Morgunblaðið - 03.08.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. AGUST 1990
1
Staðsetning nýs álvers
Vel má vera að sú býggðastefna
sem rekin hefur verið undanfarna
eftir Ólaf Jónsson
í Morgunblaðinu 14. júlí sl. birt-
ist grein um staðsetningu nýs ál-
vers á íslandi eftir Karl Steinar
Guðnason. Þar þykir mér hann
ganga nokkuð langt í áróðri fyrir
því að nýju álveri verði fundinn
staður á Keilisnesi. Margar fullyrð-
ingar hans þykja mér ónákvæmar
og um sumt makalausar. Ekki síst
fyrir þær sakir að hér á í hlut
maður sem er allt í senn, alþingis-
maður og einn áhrifamesti verka-
lýðsleiðtogi landsins. Það hlýtur því
að teljast forvitnilegt að sjá fullyrð-
ingar þess efnis að þrýstihópar séu
bundnir sérstökum landshlutum og
eins hitt að lífsbjörg manna og at-
vinna lúti mismunandi lögmálum
eftir búsetu.
Karl Steinar nefnir ýmis rök sem
hann telur að réttlæti öðru fremur
staðsetningu álvers á Keilisnesi. Þar
nefnir hann fyrst kostnaðarauka
upp á að minnsta kosti 2-2,5 millj-
arða króna ef álverið verði staðsett
annars staðar en þar. Frá ráðgjafar-
nefnd iðnaðarráðuneytisins hafa
birst tölur á bilinu 1 til 2,5 milljarð-
ar króna, hér nefnir þingmaðurinn
greinilega vísvitandi hærri töluna
og bætir við „að minnsta kosti“.
Hlutur iðnaðarráðherra er reyndar.
líka nokkuð undarlegur í þessum
kostnaðarútreikningum og hef ég
aldrei fengið það á hreint hversu
mikill munur er á kostnaði þess að
reisa álver á Leirum við Reyðar-
fjörð eða á Keilisnesi. Er ekki kom-
inn tími tii að þetta dæmi verði
birt sundurliðað í eitt skipti fyrir
öll? Liggur kostnaðarmunurinn
kannski einungis í mengunarvörn-
um? Það verður að teljast vafasöm
pólitík nú á dögum þegar m.a. er
bannað að nota úðabrúsa með fre-
óni sökum hættu á eyðingu óson-
lagsins að telja það sérstaka land-
kosti á Keilisnesi hagstæða álveri
að þar blási vindar stöðugt á haf
út og því sé ekki þörf á ítrustu
mengunarvörnum. Slíkt hugarfar
tilheyrir tímum stóriðjuuppbygg-
ingar Stalíns í Rússlandi. A sama
tíma eru íslendingar að hlútast til
um mengunarvarnir í nágranna-
löndum sínum.
Engar kann ég skýringar á því
að útgerð á í erfiðleikum í Keflavík,
en spyr: „Er þannig farið fyrir allri
útgerð í Reykjaneskjördæmi?“
Kannski hafa landkostir svo sem
Varnarliðið og öll sú mikla upp-
bygging sem farið hefur fram á
þeirra vegum ráðið þarna meiru en
kvótinn? Alla vega hafa erfíðleikar
í útgerð í Keflavík ekki staðið í
vegi fyrir því að fólk hafí flutt
ummvörpum af landsbyggðinni til
kjördæmis Karls Steinars. Heyra
mátti líka nýverið í fréttum að
Keflavíkurstöðin væri ein fárra her-
stöðva Bandaríkjamanna þar sem
ekki væri búist við samdrætti í
framkvæmdum. Ég skal ekki rengja
tölur hans um atvinnuleysi. En hitt
þykir mér undarlegt að verkalýðs-
leiðtoginn skuli ekki birta frekar
hlutfall atvinnulausra í hveiju kjör-
dæmi fyrir sig, sem er algengara,
en heildarfjölda atvinnulausra. Ég
nenni ekki að afla mér upplýsinga
um þá hluti, en mig rennir í grun
að þá væri myndin kannski önnur.
