Morgunblaðið - 24.10.1990, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 1990
Fiskveiðistefna
og byggðaþróun
eftir Guðna
Nikulásson
* Fiskveiðistefna sú, sem rekin er
í dag með heimild til að selja veiði-
réttindi, er ein hættulegasta aðgerð
sem gerð hefur verið gegn búsetu
á landsbyggðinni.
Með því að gera sameign þjóðar-
innar þannig að söluvöru er aug-
ljóst, að hin fámennari byggðalög
og skuldugar útgerðir munu smátt
og smátt missa veiðiréttindi sín til
stærri og fjárhagslega sterkari ein-
staklinga og félaga. Þessa óheilla-
stefnu verður að stöðva með því
að banna sölu á veiðiréttindum, ef
ekki á illa að fara.
Stjórnun fiskveiða verður að
halda áfram en athuga þarf vel,
hvort ekki sé vænlegra að taka upp
e'inhvers konar byggðakvóta í stað
núverandi kerfis. Þannig að ekki
verði hægt að selja burtu atvinnu
bæði sjómanna og landverkafólks
KONFEKTMOLAR .
'jL
með rnjúkri <
karamellufyHingu.
u SKÍWMH J
4)k GOTT ■#
eins og hægt er í dag. Með slíkum
sölum er ekki aðeins verið að svipta
fólkið atvinnu sinni heldur er einnig
verið að gera fasteignir þess verð-
lausar.
Stefna verður að fullvinnslu á
sjávarafurðum innanlands, eins
mikið og auðið er, þannig að hægt
sé að halda uppi kraftmiklu at-
vinnulífi við sjávarsíðuna. Sjávarút-
vegurinn er undirstaðan í þjóðfélag-
inu og það verður að skapa honum
og fiskvinnslunni í landi viðunandi
rekstrarskilyrði á hveijum tíma.
Ef sjávarútvegurinn blómstrar
ekki úti á landi þá eru einnig erfið-
leikar í öðrum atvinnugreinum þar.
Hér með fylgir tafla sem sýnir
að fólk, sem vinnur við sjávarútveg
í dreifbýlinu, leggur sitt til þjóðar-
búsins.
Fólksflóttinn
Þrátt fyrir að stjórnvöld á hveij-
um tíma hafi verið með byggða-
stefnu í málefnasamningum sínum
og haft uppi ómarkvissar aðgerðir
í málefnum dreifbýlisins hefur þeim
ekki tekist að snúa við fólksflóttan-
um af landsbyggðinni. Samanber
töflu.
Byggðaþróun 1981-89 og
afleiðingar fólksflutninga
A þessu tímabili hafa fólksflutn-
ingar innanlands, frá landsbyggð
Aflaverðmæti á hvern íbúa
í kjördæmum landsins
1988
Krónur
-300.000
-250.000
— 200.000
-150.000
-100.000

Guðni Nikulásson
til höfuðborgarsvæðis, verið yfir
1.000 manns (1.063) að meðaltali
á ári allt þetta 9 ára tímabil, fæst-
ir 1981 eða 550, en flestir 1988
eða 1.512 manns.
Mannfjöldi á íslandi
Meðaltal í þessu efni fyrir hvert
þriggja ára tímabil þessi ár er sem
hér segir:
1981-83 720íbúaráári
1984-86 1.132 íbúaráári
1987-89 .1.336 íbúaráári
Eða 1.063 íbúar að meðaltali á
ári eins og áður segir.
Taflan sýnir hve alvarlegt
ástandið er, bein fólksfækkun á sér
stað á landsbyggðinni þrátt fyrir
tal og loforð stjórnmálamanna um
raunhæfar aðgerðir á undanförnum
árum.
Með flutningi ríkisstofnana út í
byggðalögin og um leið víðtækri
valddreifingu í þjóðfélaginu með
eflingu héraðavaids er hægt að
snúa þessari þróun við og raunhæf
byggðastefna yrði að veruleika.
Gera verður einstaklingum og
félögum kleift að athafna sig án
of mikilla afskipta hins opinbera,
þar sem bjartsýni og kraftur fólks-
ins myndi lyfta Grettistaki til nýrr-
ar sóknar á landsbyggðinni.
Höfundur er umdæmisstjóri
Vegagerðar á Héraði og tekur
þátt í prófkjöri
Sjálfstæðisfiokksins á
Austurlandi.
Ibúaljöldi
200.000
Höf uðborgarsvæöið
Landsbyggðin
150.000
100.000
50.000
FRAMREIKNINGUR
1960
1970
1980
1990
2000
2010
Hrollvekja úr víti
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Bíóborgiri
Hvíta valdið - „A Dry White
Season“
Leikstjóri Euznan Paley. Aðal-
leikendur Donald Sutherland,
Janet Suzman, Jiirgen Prochn-
ow, Marlon Brando, Susan Sar-
andon. Bandarísk. MGM 1989.
Sutherland leikur kennara af
Búaættum í Jóhannesarborg. Sem
aðrir hvítir, hefur hann litlar
áhyggjur af kjörum hinna þel-
dökku, „kaffir“, hinsvegar er
hann fordómalaus og á að góðum
kunningja svartan garðyrkju-
mann sinn og jafnaldrarnir, synir
þeirra, leikfélagar. En þeir at-
burðir gerast sem ljúka upp aug-
um Sutherlands fyrir óhugnan-
legu kynþáttamisréttinu í landinif.
