Morgunblaðið - 22.07.1990, Qupperneq 6

6 FRETTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. .Mjli
Utvarps-
réttamefiid
áminnir
Stöð 2
Telur stöðina hafa
brotið reglur um að-
greiningu dagskrár-
efiiis og auglýsinga
Útvarpsréttarnefnd hefur úr-
skurðað að Islenska sjónvarpsfé-
lagið, sem er handhatí útvarps-
leyfis Stöðvar 2, halí brotið gegn
ákvæðum útvarpslaga um að-
greiningu dagskrárefiiis og aug-
lýsinga í dagskrá sjónvarpsstöðv-
arinnar með sýningu þáttarins
„Það er engin tízka“.
Þátturinn var sýndur hinn 16.
maí síðastliðinn. Segir í úr-
skurði útvarpsréttarnefndar að með
því að meginefni þáttarins hafi fyrst
og fremst verið að kynna fyrir al-
menningi vörur sem nánar til-
greindir viðskiptaaðilar hefðu á
boðstólum og efnið því til þess fall-
ið að örva viðskipti þeirra, sé um
brot á útvarpslögum að ræða.
Að sögn Þórunnar Hafstein,
starfsmanns nefndarinnar, er um
áminningu að ræða og er brotið lit-
íð alvarlegum augum. Ekki séu við-
uriög við brotum á útvarpslögumj
nema þau séu gróf og ítrekuð. I
þeim tilfellum sé útvarpsieyfi aftur-
kallað.
Þorvarður Elíasson, sjónvarps-
stjóri Stöðvar 2, segir að hér sé um
að ræða dagskrárefni, sem ekki
hafi verið framleitt af stöðinni
sjálfri heldur af ísfilm. Forráða-
menn Stöðvar 2 hafi skrifað ísfilm
bréf í kjöifar áminningar útvarps-
réttarnefndar, þar sem óskað hafi
verið eftir sjónarmiðum fyrirtækis-
ins varðandi efni hennar. Stöð 2
taki ekki afstöðu til málsins fyrr
en þau svör liggi fyrir.
„Eg viðurkenni að það getur ver-
ið álitamál hvernig á að kynna vöru
án þess að hægt sé að flokka það
sem auglýsingu. Við heyrðum að
sumir áhorfendur þessa umrædda
þáttar hefðu litið svo á, að þar hefðu
verið auglýsingar, en háfi svo verið
runnu auglýsingatekjumar annað
en til Stöðvar 2,“ segir Þorvarður
Elíasson.
Geir Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Honda á ís-
landi og nýkjörinn sljórnar-
formaður Arnarflugs, með
eftirlíkingu af Bens fyrir
framan sig en hann segir að
það sé markmið Honda-fyr-
irtækisins i Japan að gæði
og orðspor Honda-bíla verði
ekki síðra en Bens og fyrir-
tækið stefiii jafnt og þétt að
því.
Morgunblaðið/Þorkell
Ég er einn af þeim sem
vinna á bak við tjöldin
- segir Geir Gunnarsson nýkjörinn stjórnarformaður Arnarflugs
„ÉG ER EINN af þeim, sem vinna á bakvið tjöldin," sagði Geir
Gunnarsson, framkvæmdastjóri Honda á Islandi og nýkjörinn
stjórnarformaður Arnarflugs, í samtali við Morgunblaðið. „Honda
á Islandi er einn af hluthöfunum í Arnarflugi en fyrir atbeina
annarra kem ég inn sem stjórnarformaður með ferskar hugmynd-
ir. Hversu ferskar þær verða fer hins vegar eftir því hvernig
samningar okkar ganga við bæði lánardrottna og ríkisvaldið,"
sagði Geir.
Geir Gunnarsson sagðist telja
að samkeppni væri frumskil-
yrði í viðskiptalífinu. „Hún veitir
aðhald bæði hjá öðrum og manni
sjálfum til að aðlaga stjórn og
rekstur fyrirtækja að þeim að-
stæðum, sem koma upp hveiju
sinni,“ sagði Geir.
