Morgunblaðið - 22.07.1990, Blaðsíða 14

51
14
JUl .22 flUOAQIJMWJS CH0fAJ8M!.JO5TOM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ
HELMIIT KOHL KAMZLARI
VI S I I R - ÞÝZKALAADS
I \DK\
KOHL
ÞEGAR Helmut Kohl kanzlari fékk samþykki Rússa fyrir aðild
sameinaðs Þýzkalands að NATO í Moskvu á dögunum var rutt
burtu einni helztu hindruninni, sem staðið hefur í vegi fyrir samein-
ingu þýzku ríkjanna. Kohl vann enn einn sigur í sameiningarbaráttu
Anokkrum mánuðum
hefur Kohl kanzl-
ari gert árið 1990
að „ári Þjóðveija"
- ásamt Franz
Beckenbauer og Boris Becker.
Nánast einn síns liðs hefur hann
gerbreytt landfræðilegri og pólit-
ískri stöðu. Nú hillir undir að hann
verði fyrsti lýðræðislega kosni
kanzlarinn í Þýzkalandi í tæpa sex
áratugi. Það er því ekki að ófyrir-
synju áð vikuritið The Economist
kallarhann Wunderkohl- Undra-
Kohl.
Kohl hefur verið vanmetinn af
pólitískum samheijum og mót-
heijum í tvo áratugi. Fyrir ári var
stjómmálaferli hans talið lokið.
Nú ræður hann lögum og lofum
í Þýzkalandi og leiðtogar austurs
og vesturs leita hófanna hjá
„Kohl kóngi.“
Þó er hæðzt að honum og
margir stjómmálamenn njóta
meiri hylli. Honum hefur verið
vantreyst heima og erlendis og
er það enn, þótt nú sé viðurkennt
að hann hafi forystuhæfileika.
Völd hans virðast ekki reist á
traustum grunni og því er haldið
fram að hann fylgi ekki skýrt
mótaðri framtíðarstefnu.
David Gow lýsir Kohl sem „ráð-
gátu“ í The Guardian, sem hér
er aðallega stuðzt við. Hann sé
ágætt dæmi um
„kanzlara á venj- ■■■■■■■■
ulegum tímum.“
Undir foiystu
hans hafi þjóðfé-
lagið búið við
stöðugan hag-
vöxt og síaukna velmegun í átta
ár. Hann sé „sveitamannslegur
og smáborgaralegur stjómmála-
maður,“ sem hafi „takmarkaðan
orðaforða og þröng markmið," en
skoðanir hans og meirihluta kjós-
enda fari saman.
Nú sé Kohl „kanzlari á óvenju-
legum tímum“ og það hafi fyllt
hann fítonskrafti, „Hafa verður í
huga í sambandi við kanzlarann,"
segir einn ráðgjafa Kohls, „að
hann hefur sterkan vilja til að
ráða, tryggja sér völd og halda
þeim, og hann nýtur þess að
stjóma."
Kohl er fæddur 3. apríl 1930 í
Ludwigshafen við Rín. Faðir hans
var kaþólskur fjármálafulltrúi og
óháður nazistum. Sjálfur losnaði
Kohl við herskyldu og gekk f
Kristilega demókrataflokkinn
(CDU) 17 ára gamall. Að loknu
námi í lögum, félagsvísindum,
stjómmálafræði og sögu í Frank-
furt og Heidelberg lauk hann
doktorsprófi 1958.
Konrad Adenauer tók Kohl
undir sinn vemdarvæng og hann
varð forsætisráðherra Rheinland-
Pfalz 1969. Hann gegndi því
starfí í sjö ár, þótti fijálslyndur
og vakti athygli fyrir breytingar
á stjómskipuninni og skólakerf-
inu. Þrítugur að aldri kvæntist
hann stúlku frá Leipzig, Hannel-
ore, sem var mótmælandi og
hafði starfað sem túlkur eftir
þungbæra reynslu í lok stríðsins.
Kohl talar enn með rínlenzkum
hreim, sem hæðzt er að í Ham-
borg og Berlín, og gerþekkir íbúa
og málefni Rínarhéraðanna.
Dr. Kohl varð landskunnur þeg-
ar Kurt-Georg Kiesinger kanzlari
fól honum að semja stefnuskrá
CDU 1969. Skráin var gagnrýnd,
þar eð Kohl þótti láta undan kröf-
um um veigamiklar breytingar og
ekki móta framtíðarsýn. Tveimur
ámm síðar var hann átalinn fyrir
að leggjast gegn tillögum um
aukin réttindi verkamanna, sem
hann hefði áður stutt, og gæla
við hugmyndir um að Austur-
Þýzkaland yrði viðurkennt sérs-
takt ríki.
