Morgunblaðið - 01.09.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1990
Gjaldeyrisfrelsi er
forsenda framfara
eftirJón Sigurðsson
í dag, 1. september, tekur gildi
ný reglugerð um skipan gjaldeyris-
og viðskiptamála sem ég undirrit-
aði hinn 27. júlí sl. í tilefni þess-
ara tímamóta vil ég gera nokkra
grein fyrir þeirri nýskipan gjald-
eyrismála sem felst í hinni nýju
reglugerð. Reglugerðin er afrakst-
ur af nokkurra mánaða ítarlegri
endurskoðun á íslensku gjaldeyris-
reglunum. Þetta verk var unnið
af viðskiptaráðuneytinu og Seðla-
bankanum í samráði við viðskipta-
bankana og aðila í viðskiptalífinu.
Niðurstaðan er nýskipan á grund-
velli þeirrar stefnu að jafna mun
innlendra og erlendra viðskipta
með því afnema gjaldeyrishömlur.
Evrópuþróunin
Breytingamar á gjaldeyrisregl-
unum eru í samræmi við þá þróun
sem nú ríkir á þessu sviði um alla
Evrópu. Þar hafa hömlur í gjald-
’eyrisviðskiptum ýmist þegar verið
felldar brott eða unnið er að af-
námi þeirra í áföngum. Breyting-
arnar eru einnig í samræmi við þá
meginstefnu sem mótuð var af
norrærlu ráðherranefndinni og
Norðurlandaráði í efnahagsáætlun
Norðurlanda fyrir tímabilið 1989-
1992.
Til að koma í veg fyrir að breyt-
ingarnar hafí í för með sér umrót
á íslenskum fjármagnsmarkaði er
sú leið farin að fella niður hömlur
af gjaldeyrisviðskiptum í fyriifram
tímasettum áföngum og binda
heimildir stighækkandi fjárhæðum
sem falla brott að fullu 1. janúar
1993. Með þessu móti er innlend-
um aðilum gefinn hæfilegur tími
til þess að laga sig að nýjum að-
stæðum. Jafnframt eru í reglu-
gerðinni varúðarákvæði sem heim-
ila Seðlabankanum að stöðva fjár-
magnsflutninga til og frá landinu
ef nauðsyn ber til sökum óstöðug-
leika í gengis- og peningamálum.
Meginatriði breytinganna
Meginatriði þeirra breytinga
sem felast í reglugerðinni eru þau
að ýmsar takmarkanir á gjaldeyri-
sviðskiptum eru rýmkaðar veru-
lega eða felldar niður nú þegar óg
í áföngum er létt hömlum af
langtímahreyfingum fjármagns á
milli íslands og annarra landa
þannig að þær verði frjálsar í árs-
byijun 1993.
Of langt mál yrði að rekja í
smáatriðum allar þær breytingar
á skipan gjaldeyris- og viðskipta-
mála sem ákveðnar eru í reglu-
gerðinni svo hér verður einungis
greint frá örfáum atriðum:
* Fjárhæðarmörk vegna ferða-
kostnaðar erlendis eru hækkuð í
200.000 kr. fyrir hvern einstakling
í hverri ferð en falla niður í ársbyij-
un 1993 (allar fjárhæðir í reglu-
gerðinni breytast mánaðarlega
skv. breytingum á gengi krónunn-
ar). Hingað til hafa fjárhæðar-
mörkin verið miðuð við jafnvirði
2.000 Bandaríkjadollara (120 þús.
kr.) fyrir fullorðna og 1.000 doll-
ara (60 þús. kr.) fyrir börn. Þá eru
reglur um námskostnað rýmkaðar
nokkuð þannig að þeir sem sækja
námskeið sem vara allt niður í einn
mánuð eiga rétt á slíkri yfirfærslu
í stað sex mánaða áður. Allar tak-
markanir á gjaldeyrisyfirfærslum
til greiðslu námskostnaðar falla
sömuleiðis niður eftir tæplega tvö
og hálft ár.