„Með nýrri stjórn Arnarflugs
koma nýir siðir og ef til vill nýjar
áherslur. Með breyttum siðum
opnast ef til vill nýjar leiðir til að
rífa Arnarflug upp úr þeirri lægð,
sem það hefur verið barið niður í
á undanfömum tveimur árum. Ég
lít á stjórnarformennskuna í Arn-
arflugi sem spennandi verkefni til
að takast á við og þykist sjá ljósa
punkta framundan og möguleika
á að snúa af þessari tapbraut inn
á núllpunktinn alla vega. Mark-
miðið er ef til vill ekki að græða
á rekstri Arnarflugs, heldur að
láta hann standa undir sér, þann-
ig að ekki þurfi að moka út ein-
hveijum haugi af peningum, sem
skila sér hvorki til einstaklinga í
landinu, né hluthafa.“
Geir sagði að stjórn Arnarflugs
yrði að takast á við þetta verk-
efni í mikilli samvinnu við starfs-
menn fyrirtækisins, sem hefðu
sýnt ótrúlegt langlundargeð og
verið einstaklega dyggir. „Ég hef
verið að fara ofan í kjölinn á inn-
viðum fyrirtækisins og fara yfir
stöðuna með starfsfólkinu aðal-
lega. Svo koma náttúrlega samn-
ingar við lánardrottna og undir-
búningur við uppbyggingu Arnar-
flugs, það er að segja að fá nýtt
hlutafé. Það þarf að koma málum
á milli ríkisvaldisins og fyrirtækis-
ins á hreint og koma í veg fyrir
frekari togstreitu þar á milli, sem
ég tel að eigi ekki að vera og
hafi verið óþörf,“ sagði Geir.
Hann sagði að markaðsmál
Arnarflugs yrðu skoðuð en verið
væri að móta stefnuna í þeim.
„Félagið getur verið með þægi-
lega og lipra þjónustu, sem þarf
ef til vill að útfæra á nýjan hátt.
Einnig þarf að halda utan um fjár-
reiðudeiidina með meiri ná-
kvæmni. Flutningadeildin er ein
af grunneiningunum hvað fjár-
magnsflæði inn í fyrirtækið varð-
ar en ég lít svo á að vöruflutning-
ar gefi einna mest af sér.“
Geir Gunnarsson fæddist árið
1952. Hann hefur starfað ásamt
föður sínum, Gunnari Bernhard,
við Honda á íslandi frá árinu
1962, þegar fyrirtækið var stofn-
að. „Ég byrjaði á að setja saman
skellinöðrur og afgreiða varahluti
og hef gengið með föður mínum
þyrnum stráðan veg viðskiptalífs-
ins í innflutningi á vélhjólum til
að byija með og frá árinu 1974
í bílabransanunij sem er geypi
sveiflukenndur. Ég stundaði nám
í viðskiptafræði í Háskóla Íslands
og hef starfað sem framkvæmda-
stjóri Honda á íslandi frá árinu
1978,“ sagði Geir.
Hann sagði að Honda á íslandi
hefði ekki haft þá stefnu að vera
ört vaxandi fyrirtæki, heldur að
síga hægt og bítandi upp á við.
„Við viljum ekki þenja fyrirtækið
út vegna þess að það veldur gífur-
legri kostnaðaraukningu, sem er
erfítt að mæta í samdrætti. Hvert
bifreiðaumboðið af öðru hefur
fallið af stalli og ég tel fjárfesting-
ar á röngum tíma vera eina af
aðalástæðunum fyrir því. Tíma-
setningin á fjárfestingunum hefur
verið alveg út úr myndinni miðað
við efnahagsstöðuna í þjóðfélag-
inu.
Mörg af þessum fyrirtækjum
hafa einnig farið út í fjárfesting-
una án þess að búa sig undir
hana, það er að segja eigið fé
fyrirtækjanna hefur verið mjög
lítið þegar þau hafa rokið af stað.
Þetta hefur hins vegar verið
vandamál í öllum atvinnugreinum
undanfarin ár. Það gengur ekki
upp hjá nokkru fyrirtæki að fara
út í ijárfestingar án þess að leggja
í þær verulegt eigið fé en við
höfum horft á slíkt alls staðar í
kringum okkur. Það hefur hins
vegar verið stefna okkar hjá
Honda á íslandi að stíga aldrei
svo stórt skref að við ráðum ekki
við það,“ sagði Geir.
Hann sagði að það væri gaman
að hafa samskipti við Japani og
fylgjast með því hvernig þeir
ynnu. „Ég hef sagt íslendingum,
sem hafa verið að fara í samn-
ingaviðræður við Japani, að hugsa
þar alveg þveröfugt við það, sem
við gerum hér heima. Japanir
byija á að fara í kringum málin
eins og köttur í kringum heitan
graut og nálgast ekki málefnið
fyrr en eftir einn til tvo klukk-
utíma.
