Morgunblaðið - 13.05.1990, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. MAI 1990
(KOSTA RÍKU
Hvíthöf ðaapar.Þeir eru taldir greindustu apar
Mið-Ameríku og afla gjaldeyris fyrir Kosta Ríku
með því að draga að ferðamenn.
ígúana-eöla.
Girnilegt hráefni
í hamborgara?
og nýjan skóg til að vega á móti
beitilandi sem hefur gengið sér til
húðar.
Meðalmaður í Kosta Ríku étur
minna nautakjöt en meðalheimilis-
köttur í Bandaríkjunum. Kjötið fer
til Evrópu, en einkum þó til Banda-
ríkjanna, þar sem það er hakkað í
hamborgara og gæludýrafóður.
Vaxandi áhugi á málefnum regn-
skóganna og vaxandi áhrif um-
hverfisverndarmanna hafa meðal
annara leitt McDonalds til að lýsa
því yfir að fyrirtækið kaupi ekki
nautakjöt sem komi af ruddu regn-
skógalandi. Það kann að vera rétt
og satt í Bandaríkjunum, en það
er erfitt að ímynda sér hvernig hin-
ir fjölmörgu McDonalds-staðir í
höfuðborginni San José fá sitt hrá-
efni á vistfræðilega syndlausan
hátt.
Ein hugmyndin sem upp hefur
komið í Kosta Ríku er að rækta
ígúana-eðlur til manneldis í skógin-
um, en það myndi skila sér i
tvöfalt meira kjöti af landareiningu
en nautgriparæktin. Eðlukjöt var
talið lostæti af innfæddum
en neysla á því hefur
mjög dalað með
vaxandi Vciuiég-
un og vestrænum áhrifum. Þessi
hugmynd er því varla raunhæf
nema smekkur manna breytist. Eða
myndi fólk flykkjast á Tomma ef
hann byði upp á eðluborgara?
Hvernig óstjórn eyðileggur
umhverfið
Ástæðan fyrir því að Kosta Ríka
er skrefi á undan flestum þjóðum
í umhverfismálum er sú að efnahag-
ur og stjórnarfar er með öðrum og
betri hætti en í nágrannaríkjunum.
Landið á sér 100 ára lýðræðishefð
sem er einsdæmi í Rómönsku-
Ameríku. Herinn var leytur upp
eftir stutt borgarastríð árið 1948.
Það hefur varla stefnt öryggi þjóð-
arinnar í voða, enda hafa herir í
Mið-Ameríku fyrst og fremst verið
samtök áhugamanna um fjölda-
morð og pyntingar á samlöndum
sínum.
Þjóðarframleiðsla Kosta Ríku er
svipuð og íslands, en henni er skipt
niður á milli þriggja milljóna
manna. Samt sem áður eru lífskjör
þrefalt eða fjórfalt betri en í ná-
grannaríkjunum Nikaragúa og
Hondúras, og þeim er jafnar skipt
en í öllum öðrum löndum Mið-Amer-
íku. Landsmenn lifa 12-14 árum
lengur en nágrannarnir í norðri, til
74 ára að meðaltali. Níu af hvetjum
tíu eru læsir. Sum vandamál lands-
ins eru reyndar „velmegunarvanda-
mál“, eins og bensínstybban og
umferðaröngþveitið í San José bera
vitni um. Bílafloti landsmanna hef-
ur stækkað ört undanfarin ár og
umferðarslysatíðni er sögð vera sú
þriðja mesta í heimi.
Árangur Kosta Ríku-búa sést
best á því að bera hann saman við
nágrannana. Óstjórn er nefnilega
umhverfisvandamál, eins og meng-
unarmartraðimar í Austur-Evrópu
sýna glöggt. Það er enginn skortur
á óstjóm í Mið- og Suður-Ameríku.
í Guatemala, þar sem 2% þjóðar-
innar eiga 70% landsins, er ásókn
landlausra smábænda í regnskóg-
inn á góðri leið með að eyðileggja
hann. Sandínistar í Nikaragúa léttu
mikið á þrýstingnum á skógana
þegar þeir skiptu upp 10 þúsund
ferkílómetra landeignum Somoza
heitins einræðisherra; en þeir
stefndu þeim ávinningi svo í voða
með áætlun um að „þróa“ stijál-
byggða Atlantshafsströndina, þar
sem stærstu regnskóga norðan
Amasón-svæðisins er að finna.
Hryllingssaga fi-á Brasilíu
Amasón-svæðið er besta dæmið
um hvers fáfræði og óstjórn era
megnug ef þau leggjast á eitt. Rík-
isstjórn Brasilíu ákvað á sínum tíma
að „temja“ og rækta upp þessa gíf-
urlegu víðáttu, sem er stærri en
Vestur-Evrópa. Öllum þeim sem
hjuggu niður skóg var heitið skatta-
frádrætti fyrir það þjóðþrifaverk
að færa út landamæri siðmenning-
arinnar.