* Gjaldeyrisyfirfærslur vegna
erlendra þjónustuviðskipta eru
gefnar fijálsar en áður voru þær
formlega háðar gjaldeyrisleyfi og
innheimtu 1% leyfisgjalds. Inn-
heimta leyfisgjaldsins fellur niður
um næstkomandi áramót og við
það lækkar kostnaður einstaklinga
og fyrirtækja af gjaldeyrisviðskipt-
um sem því nemur.
* Innlendum aðilum er heimilt
að fjárfesta í atvinnurekstri og
kaupa fasteignir erlendis án sér-
staks leyfis gjaldeyrisyfirvalda.
Fyrst í stað eru þessar heimildir
takmarkaðar við 3.750.000 kr. á
ári fyrir fjárfestingu í atvinnu-
rekstri og sömu fjárhæð fyrir kaup
á sérhverri fasteign. Fjárhæðar-
mörkin hækka strax um næstu
áramót í 5.625.000 kr., í 7.500.000
kr. 1. janúar 1992 og falla niður
1. janúar 1993.
* Erlendum aðilum er heimilt
að flytja arð af atvinnurekstri og
fasteignum úr landi. Jafnframt er
þeim heimilt að flytja söluandvirði
eignarhluta síns í fyrirtækjum og
söluandvirði fasteigna úr landi án
nokkurra takmarkana. Áður þurfti
sérstakt leyfi fyrir slíkum ýfir-
færslum og án efa hefur það átt
sinn þátt í að fæla erlenda aðila
frá því að Ieggja fé í atvinnurekst-
ur hér á landi.
* Innlendum aðilum er heimilt
frá 15. desember nk. að kaupa
erlend markaðsverðbréf og gefa
út og selja markaðsverðbréf er-
lendis í annarri mynt en íslenskum
krónum. Erlend verðbréfaeign er
í fyrstu bundin við 375.000 kr.
fyrir hvern einstakling (en ekkert
hámark er séu keypt skuldabréf
sem t.d. ríkissjóður eða Landsvirkj-
un hefur gefið út erlendis) en þessi
Kammersveit Seltjarnarness
Tónlist
Jón Asgeirsson
Tónleikar Kammersveitar Sel-
tjarnarness, undir stjórn Sigur-
sveins K. Magnússonar, voru
haldnir í Seltjarnarneskirkju sl.
fimmtudag. Á efnisskránni voru
tvær svítur eftir Stravinskíj, tón-
les og aría (Ah! Perfido) eftir
Beethoven, sem Signý Sæmunds-
dóttir söng og Serenaða nr. 1 í
D-dúr, eftir Brahms.
Svíturnar eftir Stravinskíj eru
raddsetningar höfundar á tveimur
flokkum píanólaga, þeim einu sem
hann samdi fyrir „fjórar hendur"
og þannig skipað, að önnur röddin
er höfð sérlega létt, t.d. eins og
í „Fimm einföldum lögum“ er efri
röddin eins og fyrir byijanda en
í „Þremur einföldum lögum“ er
neðri röddin fábrotin en meginmál
verkanna lagt í hendur mótleik-
ara. Þennan mun má heyra
skemmtilega útfærðan í einföld-
. um tóntiltektum einstakra hljóð-
færa og gefur verkunum grínagt-
ugt og gamansamt yfirbragð.
Verkin voru ágætlega leikin, þó
gera hefði mátt meira úr gaman-
sömu innihaldi þeirra.
Konsertaríuna „Ah! Perfído“
samdi Beethovén er hann var á
ferð í Prag árið 1796. Það var
eitt af vandamálum meistarans
að hann náði aldrei að herska
yfir ítölskunni sem söngmáli og
mun hann hafa leitað til Salieri á
árunum 1801 til 2 og samið
nokkra söngva, dúetta og tersetta
við ítalska texta. í aríunni (,Ah!
Sigursveinn K. Magnússon
Perfido" má heyra margt sem
minnir jafnvel á Gluck, eins og
t.d. upphafstónhendinguna við
„Per pieta“. Signý Sæmundsdóttir
söng aríuna af glæsibrag, einkum
þá sérkennilegu og rismiklu viðbót
við texta sem ekki er að finna í
óperutextanum um Akilles, eftir
Metastaio, en úr þeirri óperu er
umrædd aría.
