Morgunblaðið - 01.09.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1990
15
Framsal fullveldis
til stofnana EES
eftir Sigurrósu
Þorgrímsdóttur
Þær viðræður, sem nú standa
yfir milli EB og EFTA-ríkjanna
um myndun evrópsks efnahags-
svæðis (EES) þeirra 18 ríkja, er
standa að þessum tveimur banda-
lögum, virðast mælast nokkuð mis-
jafnt fyrir hér á landi. Eitt helsta
áhyggjuefni þeirra, er tala gegn
aðild Islands að EES, er að þau
lönd, er gerast aðilar að EES munu
þurfa að afsala sér hluta af full-
veldi sínu til yfirþjóðlegra stofnana
EES. En er ástæða til að hafa
slíkar áhyggjur af því að framselja
hluta fullveldis í hendur stofnana
EES?
Það er nokkuð ljóst, að ef EES
verður að veruleika er nauðsynlegt
að koma á fót sameiginlegum
stofnunum fyrir allt efnahags-
svæðið. Bæði aðildarríki EFTA og
EB eru sammála um að slíkar
stofnanir verði að vera byggðar
upp á jafnréttisgrundvelli og stofn-
aðilar EES verði að hafa jafnan
rétt til þátttöku í þessum stjórn-
stofnunum og fi-umkvæðisréttur
liggi hjá báðum aðilum.
Þær stofnanir sem aðilar eru
sammála um að óhjákvæmilegt sé
að koma á fót eru: í fyrsta lagi
eftirlitskerfi, sem væri sjálfstætt
og virkt. Slíkt kerfí er nauðsynlegt
til að tryggja hagsmuni allra aðild-
arríkjanna. Hlutverk þess væri
m.a. að fylgjast með framkvæmd
samningsaðilanna á reglugerðum
EES og að hafa eftirlit á sérstökum
sviðum s.s. samkeppni, ríkisstyrkj-
um og opinberum innkaupum.
í öðru lagi væri nauðsynlegt að
koma á fót sjálfstæðum dómstól
fyrir allt efnahagssvæðið. Hlutverk
hans yrði 'm.a. að skera úr deilu-
málum, sem varða brot á skyldum
gagnvart EES-reglum og einnig
að kveða upp bráðabirgðaúrskurði.
Hvemig valdssviði og ákvarð-
anatöku innan þessara stofnana
yrði háttað er enn óráðið. Ef þess-
ar stofnanir eiga að geta talist
sjálfstæðar og vinna með hags-
muni EES að leiðarljósi og þar
með allra aðildarríkjanna í heild
þurfa þær að fá fullt sjálfsfor-
ræði. Sameiginlegar stofnanir EES
munu því fá yfírþjóðlegt yfírbragð.
Ríki, sem gerast aðilar að EES,
myndu þá framselja eitthvert vald
til þessara stofnana. Slíkt valda-
framsal aðildarríkjanna yrði þó
gert af fúsum og frjálsum vilja og
í samræmi við stjórnlög hvers ríkis.
,Ríkisstjómir aðildarríkjanna yrðu
ekki undir neinum kringumstæð-
um neyddar af öðmm ríkjum til
að framselja slíkt vald. Telji ríki
sig ekki geta tekið þátt í slíku al-
þjóðasamstarfí munu þau ekki vera
þvinguð af öðrum ríkjum til sam-
starfs. Ríkin em ekki að afsala
hluta af fullveldi sínu fyrir fullt
og allt, það vald er þau gefa eftir
til yfírþjóðlegra stofnana geta þau
afturkallað, ef þeim sýnist svo.
Þær sameiginlegu stofnanir, sem
komið yrði á fót með stofnun EES,
er ætlað að vinna að hagsmunum
allra aðildarríkjanna bæði sem
heildar og ekki síður til að gæta
þess að ekki verði gengið á hags-
muni einstakra ríkja innan EES.
Stofnanimar munu ekki vinna
gegn hagsmunum ríkjanna.
Hvert aðildarríki ætti einnig sína
eigin fulltrúa í þessum stofnunum,
sem tækju þátt í ákvarðanaferli,
mótun og setningu EES-reglna.