Fyrirtæki og stórbændur hafa
síðan höggvið og brennt í stórum
stíl, og það borgar sig ekki einu
sinni að hirða verðmæt harðviðartré
í kapphlaupinu við að ryðja landið
á sem skemmstum tíma. Indíánar
á svæðinu hafa stráfallið úr sjúk-
dómum og fyrir byssukúlum í því
sem verða að kallast þjóðarmorð.
Nautgripum er beitt á landið, en
sá búskapur stendur oft ekki undir
sér, enda tilgangurinn með skógar-
eyðingunni fyrst og fremst sá að
fá skattafslátt á oft óskylda starf-
semi. Það sorglegasta við þetta allt
saman er að einungis 4% Amasón-
svæðisins eru talin geta staðið und-
ir hefðbundinni akuryrkju og bú-
fjárrækt. Nú era Brasilíubúar að
vakna upp við þann vonda draum
að vera að breyta gifurlegum flæm-
um af stórkostlegasta vistkerfi jarð-
ar í eyðimörk — á kostnað skatt-
borgaranna.
Eg spyr Chris Wille hvort Kosta
Ríku-búar líti á baráttu erlendra
umhverfisverndarmanna fyrir
verndun regnskóganna sem íhlutun
í sín mál. Hann segir að þeir hafi
alltaf verið opnir fyrir utanaðkom-
andi áhrifum og séu sjálfir í farar-
broddi í baráttunni, öfugt við til
dæmis Brasilíumenn, sem hefðu oft
bragðist þveröfugt við tilmælum
umheimsins. Hann og kona hans
settu upp fréttamiðlun um málefni
regnskógarins fyrir hálfu ári,
„vegna þess að það var enginn í
fullu starfi við að miðla upplýsing-
um um þetta stærsta umhverfisslys
sögunnar“. Kosta Ríka varð fyrir
valinu frekar en til dæmis Brasilía,
þar sem landið er miðstöð fyrir
regnskógarannsóknir og tilraunir
til að bjarga skógunum; staður þar
sem hægt er að finna vandann og
vonina í hnotskurn.
Náttúruhamfarir af
mannavöldum
Það er engin ástæða til bjartsýni
um framtíð regnskóga heimsins.
Landsvæði á stærð við ísland er
„hreinsað" hverja sex mánuði eða
svo, þrátt fyrir að skógareyðingin
eigi stóran þátt í jafn ólíkum og
alvarlegum vandamálum og þurrk-
unum í Afríku og flóðum í Bangla-
desh. Tugir dýra- og jurtategunda
deyja út dag hvern.
Það 'má segja með réttu að vel-
ferð mannkynsins sé varla stefnt í
voða þó að plöntum og pöddum
fækki nokkuð frá því sem nú er.
Hins vegar má benda á að stór og
vaxandi hluti lyfja er unninn úr
hitabeltisplöntum, og ekki er ólík-
legt að í regnskóginum finnist
lækning gegn sjúkdómi eins og
krabbameini og eyðni, þar sem ein-
ungis lítið brot af jurtaríki þeirra
hefur verið rannsakað. Regnskóg-
urinn er ótæmandi „genabanki“
fyrir líftæknibyltingu framtíðarinn-
ar.
Fáfræði, fátækt og óstjórn leggj-
ast hins vegar á eitt við að eyði-
leggja þessa auðlind. Kannski er
eina von okkar að framsýnt fólk
eins og Kosta Ríku-búar varðveiti
leifarnar af frumskóginum, þannig
að við eigum að minnsta kosti
græðlinga fyrir hið langa og erfiða
verkefni að klæða jörðina eftir ham-
farir mannsins, eins og eftir ísaldar-
jöklana forðum.
Þakrennur
úr stáli og plasti
BLIKKSMIÐJAN
TÆKNIDF.ILD Ojtfk
SMIÐSHÖFÐA 9*112 REYKJAVÍK • PÓSTHÓLF 4066 • SÍMI 685699
Er komið að því að setja þakrennur
á húsið eða endurnýja þær gömlu?
I* Lindab
Pakrennur eru sænsk gæðavara
og annálaðar fyrir:
• endingu (sjá mynd) • hversu auðveldar þær eru í
uppsetningu • fallegt útlit og fjölbreytt litaval
• ótrúlega hagstætt verð • sameina kosti stál- og
plastrenna en sneiða hjá göllum beggja.
Sumarhús í Danmörku
Til leigu tvö yndisleg 6 manna sumarhús við fallega strönd
á Fjóni. Hvort um sig er í fallegum garði og liggja garðarn-
ir saman. Húsunum fylgir allt, s.s. sængurföt, sjónvarp,
útvarp, sími, hjól og allt i eldhúsi. íslenskumælandi hjón
sjá um húsin og aðstoða. Leigan er kr. 14.800-29.800 á
viku (fer eftir á hvaða tíma). Einnig getur bíll fylgt fyrir kr.
1.900 á dag. Ótakmarkaður akstur.
Upplýsingar í síma 91-17678 kl. 17-21 næstu daga.