Lokaverkefni tónleikanna var
Serenaða nr. 1, í D-dúr, op. 11,
eftir Brahms. Serenaða þessi var
upphaflega í uppkasti sem oktett,
sem Brahms síðar breytti fyrir
kammersveit en eftir ýmsar til-
raunir ritaði hann verkið fyrir
fulla hljómsveit. Það kann að
hljóma einkennilega en Brahms
var strax mjög persónulegur í
píanóverkum sínum, þó svo virðist
sem hann hafi átt í nokkru basli
með það framan af, þegar hann
fékkst við ritun hljómsveitartón-
listar. Serenaðan er ágætt verk
og reyndar að stærð og gerð eins
konar sinfónía. Kammersveit Selt-
jarnarness lék Serenöðuna af al-
vöru og á köflum nokkuð vel, sér-
staklega blásararnir, undir stjórn
Sigursveins K. Magnússonar. Vel
hefði mátt hafa meiri mun á hraða
kaflanna, t.d. voru skérsóþættim-
ir of hægir. Menúettamir voru
sérlega fallega leiknir og sömu-
leiðis margt í fyrsta kaflanum,
sem er viðamesti og best samdi
þáttur verksins.
Jón Sigurðsson
„Breytingarnar sem nú
taka gildi eru í megin-
atriðum í samræmi við
áformin í hinni nor-
rænu efnahagsáætlun.“
fjárhaið hækkar strax um næstu
áramót í 562.500 kr., í 750.000
kr. 1. janúar 1992 og fellur loks
niður 1. janúar 1993. Þá er verð-
bréfasjóðum sem reknir eru af
verðbréfafyrirtækjum sem_ aðild
eiga að Verðbréfaþingi íslands
heimilt að kaupa erlend verðbréf
innan tiltekinna fjárhæðarmarka
og geta einstaklingar og fyrirtæki
keypt hlutdeildarskírteini í slíkum
verðbréfasjóðum án sérstakra fjár-
hæðarmarka. Með þessu gefst al-
menningi, sjóðum og fyrirtækjum
tækifæri til að ávaxta fé sitt ann-
ars staðar en á íslandi og dreifa
þannig áhættunni af verðbréfaeign
sinni auk þess sem innlendir aðilar
sem keppa um hylli innlendra
sparifjáreigenda þurfa framvegis
að keppa við þau kjör sem í boði
eru af jafntryggum fjárfestingum
erlendis.
* Erlendum aðilum er heimilt
að kaupa markaðsverðbréf sem
skráð eru á Verðbréfaþingi íslands
og gefa út markaðsverðbréf hér á
landi í íslenskum krónum eða er-
lendri mynt. Þá er þeim heimilt
að flytja til útlanda vexti og annan
arð af verðbréfaeign svo og sölu-
andvirði slíkra bréfa en hingað til
hefur þurft sérstakt leyfi til þess
og mun það án efa hafa dregið
úr áhuga þeirra á að kaupa innlend
verðbréf. Framvegis geta því inn-
lendir aðilar sem þurfa t.d. á láns-
fjármagni að halda gefið út skulda-
bréf hér á landi og selt þau til
erlenda aðila.
* Innlendum aðilum er heimilt
að taka erlend lán án þess að til-
greina sérstaklega tilefni slíkrar
lántöku ef ekki kemur til ábyrgð
innlendrar fjármálastofnunar á
láninu. Þá er innlendum aðilum
heimilt að veita erlendum aðilum
sambærileg lán. Fyrst í stað tak-
markast lánsfjárhæðin við
3.750.000 kr. á hveiju almanaks-
ári fyrir hvern einstakling. Um
næstu áramót hækkar fjárhæðin í
5.625.000 kr., í 7.500.000 kr. 1.
janúar 1992 og fellur loks niður
1. janúar 1993. í framtíðinni verð-
ur því einstaklingum heimilt að
taka lán í erlendum banka til að
fjármagna bifreiða- eða húsakaup
og fyrirtækjum að taka venjuleg
rekstrarlán, svo dæmi séu nefnd.