Hinu virðist hann líka horfa fram-
hjá að atvinna á Austfjörðum er
mjög ótrygg og t.d. á haustin og
veturna algjörlega háð síld- og
loðnuveiðum. Þá er mikill samdrátt-
ur í landbúnaði á Héraði þar sem
aðallega er stundaður sauðfjárbú-
skapur. Að birta tölur um atvinnu-
leysi í júnímánuði einum, sem er
hábjargræðistíminn á Austurlandi
og eins sá tími ársins þegar flestir
eru úti á atvinnumarkaðnum á
Stór-Reykjavíkursvæðinu er for-
kastanleg framkoma eins æðsta
verkalýðsforingja landsins í áróðri
hans fyrir stóriðju í hans héraði.
Austfirðingar hafa blessunarlega
'verið hófsamir í sínum áróðri fyrir
staðsetningu álvers við Reyðarfjörð
og nafngiftin „síbylja þrýstihópa"
eins og þingmaðurinn kallar það,
getur því vart átt við þá. Þessi nafn-
gift er líka undarlegri í ljósi þess
að Reyknesingar hafa nýverið ráðið
mann í fullt starf til þess eins að
halda uppi áróðri fyrir staðsetningu
álvers á Keilisnesi. Ég þekki bæði
vel til fólks og staðhátta á Reyðar-
firði og næstu byggðalögum og
Staðarval og stóriðja
eftirRúnar
Guðbjartsson
Nú er mikið rætt um hvar næsta
álver eigi að rísa, er þetta eitthvert
mesta mál, sem þingmenn og ráð-
herrar hafa þurft að glíma við í
langan tíma.
Mín skoðun' er að það eigi að
rísa utan Stór-Reykjavíkursvæðis-
ins. Það yrði ódýrast fyrir mig sem
skattborgara í Reykjayík, þegar til
langs tíma er litið, jafnvel þó stofn-
kostnaður verði hærri.
Staðreyndin er sú að stór hluti
af mínum skattpeningum fer í að
halda uppi landsbyggðinni, hún er
þungur baggi á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu. Ekki nóg með það heldur
fer líka stór hluti af útsvarinu mínu
til að aðstoða flóttafólk af lands-
byggðinni sem flytur á mölina af
því að það hefur ekki nógu góða
afkomumöguleika heima í sinni
sveit: Það þarf fleiri byggingarlóðir
og skóla o.fl. o.fl. en ef byggð væri
í jafnvægi.
Auðvitað hefur höfuðborgin, sem
slík, ýmis atvinnutækifæri upp á
að bjóða.
En þess hefur einnig veríð gætt
vandlega, að öll stóriðja hefur að-
eins farið á Stór-Reykjavíkursvæð-
ið, eins og Áburðarverksmiðjan,
Sementsverksmiðjan, Álverið og
J ámblendiverksmiðj an.
Fyrir bragðið hafa ógrynni af
péningum runnið til Reykjavíkur
og næstu byggðarlaga. Mér er
minnisstætt hvað illa var komið
fyrir Hafnarfírði áður en Álverið
kom til sögunnar, bærinn byggði
mest á togaraútgerð og fískvinnslu
og þar var allt á niðurleið, eins og
núna er víða um land, en nú er þar
einn blómlegasti bær landsins.
Næsta stóriðja, hvar sem hún
yrði reist utan Stór-Reykjavíkur
yrði óskaplega mikil lyftistöng fyrir
það byggðarlag og nágrannabyggð-
ir þess, sem myndi hreppa hnossið,
og ekki nóg með það, heldur myndu
fjarlæg byggðarlög einnig njóta
góðs af, þar sem byggðarlög í ná-
grenni stóriðju, yrðu ekki eins háð
hinum hefðbundnu atvinnuvegum,
og þess vegna myndi hluti af kvóta
þeirra flytjast til fjarlægari byggð-
arlaga með tíð og tíma.
En af hveiju hefur öll stóriðja
farið á Reykjavíkursvæðið fram að
þessu? Jú, alþingismenn svæðisins
hafa í krafti þingstyrks síns, komið
þessu þannig fyrir og talið sig vera
að vinna fyrir sínum atkvæðum, og
landbyggðarþingmenn hafa ekki
borið gæfu til að standa saman um
þetta hagsmunamál sitt og í raun
allrar þjóðarinnar.
