Morgunblaðið - 13.05.1990, Blaðsíða 24

24 C
MORGUNBLAÐIÐ MENINIINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 13. MAÍ 1990
eftir Vernharð Linnet
Dauði Dexters Gordons
kom engum á óvart sem
I til þekkti — miklu heldur
I að hann skyldi ná 67 ára
aldri því hann lifði hratt
og gekk ótrauður um
gleðinnar dyr.
Dexter er einn af helstu meisturum
djasssögunnar. Maðurinn sem brú-
aði bilið milli Lesters Youngs og
Johns Coltranes — fyrsti
stórbíbópparinn sem blés í tenór-
saxafón. Hann fæddist á vestur-
strönd Bandaríkjanna og dó þar
einnig, en helstu frægðarverk sín
vann hann annars staðar — í New
York, París og Kaupmannahöfn.
Hann hóf feril sinn með Lionel
Hampton og hann blés i stórsveitum
Fletchers Hendersons og Louis
Armstrongs. Þar var sveiflan villt
en Dexter fannst hún enn villtari
er hann kom í stórsveit söngvarans
Billies Eckstines. „Það hefur aldrei
verið tryllt rosalegar en í þessu
bandi. Þar voru allir í sjöunda
himni. Þetta var hópur sem lék
saman af því að hann fékk að leika
það sem hann vildi leika!“ Þarna
voru Charlie Parker, Dizzy Gill-
espie, Miles Davis og Art Blakey
svo þeir frægustu séu nefndir og
þegar Dexter blés með Gene Amm-
ons, Blowin the Blues Away, tryllt-
ist allt og Johnny Griffin, sem þá
var í gaggó, eyddi öllum
löngufrímínútunum og ölium sent-
unum sínum í glymskrattann á
kaffístofunni og hlustaði á verkið
aftur og aftur.
Ég gleymi aldrei þegar ég hlust-
aði á Dexter fyrst. Það var í ágúst
1967 í gamla góða Jazzhus Mont-
martre í Store Regegade 19, þarna
stóð hann á sviðinu — Long Tall
Dex — og með honum Kenny Drew,
Tootie Heath og unglingspiltur sem
ég kynntist ágætlega þetta kvöld:
Niels-Henning 0rsted Pedersen.
Svo kom annar negri með tenór-
saxafón, sá var jafn smár og Dext-
'er var hár — Johnny Griffin! Og
þarna mættust stálin stinn og ten-
órbardagi framá nótt — einsog hjá
Dexter og Jug forðum eða Dex og
Wardell Gray. Ekki ónýtt að lenda
á slíku kvöldi í fyrsta sinn sem stig-
ið var inní erlendan djassklúbb.
í hjartastað
Dexter var búinn að vinna mörg
frægðarverk þegar hann fluttist til
Danmerkur en þar var hann meira
og minna frá 1962 til 1982 — ef
ekki í holdinu þá í anda. Þegar
Dexter kom fyrst til að spila í Jazz-
hus Montmartre 1962 voru tveir
íslenskir námsmenn staddir þar —
Jón Kaldal og Leifur Gíslason. —
Hvernig var að stíga fyrstu sporin
með Dexter Gordon? Jón segir: „Það
var í október 1962 að við Leifur
hlustuðum á hann fyrst á Montmar-
tre. Hann var nýlega kominn til
Evrópu og við þekktum hvorki haus
né sporð á honum. Við skrifuðum
til Matthíasar Matthíassonar, sem
var mikill djassgeggjari og hann
skrifaði til baka m.a.: „Það sem ég
get sagt þér um þennan hasarkar!
þinn, hann Dexter Gordon, er að
hann hefur leikið með Lionel Hamp-
ton í þtjú ár og síðan með Louis
gamla Armstrong, Billie Eckstine
og Charlie Parker. Svo þetta virðist
vera ansi góður náungi."
Leifur bætir við. „Við höfðum
haft spurnir af Montmartre og fund-
um klúbbinn og þegar við komum
þar inn heyrum við yndislega tón-
list. Þar stendur saxafónleikari og
Morgunblaðið
Sigurgeir Jónasson
blæs með ryþmasveit. Og
hann stakk okkur í hjarta-
stað strax! Eftir þetta var
Montmartre okkar staður
og við mættum þar reglu-
lega til að fá lífsfyllingu."
Matthías var í stýri-
mannaskólanum veturinn
sem hann skrifaði bréfið, en
fór að sigla með Gullfossi
sumarið eftir og um leið og
til Hafnar var komið var
stormað uppí Store Regegade
og hver var þá að blása annar
en Dexter og hálfsmánaðar-
lega hlustaði Matthías á vininn
og fékk aldrei nóg: „Hann
byijaði yfirleitt að spila um
klukkan níu og blés til eitt
og ef hann var í miklu
stuði stóð sólóin fram-
undir tvö.“ En heyrðist
Dexter mikið á íslandi
um þessar mundir?
„Nei,“ segir Matthí'
as. Ég heyrði fyrst
í honum hér heima
í djassþætti hjá
Jóni Múla um
1974 og var
yfir mig án-
ægður og
hrifinn að
hann skyldi
vera kominn
í gamla góða
útvarpið
okkar.
Fyrsta Dext-
er-platan sem
ég náði í var
Go, Blue Note-
skífan frá 1962,
og Cheese Cakes
varð uppáhaldssöng-
urinn minn.“
Jón Múli sagðist hafa
þekkt dálítið til Dexters fyrir
1950 en fyrst er hann fékk skífu
hans með Karen Krog hafi hann
hrifist af blæstrinum og það var
sú skífa, Some Other Spring, sem
Matthías heyrði í Ríkisútvarpinu.
Eru engir píanistar hér?
Þarna í Kaupmannahöfn varð til
fyrsti vísirinn að Hinu íslenska
Dexter-vinafélági, en nokkru norðar
dvaldi' íslenskur píanisti um þessar
mundir. Sá var Guðmundur Ingólfs-
son, er farið hafði til Noregs að
spila með Sigrúnu Jónsdóttur söng-
konu. „Þegar því samspili lauk,“
segir Guðmundur, „hélt ég til Osló
með alla vasa fulla af peningum og
fékk herbergi á Hótel Atlantic í
Ankersgötu og varð fastagestur á
Metropol djassklúbbnum í sömu
götu og svaf þar trúlega jafn mikið
og á hótelinu. Þá var það eitt mánu-
dagskvöld að ég varð fyrir þessum
skemmtilegu ósköpum sem ég botna
ekkert í enn þann dag í dag. Ég
er staddur á Metropol og sit að sjálf-
sögðu við barinn að ræða við þjón-
inn sem var orðinn góðvinur minn.
Ég ætlaði að hlusta á kvartett
Dexters Gordons þarna um kvöld-
ið, én hann var þá nýkominn til
Evrópu frá Bandaríkjunum. Allt
í einu æðir svartur maður inná
barinn, allölvaður, og hrópar
til barþjónsins: Éru engir
píanistar hér?“ „Jújú,‘
svarar barþjóninn og
bendir á mig. „Komdu,"
segir þá meistarinn og
var ekkert að kynna sig
heldur dró mig af barn-
um uppá svið.
Píanisti hans, bandar-
ískur, hafði skyndilega
veikst og verið fluttur á
Dexter Gordon
heillaði margan
Islendinginn
þegar hann lék
hér og þambaði
Svartadauða árið
1978