Morgunblaðið - 24.10.1990, Side 14

14
MORGUNRLAÐIÐ - MIÐVIKUDAGUR. 24. OKTÓBER 1990
Kjördæmið Reykjavík
eftirÞuríði
Pálsdóttur
í þjóðmálaumræðunni vill það oft
gleymast, að Reykjavík er kjördæmi
á sama hátt og landsbyggðakjör-
dæmin, og að kjósendur velja sér
þingmann úr röðum frambjóðenda
til að vera sérstakur fulltrúi
Reykjavíkur, þegar þeir ganga til
kosninga. Landsmenn _búa ekki við
jafnan atkvæðisrétt. í höfuðborg-
inni, þar sem sjálfstæðisstefnan á
mestan hljómgrunn, er vægi at-
kvæða margfalt minna en á lands-
byggðinni. Það er því mikilvægt,
að þeir fulltrúar, sem kosnir eru á
þing til að annast málefni Reyk-
víkinga, sinni sínu kjördæmi ekki
síður en þingmenn landsbyggðar-
innar. Sá misskilningur er einnig
uppi, að Sjálfstæðisflokkurinn sé
ekki flokkur launafólks heldur ein-
ungis flokkur þeirra sem betur
mega sín í þjóðfélaginu. Ástæðan
fyrir því, að ég ákvað að taka-þátt
í framboði í Reykjavík er ekki sízt
þessi mistúlkun á stefnu Sjálfstæð-
isflokksins, ásamt þörf, sem er fyrst
og fremst sprottin af þéirri löngun
að reyna að sinna hagsmunum
fólksins sem byggir þessa borg.
Velferðarmál almennings í
Reykjavík ættu að sitja í fyrirrúmi
hjá þingmönnum Reykjavíkur. Við
sjálfstæðismenn eigum aldrei aftur
að láta það viðgangast að frama-
gjarnir stjórnmálamenn í stólaleik
með lítið fylgi landsmanna ráðskist
hér með líf, heilsu og eignir okkar
að eigin geðþótta. Við höfum horft
upp á þessa menn hrifsa til sín
völdin, við höfum beygt okkur und-
ir gífurlega skattahækkun, við höf-
um hlustað á rangfærslur og ósann-
indi æ ofan í æ, og við látum það
viðgangast, að hér á landi og eink-
Einsöngur í Gerðubergi
_________Tónlist_____________
JónÁsgeirsson
Marta G. Halldórsdóttir og Jónas
Ingimundarson fluttu ljóðatónlist í
Menningarmiðstöðinni í Gerðubergi
sl. mánudag og voru það fyrstu tón-
leikamir af fimm sem ráðgerðir eru
á vegum menningarmiðstöðvarinnar.
Á efnisskránni voru söngverk eftir
Bizet, Barber, Poulenc, Nin og Rak-
hmaninov.
Það er líkt og að bera í bakkafull-
an lækinn, að hlaða meira lofi á þessa
ungu og efnilegu söngkonu, en þegar
hefur verið gert. Hún á svo margt
skartið listar og góða kosti að ekki
má annað sjá en glæsta framtíð.
Rödd hennar er í mótun og þar verð-
ur engu flýtt en allt annað er svo
sem best verður á kosið, tónnæmi,
einbeitni og listfengi, sem best kom
fram í lögunum eftir Bizet. Margt
var fallega gert í Einsetumanns-
söngvum eftir Barber,' sem eru mitt
á milli þess að vera framsaga og
söngur en þar voru skemmtilegust
lögin um munkinn og köttinn hans
og síðasta lagið, er fjallar um þörfina
Jónas Ingimundarson
fyrir að gerast einsetumaður.
