Morgunblaðið - 01.09.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1990
Um þjóðarsátt og BHMR
eftir Hansínu Á.
Stefánsdóttur
Tilefni þessa greinarkorns er sú
umfjöllun sem hefur átt sér stað í
fjölmiðlum vegna samninga BHMR
og aðgerða ríkisvaldsins annars
vegar og samninga ASÍ og BSRB
hins vegar.
Þessi umræða hefur að mörgu
leyti verið mjög einhliða og hjá
mörgum snúist um það eitt að veija
BHMR samninginn án tilits til álls
annars.
Meginmarkmiðin hafa gleymst
Kjarasamningar ASÍ og vinnu-
veitenda frá því í febrúar hafa eðli-
lega blandast inn í þessa umfjöllun.
Hún hefur þó að iitlu leyti snúist
um samningana og áhrif þeirra á
afkomu launþega.
Meginmarkmið samninga ASÍ og
BSRB, sem var að draga úr óða-
verðbólgu, koma á stöðugleika og
tryggja kaupmátt hafa að mestu
gleymst.
Víðtækt samráð
I aðdraganda samninganna var
haft víðtækt samráð við forystu
verkalýðsfélaga um allt land. Marg-
ir voru vantrúaðir á að leiðin sem
til umræðu var væri fær. Viðbrögð
flestra voru þó á þá leið að svo oft
væri búið að fara aðrar leiðir að
það mætti svo sem reyna þessa.
Svipað viðhorf kom fram á fund-
um margra verkalýðsfélaga þegar
samningarnir komu þar til af-
greiðslu. Félagsmenn voru tor-
tryggnir - þeir treystu í raun eng-
um og kannski allra síst stjórnvöld-
um. Það kom einnig fram hjá hinum
almenna félagsmanni að forsenda
þess að samþykkja þessa samninga
var að ekki kæmu aðrir hópar og
færu fram með mun meiri launa-
hækkanir. Það hefur nefnilega ver-
ið reynsla fólks á undanförnum
árum að fyrst var samið fyrir lág-
launafólkið og svo komu þeir sem
betur máttu sín og náðu mun stærri
hlut af kökunni.
Það var öllum ljóst að í þessum
samningum var um það samið að
launþegar færðu fómir. Meðal ann-
ars þess vegna var krafa ASI og
BSRB sú að allir færu sömu Ieið,
að öðram kosti myndi ASÍ fyrir
hönd sinna umbjóðenda krefjast
þess sama og aðrir fengju.
Stöðvun kaupmáttarhrapsins
Eins og fyrr segir var aðal mark-
mið samninganna að stöðva kaup-
máttarhrapið og treysta þann kaup-
mátt sem um samdist. Til þess að
það gæti orðið varð m.a. að semja
við ríkisvaldið um aðhald í verðlagi
á opinberri þjónustu, það varð að
semja við viðskiptabankana um
lækkun vaxta og það var samið við
bændur um búvöraverðið. Allt þetta
varð til þess að samningamir vora
samþykktir með yfirgnæfandi
meirihluta atkvæða í svo til öllum
félögunum.
Og hver er svo reynslan, hafa
þessir samningar skilað því sem til
var ætlast? Þessari spumingu svara
ég hiklaust játandi.
Verðlag á vöra og þjónustu hefur
það sem af er þessu ári verið stöð-
ugra en mörg undanfarin ár. Þó er
full ástæða til þess að vera vel á
verði. Nýlegt dæmi er 2,5% hækkun
hjá ferðaskrifstofum og samtaka
viðbrögð ASÍ og Verðlagsstofnunar
sem hrundu þeirri hækkun.
Verð á landbúnaðarvörum til
bænda hefur ekki hækkað frá því
Söngdagar
í Skálholti
HINIR árlegu „Söngdagar" eru
nú um helgina í Skálholts-
kirkju. Fyrirkomulag þeirra er
þannig að söngfólk víða af
landinu kemur saman á föstu-
dagskvöldið og dvelur í Skál-
holti yfir helgina við söngæf-
ingu og syngur síðan við messu
í kirkjunni sunnudaginn 2. sept-
ember kl. 17.00.
Á „Söngdögum“ í Skálholti er
alltaf eitt verk í öndvegi og hafa
á undanförnum árum verið æfð
og flutt verk margra höfunda frá
mismunandi tímabilum, svo sem
Bach, Hándel, Kodaly, Schubert,
Haydn, John Speight og Gunnar
Reyni Sveinsson svo eitthvað sé
nefnt. Fyrsta árið var flutt Requi-
em eftir G. Fauré.
„Söngdagar" í Skálholti eru nú
í 12. sinn og verður flutt Messa í
G-dúr, verk sem Mozart samdi 13
ára. Auk þess verður eins og allt-
af áður tekist á við ýmis smærri
Hansína Á. Stefánsdóttir
„Það er alveg ljóst að
láglaunafólkið í þessu
landi er búið að fá nóg
af því að greiða niður
verðbólgu fyrir aðra
hópa.“
í desember á sl. ári og verður
óbreytt til 1. des. nk. á óbreyttum
forsendum.
Skv. nýlegum upplýsingum hafa
kaupmenn þó ekki getað stillt sig
og hafa hækkað smásöluverð kjöt-
vara um að meðaltali 2,1%. Á
slíkum hækkunum verður að taka
af fullri hörku.