Japanir eru mjög áreiðanlegir
í viðskiptum og hjá þeim gilda
munnlegir samningar eins og
skriflegir, eins og var hér áður
fyrr. Eg gleymi aldrei orðum afa
míns, Guðjóns Bernharðssonar
gullsmiðs, sem sagði að ef maður
semdi við mann um eitthvert
málefni yrði að standa við samn-
inginn fram í rauðan dauðann og
ég hef haft það að leiðarljósi,"
sagði Geir Gunnarsson.
Nefiid á vegum menntamálaráðherra:
Námslánakerfinu verði ekki breytt
Aætla að svipað ríkisframlag til LIN þurfi næstu árin
NEFND, sem menntamálaráðherra skipaði í október síðastliðnum
til að fjalla um framtíðarverkeftii Lánasjóðs íslenzkra námsmanna,
hefur skilað áliti. Þar kemur fram að hún telji rétt að núverandi
námslánakerfi haldi áfram í lítt breyttri mynd. Kerfið eigi að geta
staðizt til frambúðar með svipuðum ríkisframlögum og verið hafi
að raunvirði, miðað við að námsmönnum fjölgi ekki meira en um
2,5% að meðaltali á næstu árum. Skýrslan var lögð fyrir ríkisstjórn-
ina á þriðjudag, og verður hún höfð til hliðsjónar við afgreiðslu Qár-
laga fyrir næsta ár.
Inefnd menntamálaráðherra, sem
Björn Rúnar Guðmundsson hag-
fræðingur stýrði, sátu fulltrúar
námsmannahreyfinganna og stjórn-
málaflokkanna, að Sjálfstæðisflokki
og Kvennalista undanskildum, sem
ekki tilnefndu fólk í nefndina.
Nefndinni voru falin þau verkefni
að „meta fjárþörf Lánasjóðsins til
frambúðar með hliðsjón af líklegum
fjölda námsmanna miðað við líklega
getu þjóðarbúsins til að standa und-
ir námslánakerfinu," og að „gera
tillögur um ljármál sjóðsins á næsta
ári með hliðsjón af fjárlagafrum-
varpi fyrir árið 1990 og breytingum
á skuldum sjóðsins meðan nýjar
lánareglur eru í undirbúningi," en
um þann þátt skilaði nefndin bráða-
birgðaáliti í desember á síðasta ári.
Búizt við 2,5% fjölgun
lánþega árlega
í niðurstöðum nefndarinnar kem-
ur meða! annars fram að ekki sé
útlit fyrir að lánþegum hjá LÍN fari
fækkandi á næstu áratugum. Hins
vegar sé líklegt að Ijölgunin verði
töluvert minni að meðaltali en verið
hafi á síðustu árum, og að hún geti
orðið um 2,5% á ári fram til ársins
2010. Á árabilinu 1968-1989 var
fjölgunin 9% á ári að meðaltali. í
skýrslunni segir að fjölgun náms-
manna hafi verið talsvert meiri en
gert var ráð fyrir þegar núgildandi
lög um LÍN voru samin. Þegar lögin
hafi verið samþykkt hafi verið gert
ráð fyrir að lánþegar yrðu um 4.500
árið 1989, en þeir hafi í reynd verið
6.400. Orsakir mikillar fjölgunar í
skólum undanfarna tvo áratugi eru
taldar eiga sér nokkrar ástæður. í
fyrsta lagi hafi menntun orðið mikil-
vægari í tækni- og upplýsingaþjóðfé-
laginu, meiri menntunarkröfur séu
gerðar, fleiri sæki sér menntun og
sitji lengur á skólabekk en áður. I
öðru lagi hafí sú breyting á fram-
haldsskólastiginu, sem átti sér stað
er fjöibrautaskólar komu til sögunn-
.ar, valdið því að fleiri útskrifast ineð
stúdentspróf. í þriðja lagi hafí konur
sótt mjög í menntun og fari nú í
framhaldsnám í meiri mæli en karl-
ar. Loks hafi útvíkkun á námslána-
kerfínu valdið fjölgun lánþega.