Ég hef það þó á tilfinningunni,
að í þetta skipti sé góður byr um
að næsta álveri verði valinn staður
á landsbyggðinni. Þó er í mér beyg-
ur vegna hins skyndilega áhuga á
Keilisnesi, sem er aðeins í nokkurra
kílómetra fjarlægð frá Straumsvík.
Kannski er ég með beyginn
vegna tilraunar, sem ég las um og
gerð var í bandarískum mennta-
skóla, þar sem verið var að fjalla
um ábyrgð í félagsfræðibekk og
kennarinn bað nemendurna að gefa
tíkall í eitt af eftirfarandi:
Rúnar Guðbjartsson
„Því miður, er það svo,
að sé vandamálið ekki
nógu nálægl mannin-
um, þá á hann oftast
erfítt með að sjá mikil-
vægi þess“
Lokað f östudaginn 3. ágúst
og þriðiudaginn 7. ágúst
vegna snmarleyf a
ftHÚSAKAUPe
-S621600
Ragnar T ómasson, hdl., Brynjar Harðarsson, viðskfr., Guðrún Árnadóttir, viðskf r.
Ólafur Jónsson
„Vel má vera að só
byggðastefna sem rek-
in hefur verið undan-
farna áratugi á íslandi
sé rómantík, en þá á
þingmaðurinn Karl
Steinar jafna sök að
máli og hver annar.“
áratugi á íslandi sé rómantík, en
þá á þiiigmaðurinn Karl Steinar
jafna sök að máli og hver annar.
Engum er fremur ljóst en lands-
byggðarmönnum sjálfum að
byggðastefnan hefur í flestu beðið
skipbrot, það fínna þeir best sjálfir
og skiptir engu hvar borið er niður
því til stuðnings. Mér er þó stórlega
til efs að rómantík ráði búsetu
manna, heldur ráði þar aðrir hlutir.
Ég efast um að atvinnulausir íbúar
í óseljanlegum íbúarhúsum Hellu
og Hvolsvallar sjái virkjanirnar í
Þjórsá í einhveiju rómantísku ljósi.
Ég efast líka um að það hafí staðið
í þingmönnum Alþýðuflokksins að
samþykkja heimild handa Lands-
virkjun til að taka hundrað milljóna
króna lán til að hefja framkvæmdir
við Fljótsdalsvirkjun. Virkjun sem
ein og sér mun gjörsamlega snúa
við veikburða atvinnulífi Austur-
lands og skilja Egilsstaði og Reyð-
arfjörð eftir í sömu sporum og sunn-
lenska byggðakjarna í dag.
Ráðgjafarnefnd iðnaðarráðu-
neytisins hefur helst sett það fyrir
sig að álverið rísi við Reyðarfjörð
að Atlantal-hópurinn geri kröfu um
ákveðinn íbúafjölda innan 40 km
vegalengdar frá álverinu. Hvers
vegna var miðað við 40 km ekki
t.d. 60 km, hafa menn ekki árum
saman sótt vinnu úr Reykjavík til
Keflavíkurflugvallar? Eins er verið
að skipuleggja gerð jarðganga milli
fjarðanna fyrir austan í öðru ráðu-
neyti, sem mun gera Mið-Austur-
land að 7.000 manna atvinnu-'
svæði. Þá virðist mönnum gjörsam-
lega vera fyrirmunað að gera ráð
fyrir fólksflutningum til Austfjarða
í kjölfar álvers.
Á sínum tíma benti Gylfi Þ. Gísla-
veit að það eru skiptar skoðanir
meðal íbúa þessara staða um álver.
En hitt veit ég líka að íbúum Aust-
urlands skilst vel að ekki verður
lengur búið við einhæfa og ótrygga
atvinnu. Ágætur samnefnari fyrir
skynsama umræðu Austfírðinga í
þessum málum er grein Braga Sig-
urbjörnssonar fyrrv. alþingismanns
og framkvæmdastjóra Sambands
sveitarfélaga á Austurlandi sem
birtist í Morgunblaðinu síðla vors.
Slíkur málflutningur er engin
síbylja.
son á nauðsyn þess að huga að
samdrætti í íslenskum landbúnaði
og fékk lítinn hljómgrunn, því mið-
ur. Nú er komið í óefni, sérstaklega
í sauðfjárræktinni, og ástandið á
einungis eftir að versna. Fyrirsjáan-
leg er einnig hagræðing og sam-
dráttur í veiðum og fiskvinnslu.