Vextir hafa lækkað og verð-
tryggingarþáttur lánanna hefur
ekki rokið upp eins og á undanförn-
um áram. Fyrir það launafólk sem
hefur verið að basla við að koma
þaki yfír höfuðið hefur minni
greiðslubyrði haft afgerandi áhrif.
Það er alveg ljóst að ef forsendur
samninganna hefðu breyst og allt
farið úr böndunum væri sá hópur
illa staddur.
Margir eiga erfitt með að sjá þá
kjarabót sem felst í þessu. Þess era
þó mörg dæmi að minnkun á
greiðslubyrði sem nemur 4-6 þús.
á mánuði eða þaðan af meira eykur
ráðstöfunarfé viðkomandi sem því
nemur. Ef það er ekki kjarabót þá
veit ég ekki hvað kjarabætur eru.
í umfjöllun BHMR-manna hafa
þessi atriði ekki verið rædd, það eru
ekki eingöngu félagsmenn ASÍ og
BSRB sem hafa notið ávinnings
þess sem orðinn er af febrúarsamn-
Skalholtskirkja
verkefni eftir íslenska og erlenda
höfunda. Reiknað er með um
80-90 manna kór að þessu sinni
og ,10-13 manna strengjasveití
Á sunnudaginn messar sóknar-
ingunum. Þess ávinnings hafa allir
notið. Þeir sem ekki tóku þátt í
þjóðarsáttinni sk., þeir hafa greitt
sama verð fyrir landbún aðarvörur
og aðrir. Þeir hafa einnig notið
vaxtalækkana og þeir hafa notið
þess að verðlag er tiltölulega stöð-
ugt. Við hljótum að vona að
BHMR-fólk sjái þetta og leggi okk-
ur lið í baráttunni við að veija þann
árangur sem náðst hefur.
Þeim sem stóðu að gerð febrúar-
samninganna var einnig ljóst að ef
kaupmáttur ætti að aukast varð
atvinna að haldast stöðug. Fyrir-
tæki sem ramba á barmi gjaldþrots
era ekki í stakk búin til að greiða
hærri laun. Lækkun fjármagns-
kostnaðar kemur þessum aðilum til
góða eins og öðram. Hins vegar er
auðsætt að mörg fyrirtækjanna
þurfa að líta í eigin barm. Víða við-
gengst bruðl og óráðsía í rekstri.
Þar þurfa stjórnendur að taka sig á.
Verðtrygging og láglaunafólk
Samningar BHMR hafa orðið
mörgum sem þá hafa skoðað undr-
unarefni og þá fyrst og fremst að
skv. þeim skuli öðrum launþega-
samtökum ætlað að sjá um samn-
inga BHMR í fímm ár. Sannleikur-
inn er nefnilega sá að í samningum
BHMR er ekki að finna aðrar dag-
setningar, eftir 1. maí 1990, um
launabreytingar en 1. júlí 1990, og
þar er um refsiákvæði á hendur
ríkinu að ræða. Samkvæmt samn-
ingi BHMR skulu háskólamenntaðir
ríkisstarfsmenn fá sambærileg laun
þeim sem kollegar þeirra á hinum
almenna vinnumarkaði hafa.
Verðtryggingarákvæði samn-
ingsins felast í því að þeir skuli
síðan fá sömu hækkanir og um
kann að semjast hjá öðrum; fái af-
greiðslustúlkan í stórmarkaðnum,
iðnverkamaðurinn á færibandinu
eða fískverkunarkonan hækkun, þá
skal BHMR fá þá hækkun líka.
Allar hækkanir sem aðrir fá næstu
5 árin skuli þeir einnig fá.
Krafa um réttlæti
Það er alveg ljóst að láglauna-
fólkið í þessu landi er búið að fá
nóg af því að greiða niður verð-
bólgu fyrir aðra hópa. Láglauna-
fólkið fær ekki lengur við það unað
að þeir sem við betri kjör búa, ekki
bara í launum, heldur einnig varð-
andi lífeyrisréttindi og ýmis önnur
réttindi (hvað með orlofs- og des-
emberappbætur?) skuli ævinlega
fleyta rjómann ofan af.
Láglaunafókið krefst réttlætis,
það er í fyrsta sinn farið að sjá að
fómir þess skili árangri í stöðugra
verðlagi, lægri vöxtum og stöðvun
kaupmáttarhraps.
Það krefst þess því að febrúar-
samningarnir standi.
Höfundur er formaður
Verslunarmannafélags
Arnessýslu.
presturinn, séra Guðmundur Óli
Ólafsson. Organisti er kantorinn
Hilmar Örn Agnarsson og stjórn-
andi „Söngdaga11 er Jónas Ingi-
mundarson.
LOKAÐÍDAG VEGNA
BREYTINGA EN KLUKKAN...
MÁNUDAGSMORGUNINN
3. SEPTEMBER OPNUM VIÐ
NÝfA OG BREYTTA VERSLUN
AÐ LAUGAVEG113 OG
SMIÐJUSTÍGSMEGIN!
Húsgagnadeildin tekur á sig nýja og breytta
mynd, og gjafavöru- og búsáhaldadeildin mun
auka hlutdeild sína í versluninni. í kjallara versl-
unarinnar Laugavegi 13 opnum við einnig mark-
að með húsgögn á sérstöku tilboðsverði.
Verið velkomin.
habitat
LAUGAVEGI 13 - REYKJAVÍK - SÍMI 625870
(INNGANGUR f HÚSGAGNADEILD SMIÐJUST(GSMEGIN)
—fofffpUkíveréUpfr
mefí jti/í
Metsölublað á hverjum degi!