í tveimur lögum eftir Poulenc og
Joaquin Nin vantaði Mörtu þann
raddþroska, sem beita þarf í þessum
lögum, þó þau væru vel flutt og af
öryggi. Sama má segja um íjögur lög
eftir Rakhmaninov og þó síðasta lag-
Marta G. Halldórsdóttir
ið, „Vókalísan", væri mjög vel sung-
in, er Marta ekki raddlega enn svo
á vegi stödd, að hún léki sér að hljóm- •
brigðum þess. En allt hefur hún ann-
að til að verða mikil söngkona og
röddin á eftir að mótast og þroskast
og þá ...
um í Reykjavík fari nú fram stór-
felld eignaupptaka á öllum sviðum
og hjá flestum aldurshópum.
Við horfum þegjandi upp á það,
að máður að norðan, sem verið
hefur heilbrigðisráðherra undanfar-
in fjögur ár, komi heilbrigðismálum
Reykvíkinga í fullt óefni, loki
sjúkradeildum og sendi fársjúkt
gamalt fólk út á guð og gaddinn —
og nú ætlum við líka að láta hann
einan um að skammta fé úr lófa
til spítalanna okkar. Með dyggri
aðstoð Ijármálaráðherra ætlar nú
sá hinn sami einnig að taka ófrjálsri
hendi lífeyrinn, sem eldra folk á og
hefur unnið fyrir alla sína starfs-
ævi. Og í undirbúningi er að skatt-
leggja sparifé, sem hefur stóraukizt
síðan verðtrygging var tekin upp
og fólk þorði loks að leggja aurana
úr sparibauknum í eitthvað annað
en steinsteypu. Það hlýtur að segja
sína sögu, að í íjárlagafrumvarpinu
nýja gerir ríkissjóður ráð fyrir því
að afla mikils lánsljár (fyrir utan
afborganir af lánum, sem þegar
hafa verið tekin), eða nærri fimm
milljarða, á innlendum lánamark-
aði. Það er óskiljanlegt, að sá aðili
sem nýtur sparnaðarins, skuli
beinlínis stefna að því að eyðileggja
hann.
Ótal margir einstaklingar búa við
skert mannréttindi. Gamalmenni og
öryrkjar þurfa að greiða fyrir lang-
vistun á sjúkrahúsum. Ekkjur og
fráskildar konur eftir áratuga bú-
skap og barnauppeldi hafa víða
engin lífeyrissjóðsréttindi, allt er í
óvissu um réttindamál eldri sem
yngri. Gjaldþrot fyrirtækja og ein-
staklinga á öðru hveiju götuhorni,
og svo má lengi telja.
Mitt mat á pólitísku starfi er
það, að kjörinn þingmaður eigi að
fara út á meðal fólks og kynna sér
af eigin raun þau málefni sem
brenna á kjósendum. Ekki bara frá
lagalegu sjónarmiði, heldur einnig
Þuríður Pálsdóttir
„Mitt mat á pólitísku
starfi er það, að kjörinn
þingmaður eigi að fara
út á meðal fólks og
kynna sér af eigin raun
þau málefni sem brenna
á kjósendum.“
frá því mannlega. Mannlegi þáttur-
inn má aldrei gleymast, eins og svo
mjög hefur viðgengizt í tíð ríkis-
stjórnar „jafnréttis og félags-
hyggju". Það þýðir ekkert að tala
um hagvöxt, benda á stórhækkun
skatta og versnandi lífskjör, ef rödd
sjálfstæðisstefnunnar heyrist ekki
fyrir hávaðaflaumi þeirra orðháka
sem setið hafa að þjóðmálaumræð-
unni undanfarin tvö ár.
Reykvíkingar. Atkvæðisréttur
okkar er mun minni en þeirra sem
búa á landsbyggðinni. Þið sem fylg-
ið sjálfstæðisstefnunni, notfærið
ykkur atkvæðisréttinn! Sitjið ekki
hjá. Tökum öll þátt í því að reyna
að rétta við hag fólksins sem bygg-
ir þessa borg.