Þetta eru tvær meginstoðir atvinnu-
lífsins á Austurlandi. Álver við
Reyðarfjörð er því ekki bara spurn-
ing um að bjarga atvinnuleysi 127
Höfundur er dýralæknir.
Upplagseftirlit Verslunarráðsins:
Upplag tímarit-
anna minnkar
PRENTAÐ upplag allra tímarita sem taka þátt í upplagseftirliti
Verslunarráðs íslands minnkaði á tímabilinu febrúar-maí á þessu
ári frá næsta tímabili á undan sem var október til janúar. Fjögur
tímarit og fjögur fréttablöð fengu staðfestingu upplagseftirlitsins
með síðustu könnun trúnaðarmanns eftirlitsins sem er Reynir
Vignir löggiltur endurskoðandi.
1 Það hafði orðið mikill þurrkur
í suður Indlandi og þar af leiðandi
mikil hungursneyð, konur og börn
dóu unnvörpum og þessi tíkall
myndi bjarga mannslífum.
2. Tíkallinum átti að veija til að
styrkja efnilegan svartan náms-
mann, sem var að yfirgefa skólann,
þar sem hann hafði ekki lengur
efni á að halda áfram.
3. Tíkallinn átti að nota til að
kaupa ljósritunarvél fyrir bekkinn.
Útkoman varð sú, að yfir 85%
völdu ljósritunarvélina, 12% völdu
að hjálpa námsmanninum og innan
við 3% kusu að bjarga mannslífum
í Indlandi.
Því miður er það svo að sé vanda-
málið ekki nógu nálægt manninum,
þá á hann oftast erfitt með að sjá
mikilvægi þess.
Upplag tímaritanna var að með-
altali í febrúar til maí (tölur síðasta
tímabils innan sviga):
Heilbrigðismál komu einu sinni
út á tímabilinu eins og tímabilið á
undan. Prentað upplag 8.230
(8.300), dreift í áskrift 6.850
(7.020).
Heimsmynd kom út fjórum
sinnum á báðum tímabilum. Prent-
að upplag 9.523 (9.768), dreift í
áskrift 2.008 (1.806), dreift til
lausasölu 7.465 (7.812).
Þjóðlíf kom út fjórum sinnum á
báðum könnunartímabilum. Prent-
að upplag 11.925 (14.500), dreift
í áskrift 9.949 (11.388), dreift til
lausasölu 1.377 (2.212).
Æskan kom út fjórum sinnum,
eða þrisvar í október til janúar.
Prentað upplag 7.625 (8.333),
dreift í áskrift 6.625 (6.905) og
dreift til lausasölu 240 (240).
Upplag fréttatímaritanna fjög-
urra var eftirfarandi:
Tíu tölublöð komu út af Hafn-
firska fréttabiaðinu á móti sjö á
næsta tímabili á undan. Prentað
upplag 5.500 (5.500), borið út í
hús og stofnanir 4.600 (4.600),
lagt fram til dreifingar í verslunum
850 (850).
Víkurfréttir komu átján sinnum
út á móti sautján blöðum á síðasta
tímabili. Prentað upplag 5.645
(5.634), borið út í hús og stofnan-
ir 4.142 (4.025), lagt fram til
dreifíngar í verslunum 1.470
(1.470).
Bæjarins besta kom út átján
sinnum, hafði komið út nítján sinn-
um í október til janúar. Prentað
upplag 3.800 (3.600), borið út í
hús og stofnanir 2.750 (2.700),
lagt fram til dreifingar í verslanir
1.000 (850).
Vestfirska fréttablaðið kom
nítján sinnum út, sextán sinnum
á tímabilinu á undan. Prentað
upplag 3.750 (3.663), borið út í
hús og stofnanir 3.390 (3.390),
lagt fram til dreifíngar í verslunum
285 (230).
Að auki tók upplagseftirlitið til
eins kynningarblaðs, Tilboðs-
tíðinda í júní. Prentað upplag
88.500, borið í hús og stofnanir
87.200.
c
i
i
i
i
i
i
i
I
i
4
Iíöfundur er flugstjóri.