Fulltrúar aðildarrílq'anna gætu því
gætt hagsmuna síns ríkis allt frá
upphafi ákvarðanatöku innan
stofnana EES.
Ríkisstjómir framselja vald til
annarra stjómstiga innan ríkisins,
t.d. til sveitar-, bæjar- og borgar-
stjórna, til fylkja þegar um ríkis-
sambönd er að ræða eða til yfír-
þjóðlegra stofnana.
Þegar ríkisstjómir framselja
vald til annarra valdastofnana er
það gert til hagsbóta fyrir land og
þjóð en ekki til að skerða hag
þeirra.
íslendingar hafa átt aðild að
alþjóðastofnunum og framselt vald
til slíkra alþjóðastofnana sem hef-
ur þá um leið haft í för með sér
takmarkanir á íslensku ríkisvaldi.
Hér er um að ræða alþjóðastofnan-
ir eins og Sameinuðu þjóðirnar, en
ísland ásamt öðmm aðildarríkjum
er skylt að fara eftir fyrirmælum
sem öryggisráðið samþykkir á
„Þegar ríkisstjórnir
framselja vald til ann-
arra valdastofnana er
það gert til hagsbóta
fyrir land og þjóð.“
gmndvelli ákveðinna greina Sátt-
mála SÞ.
íslendingar hafa einnig allt frá
1958 viðurkennt bindandi lögsögu
Mannréttindadómstólsins og þar
með framselt endanlegt dómsvald
í slíkum málum til Mannréttinda-"
dómstóls í Evrópu og er okkur
skylt að hlíta dómi hans. Annað
Sigurrós Þorgrímsdóttir
glöggt dæmi um valdaframsal
íslensks ríkisvalds og e.t.v. það sem
hefur haft hvað mest áhrif hér á
landi er þátttaka okkar í Alþjóða
hvalveiðiráðinu. íslendingar hafa
undirgengist þær takmarkanir á
hvalveiðum sem voru samþykktar
í Alþjóða hvalveiðiráðinu.
Telji íslensk stjórnvöld hag okk-
ar fyrir borð borinn í Hvalveiðiráð-
inu getum við sagt okkur úr því
og afturkallað um leið valdafram-
sal okkar til þessarar stofnunar.
ísland er Evrópuríki og eitt af
aðildarríkjum EFTA. Því er sjálf-
sagt að við tökum þátt í viðræðum
við EB um evrópskt efnahags-
svæði við hlið annarra EFTA-ríkja
og höfum áhrif á mótun þess allt
frá upphafi. En víkja þó hvergi frá
þeim fyrirvörum sem íslensk
stjómvöld hafa sett fram í samn-
ingum okkar hvað varðar t.d. að-
gang útlendinga að auðlindum
okkar, fjármagnsstreymi hingað til
lands, fjárfestingar útlendinga hér
á landi ásamt fleiri þáttum. Ef EES
verður að veraleika og þeir fyrir-
varar sem íslensk stjórnvöld settu
yrðu samþykkir, yrði það fysilegur
kostur fyrir okkur Islendinga.
Höfundur er
stjórnmála fræðingur.
STÓRÚTSALA
TEPPI - MOTTUR - DÚKAR - FLÍSAR - PARKET
Teppi úr rúllum: 15 - 30% afsl.
Stór teppastykki: 25 — 50% afsl.
Smá stykki og teppabútar: 40 — 70% afsl.
Stök teppi og mottur: 20 — 30% afsl.
Gólfflísar og vðggflísar: 20% afsl.
Gólfdúkar 20% afsl.
Korkflísar 15% afsl.
□
0
EURð-
KREDIT
Nýtt kortatímabil
Allt að 11 mánaða
greiðslukjör
RAÐGREIDSLUR
Boen parket 15% afsl. af 1. fl. preketi.
Bjóðum einnig takmarkað magn af eikarparketi í B-flokki á aðeins
kr. 2.560.- fm
Öll gólfefni og þjónusta á einum stað
Útsölunni lýkur laugardaginn 8. september.
TEPPABUÐIN
OPIÐ FRA KL. 10-15 LAUGARDAGA
GÓLFEFNAMARKAÐUR SUÐURLANDSBRAUT 26 S-91 681950