Joachim Sobotta, aðalritstjóri
Rheinische Post, segir þó í nýrri
bók um kanzlarann: „Saga hans
í Kristilega demókrataflokknum
sýnir að leið hans hefur stöðugt
stefnt upp á við, þrátt fyrir þung
áföll og ósigra.“
Kohl varð leiðtogi kristilegra
demókrata 1976. Árum saman fór
hann halloka í kappræðum við
Helmut Schmidt, leiðtoga jafnað-
armanna (SPD), en hann gafst
aldrei upp. Að lokum tókst honum
að binda endi á stjóm jafnaðar-
manna, sem virtust uppgefnir og
hugmyndasnauðir.
Hagkerfið efldist og áhrif Þjóð-
veija jukust.
IVIANWSIVIYND
eftir Gudm. Halldórsson
Rússar og
Bandaríkja-
menn urðu að
taka tillit til
„risans hik-
andi í krump-
uðu fötunum.“ Kjósendur fengu
leið á honum, en virtu hann fyrir
að láta aldrei deigan síga og
hrinda í framkvæmd lítt spenn-
andi nauðsynjamálum.
Gestum sagði Kohl að stríðinu
væri lokið fyrir löngu og að hann
og Þjóðveijar fæddir um og eftir
stríð bæra enga ábyrð á Hitler,
Gestapo og gyðingamorðum, Deil-
um olli að hann fékk Reagan til
að leggja blómsveig að gröfum
SS-manna í Bitburg og kallaði
Gorbatsjov „rússneskan Göbbels."
Að sögn Gows hefur framsýni
aldrei verið ástæða þess að Kohl
hefur haft undirtökin í flokknum,
en nú geti flokkurinn ekki verið
án hans. Til þess að ná völdunum
hafi hann sýnt „miskunnarlausa
kænsku, þrautseigju og sjálf-
straust," en orðið fyrir þungbær-
um áföllum.
Franz-Josef Strauss fyrirleit
Kohl og gerði lítið úr afrekum
hans. Honum tókst þó aldrei að
sigra hann, þótt hann efndi stund-
um til samblásturs gegn honum.
Á flokksþingi ( september í
fyrra lét Kohl víkja gömlum vini
frá Rheinland- Pfalz, Heinz Gessl-
er, úr stöðu aðalritara og skipa
tiltölulega lítt þekktan mann,
Volker Rhe, í hans stað.
Á sama þingi var skæðasti
keppinautur Kohls, Lothar Spáth,
forsætisráðherra Baden-Wrtt-
emberg, rekinn úr æðstu stjórn
Teikning/Halldór Pétursson
„Hann sér alltaf við
þeim sem ógna hon-
um og flýtir sér að
koma þeim á kné.
-Gamall samherji
Kohls.
„Leið hans hefur
alltaf stefnt upp á
við, þrátt fyrir áföll
og ósigra."
-Joachim Sobotta,
ritstjóri.
„Hann hefur sterk-
an vilja til að ráða
og nýtur þess að
stjórna.“
- Ráðgjafi Kohls.
flokksins. „Hann sér alltaf við
þeim sem ógna honum og flýtir
sér að koma þeim á kné,“ segir
gamall samheiji.
Aðrir hugsanlegir keppinautar
Kohls í fijálslyndari armi CDU
hafa ekki átt láni að fagna. í
nýlegum kosningum í Nordrhein-
Westfalen stjómaði Norbert Blm
félagsmálaráðherra kosningabar-
áttu CDU. Kohl hafði sig lítt f
frammi að yfirlögðu ráði og Blm
beið ósigur. Rita Sssmuth, sem
varð að fara úr stjóminni og taka
við starfi þingforseta, varð fyrir
svipaðri reynslu í Neðra-Saxlandi.
Vegna yfirburða Kohls hefur
myndazt „valdatóm" í kringum
hann. CDU hefur ekki alið upp
nýja kynslóð hugsanlegra arftaka.
Megináherzla er á það lögð að að
tryggja endurkjör kanzlarans og
treyata á hann og sameiningu
Þýzkalands,
Daginn eftir opnun Berlínar-
múrsins 9. nóvember gerði múgur
aðsúg að Kohl í Berlín. Þá virtist
hann ekki viss um hvaða stefnu
hann ætti að fylgja; semja við
nýja leiðtoga Austur-Þjóðveija á
jafnréttisgrundvelli og hvetja þá
til að reisa við efnahaginn með
vestur-þýzkri hjálp og viðurkenna
tilveru tveggja þýzkra ríkja til
bráðabirgða - eða knýja á um
sameiningu, sem nú ertakmarkið.
Fyrr í ár sagði Kohl að hans
yrði minnzt sem „sameiningar-
kanzlara Þýzkalands," en hann
mundi fá sömu örlög og Churchill
í Bretlandi í stríðslok; jafnaðar-
menn mundu sigra í fyrstu kosn-
ingunum f Þýzkalandi öllu og
njóta góðs af afrekum hans.