í skýrslunni segir að erfitt sé að
spá fyrir um fjölgun þeirra, sem
sækja muni um aðstoð frá Lána-
sjóðnum á næstu árum, en komizt
er að þeirri niðurstöðu, með ýmsum
fyrirvörum, að meðalfjölgunin á ári
fram til ársins 2010 verði um 2,5%.
Miðað við að sú spá standist, verða
lánþegar 10.000 árið 2010 miðað
við um 6.400 nú.
Nokkur hópur á „námsstyrk"
í kafla um endurgreiðslur náms-
lána kemur fram að flestir lánþegar
greiði lán sín upp að fullu á styttri
tíma en þeim 40 árum, sem endur-
greiðslurnar geta tekið í mesta lagi.
Könnun á þeim lánþegum, sem hófu
endurgreiðslur í Lánasjóðinn á árinu
1989, sýnir að meðallánþegi greiðir
lán sitt til baka á 23 árum. Einhver
hópur nær þó ekki að greiða lán sín
til baka á 40 árum, ýmist vegna
þess að lánið var hátt eða tekjur
viðkomandi lágar. Árlegar endur-
greiðslur eru 3,75% af útsvarsstofni
fyrra árs. Nefndin telur að þétta sé
ekki stór hópur, en líklega megi
reikna með að um 10-15% af heildar-
skuld hvers árgangs komist ekki til
skiia. Þessi hópur sé í raun á „náms-
styrk“, og það geti ekki talizt eðli-
legt að menn geti í raun ráðið sjálf-
ir hversu háan styrk þeir fá. Þar sem
upphæð lánsins skipti engu máli
fyrir greiðslubyrðina, sé lítill hvati
til að taka lítið að láni.
Verður ekki án ríkisframlags
Nefndin kemst að þeirri niður-
stöðu, að miðað við að forsendur um
fjölgun lánþega standist, og að lán
til hvers og eins lækki ekki, sé ekki
fyrirsjáanlegt að Lánasjóðurinn geti
verið án framlags frá ríkinu næstu
tuttugu ár, en á síðasta ári var ríkis-
framlagið 1,8 milljarðar. Nefndin
telur fjárhagsstöðu LÍN nokkurt
áhyggjuefni. Samkvæmt efnahags-
reikningi voru eignir sjóðsins um
síðustu áramót 17,4 milljarðar
króna, en skuldir um 5,9 milljarðar.
Eigið fé sjóðsins er samkvæmt því
um 11,5 milljarðar. í skýrslunni seg-
ir að þessar tölur gefi ekki alls kost-
ar rétta mynd af fjárhagsstöðu LÍN.
Taka verði tillit til affalla, sem verði
vegna þess að námslán greiðast ekki
að fullu til baka, en þessi afföll séu
líklega 10-15% af veittum lánum.
Þá séu skuldir sjóðsins með vöxtum,
auk verð- og gengistryggingar, en
eignirnar aðeins verðtryggðar.
Raunveruleg eiginíjárstaða sjóðsins
sé því verri en reikningarnir gefi til
kynna. Til viðbótar vaxtagjöldum
falli svo á sjóðinn um 60 milljóna
króna rekstrarkostnaður árlega,
þannig að eigið fé hans rýrni, komi
ekki til bein framlög frá ríkinu.
Að mati nefndarinnar standa
stjórnvöld frammi fyrir tveimur
kostum, að því gefnu að ekki eigi
að breyta grundvallarfyrirkomulagi
námslána. Sá fyrri er að láta sjóðinn
taka meiri lán, og spara þannig bein
framlög til skamms tíma, en það
álíta nefndarmenn að færi aðeins
fjármögnunarvandann til í tíma,
þannig að ríkið þurfi síðar að hlaupa
undir bagga með beinum framlög-
um. Seinni kosturinn er sá að auka
beinu framlögin, en að áliti nefndar-
innar má búast við að þau fari þá
smám saman lækkandi, er endur-
greiðslur fara að skila meiru í sjóð-
inn.
Ríkisframlagið hækki
um 2% árlega
Nefndin telur að miðað við óbreytt
lánsfjárhlutfall, eða um 40%, megi
gera ráð fyrir að beint framlag ríkis-
ins til LÍN hækki um tæp 2% á ári
frá því sem það er nú, næstu árin.
Því megi segja að ekki sé ástæða
til að gera róttækar breytingar á
námslánafyrirkomulaginu, standist
forsendur um ijölgun og samsetn-
ingu lánþega.