Höfundur er óperusöngkona og
tekur þátt í prófkjöri
sjálfstæðismanna íReykjavík.
Einangrun, víta-
hringur, lífsflótti
Gestur Einar Jónasson, Þráinn Karlsson og Hannes Blandon í
hlutverkum sínum.
_________Leiklist____________
Bolli Gústavsson í Laufási
Leikfélag Akureyrar
Leikritið um Benna
Gúdda og Manna
eftir Jóhann Ævar
Jakobsson
Leikstjórn: Sunna Borg
Leikmynd: Hallmundur Kristins-
son
Lýsing: Ingvar Björnsson
Mikið ber á opinberum umræð-
um í samfélagi voru. Fjölmiðlar eru
fleytifullir af vandamálaþáttum frá
morgni til kvölds þar sem lærðir
og leikir velta fyrir sér fjölbreyttum
áhyggjuefnum samtímans, Er það
í góðu skyni gjört, en svo fer oft
um síbyljuna að hún deyfir og því
verður fáum bjargað með orðunum.
Fyrir kemur að listamönnum
tekst að slá á þá strengi, sem ættu
að vekja þjóðina eða þjóðirnar til
aðgerða, sem geta breytt óæskileg-
um lífsháttum til betri vegar. Þeg-
ar á það er minnst, koma ýmis
öndvegisverk íslenskra leikrita-
skálda upp í hugann, t.d. Stundar-
friður Guðmundar Steinssonar eða
Lokaæfing Svövu Jakobsdóttur. Er
ekki að efa, að þessi verk hafa
hvatt marga til endurmats á
lífsmynstri sínu án þess að nokkrar
heimildir um árangur liggi raunar
fyrir um það.
Nýtt leikrit hefur verið frumsýnt
á Akureyri um þijá sjúka lánleys-
ingja, Benna, Gúdda og Manna.
Sem bókmenntaverk stenst það
engan samjöfnuð við fyrrgreind
leikrit, en hefur eigi að síður krefj-
andi boðskap að flytja, áleitinn og
óþægilegan. Höfundurinn er hvorki
reyndur leikhúsmaður eða rithöf-
undur, en skortir þó ekki kjark til
að hlýða löngun sinni að setja sam-
án verk um ásækin vandamál í
velferðarþjóðfélagi voru, einangrun
og lífsflótta sem stefna mönnum
til tortímingar.
Sjálfsvíg eru algeng á íslandi
hin síðari ár. Sjálfsvígstíðni ungi'a
manna á aldrinum 15 til 24 ára
er hærri hér en í nokkrum af þeim
löndum sem skila inn upplýsingum
um sjálfsvíg til Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar. Tíðni sjálfs-
víga íslenskra karlmanna á þessum
aldri er t.d. tvisvar sinnum hærri
en í Svíþjóð, sem þó er með tíundu
hæstu sjálfsvígstíðnina. Um_ það
bera opinberar skýrlur vitni. í ný-
birtri úttekt á þessari óhugnanlegu
staðreynd er á það bent, að víða
megi leita ástæðna til sjálfsvíga
og þær sagðar bæði flóknar og
einstaklingsbundnar. Þar er vakin
athygli á því, að meðal eldra fólks
megi nefna geðsjúkdóma, langvar-
andi drykkjusýki, lífefnisfræðilega
þætti og viðvarandi þunglyndi.
Samverkan þeirra þátta. er lýst í
leikriti Jóhanns Ævars Jakobsson-
ar um Benna, Gúdda og Manna.