* Innlendum aðilum er heimilt
að opna bankareikninga erlendis
samkvæmt svipuðum reglum og
gilda um gjaldeyrisreikninga í inn-
lendum bönkum og sparisjóðum.
Innstæður eru í fyrstu takmarkað-
ar við 750.000 kr. en mörkin
hækka í 1.500.000 kr. um næstu
áramót, í 3.750.000 kr. 1. janúar
1992 og falla niðui' í ársbyijun
1993.
* Reglur um gjaldeyrisyfir-
færslur af ýmsu tilefni, t.d. vegna
gjafa og greiðslu arfs, eru rýmkað-
ar úr 14.000 kr. í 200.000 kr. Þá
eru reglur um gjaldeyrisyfirfærslur
vegna búferlaflutninga rýmkaðar
verulega þannig að innlendir aðilar
geta yfirfært verðmæti eigna sinna
til útlanda um leið og þeir hafa
sest þar að.
Um samkeppni milli
ferðaskrifstofa
Athugasemd frá formanni Félags
íslenskra ferðaskrifstofa
Stór hluti þjóðarinnar nýtir sér
þjónustu ferðaskrifstofa ár hvert,
m.a. til sólarlandaferða. Nánast
undantekningalaust kaupa menn
sína ferð að vel athuguðu máli, eft-
ir að hafa gert samanburð á milli
tveggja eða fleiri ferðaskrifstofa
um verð og innihald þessara ferða.
Öllum þessum farþegum er vel
kunnugt um hve hörð samkeppni
ríkir á milli ferðaskrifstofa og að
sömu niðurstöðu hafa margir kom-
ist einungis með að skoða auglýs-
ingar frá ferðskrifstofum sem er
hreint ekki svo lítið af.
Ef það skyldi nú samt vefjast
fyrir einhveijum hvort ferðaskrif-
stofurnar eiga í samkeppríi vil ég
benda á einfalda leið til að ganga
úr skugga um þetta. Sem sé að
verða sér úti um bæklinga frá
nokkrum ferðaskrifstofum, helst
einnig frá í fyrra og gera saman-
burð. Þá kemur í ljós mjög mikil
fjölbreytni í verði og innihaldi ferða,
og mjög mismunandi verðbreyting-
ar á milli ára. Sömuleiðis að þar
sem tvær ferðaskrifstofur eru með
sams konar ferð, t.d. sólarlandaferð
á sama stað og sama hótel, er verð-
ið alls ekki það sama.
Það þarf því ekki djúpvitran
mann til að sjá að allt tal um sam-
ráð við verðlagningu á sólarlanda-
ferðum er út í hött. Þvert á móti
hefur samkeppni milli ferðaskrif-
stofa haldið verði í lágmarki og
jafnvel neðan við lágmarkið ef
marka má afkomu ferðaskrifstofa
á síðasta ári.
Til dæiríis um hvernig ferðaskrif-
stofum hefur tekist til með samn-
inga og verðlagningu þetta árið vil
ég nefna að hjá þeirri ferðaskrif-
stofu sem ég þekki best til hefur
verð sólarlandaferða frá í ágúst í
fyrra, þegar bæst lætur, lækkað í
krónutölu um 13,2% en mest hækk-
að um 12%. í 8 tilfellum af 11 er
um að ræða verðlækkun milli ára.
Þá eru teknar þær ferðir sem nú
er verið að selja, þ.e. september-
. brottfarir, og einungis skoðað verð
þar sem sama hótel er í boði bæði
árin.
Á sama tíma hefur lánskjaravísi-
tala hækkað um 14,4% svo hér
munar 2,2—27,6 prósentumstigum
sem er hreint ekki slæmt innlegg
í þjóðarsáttina.
Reykjavík,
22. ágúst 1990,
Karl Sigurlyartarson.