Síðan mætti rúm milljón á úti-
fundi hans í Austur-Þýzkalandi.
Einfaldur boðskapur um stofnun
myntbandalags og almenna vel-
sæld tryggði honum stórsigur í
kosningunum 18. marz, en sem
fyrr virtist staða hans ekki traust.
Hann hafði ekki gætt þess að
hafa samráð við Frakka, Banda-
ríkjamenn og aðra samheija um
skammlífa áætlun í 10 liðum um
sameiningu og vakið þar með tor-
tryggni og fjandskap. Aðallega
var óttazt að Þjóðveijar mundu
fara eigin leiðir og ógna skipulagi
áranna eftir stríð, þróuninni í átt
til sameiningar Evrópu og NATO.
Þessi uggur jókst þegar deilt
var um vesturlandamæri Póllands
í febrúar. Kohl virtist reyna að
halda opnum möguleika á nýrri
sókn Þjóðveija í austur til að friða
fámennan en áhrifamikinn hóp
útlaga þaðan og skáka flokki öfg-
afullra þjóðemissinna, á klaufa-
legan hátt.
Óttinn hefur dvínað vegna
nýrrar forystuhæfni, sem Kohl
hefur sýnt. Hingað til hefur hon-.
um tékízt að sannfíwa aamheija
og nágranna Þjóðveija um að
sameinað Þýzkaland þurfi ekki
að grafa undan stöðugleika í Evr-
ópu og að sameiningarþróunin
geti samrýmzt mótun nýrrar Evr-
ópu og nýrrar skipunar öryggis-
mála. Þannig þykir hann hafa
sýnt töluverða lagni og kænsku,
þótt honum hafi stundum verið
líkt við „fíl í postulínsbúð."
Hins vegar hefur samstarfið í
ríkisstjórninni versnað vegna ráð-
ríkis kanzlarans. Kohl hefur grip-
ið fram fyrir hendurnar á Hans-
Dietrich Genscher utanríkisráð-
herra, sem jafnframt er vara-
kanzlari og leiðtogi samstarfs-
l'lokksins FDP, fijálsra demó-
krata. Kanzlarinn vill sjálfur ráða
mótun utanríkisstefnunnar og
treystir því að FDP megi ekki við
því að missa ráðherrastóla sína,
en virðist laginn að afla sér óvina.
Kanzlarinn reynir að draga úr
efasemdum og kvíða margra Þjóð-
veija vegna sameiningarinnar. í
árlegu hófi þýzka iðnaðarsam-
bandsins í júní ávítaði hann kaup-
sýslumenn fyrir að hika við að
fí'árfesta í Austur-Þýzkalandi og
þjóðina fyrir takmarkaða gleði
yfir sameiningunni.
Önnur ríki eru enn uggandi, en
hafa samþykkt tímaáætlun sam-
einingarinnar - jafnvel Sovétrík-
in. „Þegar hann hefur sett sér
takmark hvikar hann hvergi fyrr
en markinu er náð, þótt það
kunni að taka langan tíma,“ segir
einn ráðunauta Kohls.
Jafnvel sumum aðdáendum
Kohls fínnst hann fara of geyst.
Þeir fagna einbeitni hans, þótt
þeir hafi ekki gleymt því að hann
hefur oft verið of gætinn og óá-
kveðinn, hikað við að ganga fram
fyrir skjöldu og haft tilhneigingu
til að sætta sig við málamiðlanir.
Þeir telja að nýr fítonskraftur og
viljafesta Imfi náð yfirhöndinni,
Áhrif kanzlarans - sem virtist
hafa runnið skeið sitt á enda fyr-
ir ári - hafa stóraukizt á örfáum
mánuðum. Hann hefur lært af
mistökum, sem honum urðu á
fyrst eftir að sameiningarþróunin
hófst. Hann stefnir að sigri í des-
ember, þegar kosið verður í Þýzk-
alandi öllu í fyrsta skipti síðan
1932. Hann reynir að halda öfga-
fullri þjóðemishyggju í skefjum,
en er staðráðinn í að halda fram
rétti Þjóðveija til að sameinast.
Boðskapur hans er einfaldur
og í samræmi við það sem hann
hefur áður sagt: „Saga Þýzka-
lands fjallar ekki einungis um
mikla glæpi; hún hefur einnig að
geyma göfuga kafla. Slík yfirlýs-
ing ber ekki vott um öfgafulla
þjóðemishyggju, heldur þýzka
ættjarðarást." Kohl er talinn nán-
ast öraggur um sigur, en álitið
er að síðan muni „kanzlarinn sem
enginn kann að meta“ draga sig
í hlé, því að eftir kosningamar
muni Þjóðveijar krefjast kynslóð-
askipta og stefnubreytingar.