Gömlu mennimir tveir, Benni og
Gúddi, hafa báðir orðið fyrir höf-
uðáverkum í slysum, sem sviptu
þá geðheilsu og leiddi þá út í of-
drykkju. Þeir hafa búið sér stað í
kofaskrifli á öskuhaugum heima-
bæjar síns og leita sífellt einhvers,
sem þeir vita ekki hvað er. Inn í
þessar ömulegu aðstæður kemur
ungur maður, skaddaður á höfði,
ráðvilltur og leitandi eins og gömlu
mennirnir, er taka hann að sér og
hann fylgir þeim til sameiginlegs
endadægurs, sem annar gömlu
mannanna ákveður og þeir höfðu
áður gert samning um. Víst mun
einhveijum þykja viðvaningslega
að þessu leikverki staðið, en höf-
undurinn er hógvær og einlægur í
viðtali, sem .birtist í leikskrá, og
játar að hann hafi notið stuðnings
starfsfólks leikhússins. Hins vegar
er hann lífsreyndur maður, kveðst
hafa kynnst mörgum utangarðs-
mönnum af eigin raun; bæði í upp-
vextinum í Vestmannaeyjum, við
störf hjá lögreglunni og við gæslu
á geðdeild Fjórðungssjúkrahússins
á Akureyri. Hann hefur tekið eftir
viðbrögðum og samskiptum þeirra,
sem hafa g;latað voninni og yrkir
út frá þeirri reynslu. Verkið nálg-
ast absúrdisma á þann veg að
dramatísk framvinda er næsta lítil
lengst af, en látæði og athafnir
persónanna eru ekki beinlínis tákn-
bundnar í átakanlegum fáránleika
sínum. Umgerðin, leikmyndir í öll-
um þáttunum þrem, er mjög vel
gerð og útfærð áf Hallmundi Krist-
inssyni myndlistarmanni. Hann
lyftir minnilega undir sýninguna
með verkum sínum, lífgar og skerp-
ir svip hennar. Samvinna hans og
Ingvars Björnssonar er traust og
markviss sem fyrr. Sunnu Borg
hefur verið vandi á höndum að leik-
stýra svo bláþráðóttu verki og þá
ekki síst í lokin, þegar það á að
rísa hæst, en verður óneitanlega
dálítið annarlegt og lítt sannfær-
andi. Því er að sjálfsögðu erfitt að
breyta, nema með myrkri, kulda
og þögn, sem hefði verið í samræmi
við það, sem á undan fór. Leikhús
boðar ekki sjálfsvíg sem ljúfa lausn
í gullnum bjarma, heldur vekur það
samfélagið til andófs gegn þeirri
óáran í þjóðarlíkamanum, sem knýr
menn til óyndisúrræða.
Leikritið um Benna, Gúdda og
Manna er lítill hluti af stórri mynd,
en skörðótt myndbrot, sem hefur
algjörlega rofnað úr tengslum við
meginmyndina. Það krenkit' boð-
skap verksins. Það er hins vegar
til bóta, hversu vel leikararnir skila
hlutverkum sínum.
Gestur Einar Jónasson leikur
unga manninn, Manna, af mikilli
vandvirkni og tilfinningu — andleg-
ir annmarkar hans verða trúverð-
ugir, gervi, hreyfingar, svipbrigði
tjá úrræðaleysi og hraða hrörnun
á sannfærandi hátt. Þráinn Karls-
son skilar hlutverki Benna af ör-
yggi og þeirri gamansömu hlýju,
sem honum er lagið að laða fram
án nokkurra öfga. Hannes Blandon
stendur vel fyrir sínu við hlið þeirra,
þótt nokkuð skorti á að hann nái
jafn mótuðum blæbrigðum. Af-
skræmislegt andlitsgerfi hans er
vel gert og hann lýsir tilfinning-
aríku og brotnu karlmenni á sann-
færandi hátt. Samleikur þeirra þre-
menninganna er prýðilegur.
Jón St. Kristjánsson staldrar
skamma stund við á sviðinu í gervi
póstmanns.
Leikritið um Benna, Gúdda og
Manna mun ef til vill vekja fólk til
gagnlegrar hugsunar um óheilla-
þróun í íslensku samfélagi sem er
á vissan hátt hijáð af sundrungu
og firringu í mannlegum samskipt-
um.