Fyrst er hinn ungi sonur garð-
yrkjumannsins fangelsaður í
tvígang og deyr í fangavistinni,
orðrómur er strax uppi um að
ekki muni allt með felldu um dán-
arorsökina, þar sem foreldrunum
er ekki afhent líkið. Alltaf leitar
garðyrkjumaðurinn á náðir Sut-
herlands, eina hvíta mannsins sem
hann treystir. En Sutherland vill
engu trúa fyrr en garðyrkjumað-
urinn liggur sjálfur í valnum, hafði
þá mátt þola pyntingar af hálfu
öryggislögreglunnar er hann fór
að rannsaka dauðsfall sonar síns.
Nú fyrst tekur Sutherland við
sér og eftir gerviréttarhöld í máli
garðyrkjumannsins hættir hann
öllu tii að beijast fyrir réttlætinu,
einn af fáum hvítum sem þora
að gera sér grein fyrir ástandinu
og vilja bæta það. Sú afstaða tek-
ur sinn toli, hann er dæmdur svik-
ari af samborgurum sínum og
vinnufélögum, fjölskyldan snýr
við honum baki utan sonur hans
og gjöldin' verða hærri áður en
yfir lýkur.
Það er langt síðan að kvikmynd
hefur haft slík áhrif á mann,
Hvítt vald er ekki drama um
apartheid-stefnuna í S-Afríku,
hún er hrollvekja um helvíti á
Jörðu. Við erum í notalegri fjar-
lægð frá Soweto og veltum því
lítið fyrir okkur þeim atburðum
sem gerast daglega þar syðra.
Hvítt vald opnar augu okkar fyrir
þeim hrylling sem frumbyggjar
þessa auðuga lands mega búa við.
Vissulega er allt málað hér í sterk-
um litum og melódramað verður
kannski fullmikið er fer að líða á
seinni helming myndarinnar, en
það á jú að vekja okkur til meðvit-
undar um skelfingar þeldökkra
bræðra okkar sem lifa undir hæl
óhugnanlegra einræðisafla sem
minna ekki á neitt annað en
Þýskaland undir nasismanum.
Hér er sjón sögu ríkari, Hvítt
vald er upplifun, það ríkir grafar-
þögn í salnum, áhorfendur eru
sem lamaðir yfir þessari helsýn
sem er dregin upp af snilld. Hand-
ritið er mergjað, óþekktur (hér-
lendis) leikstjórinn kann til verka,
einkum eru fjöldaatriðin athyglis-
verð. Leikurinn er einstaklega
sannfærandi og gaman að sjá
Brando búa til enn einn karakter-
inn til viðbótar,' hugum stóran
lögfræðing sem þorir að standa
uppí hárinu á Vorster-stjórninni -
þó hann viti að það hafi lítið að
segja í lögregluríki. Látum hann
hafa síðasta orðið. „Lög og rétt-
læti eru fjarskyldir ættingjar, en
hér í Suður-Afríku talast þeir
ekki við.“
Mannlíf við ána
Háskólabíó:
Sumar hvítra rósa — „Summer
of White Roses"
Leikstjóri Rajko Grlic. Aðal-
leikendur Tom Conti, Susan
George, Rod Steiger. Bresk-
júgóslavnesk. 1990.
Þessi ljúfa, litla mynd er hugar-
fóstur engrar annarrar en Susan
George. Hún hefur greinilega tek-
ið ástfóstri við þessa ljóðrænu,
táknmálsríku sögu eins kunnasta
rithöfundar Júgósiava og ekki lát-
ið þar við sitja, heldur fjármagnað
hana, samið lagið sem gengur í
gegnum myndina, með öðrum, og
fer svo með eitt aðalhlutverkið.
Sögusviðið er baðströnd við á,
einhvers staðar í Júgóslavíu á
síðasta sumri seinna stríðs. Allt
er friðsælt á yfirborðinu, en ólgan
er skammt undan - eins og vatna-
djöfullinn sem stundum gárar
sléttan vatnsflötinn. Baðvörður-
inn (Conti) er góðviljað meinleys-
isgxey, sem fær að halda starfi
þó ekkert reyni á það, utan einu
sinni og dregur þá alvarlegan dilk
á eftir sér. Hann tekur upp á arma
sína mæðgin á flótta, giftist kon-
unni (George) þar sem hún er
pappíralaus og í lífshættu.
Ekki fullnægjandi en býr þó
yfir ákveðinni fegurð sem einkum
tengist fljótinu og þjóðsögunni í
kringum það og íbúum þess. Aðal-
leikararnir holdiklæða með prýði
persónurnar þijár, allir aðrir eru
fremur óskýrir og ringulreiðin í
endinn því miður alltof veikburða
og ómarkviss til að reka nauðsyn-
legan, afgerandi botn í fálm-
kennda en fallega mynd.
Heimild: Hagstofa íslands.
___________Brids______________
Arnór Ragnarsson
Bridsfélag Siglufjarðar
Mánudaginn 17.9. hófst spila-
mennska með tvímenningskeppni eitt
kvöld. 13 pör kepptu.
Úrslit urðu þau:
Ásgrímur-Jón
Þorsteinn - Sigfús
Stefanía — Viðar
Bogi-Anton
Valtýr — Baldvin
188
165
160
141
132
Mánudaginn 24.9. var spilaður
tvímenningur eitt kvöld. 16 pörkepptu.
Úrslit urðu:
Bjöm-Jóhann • 207
Baldvin — Valtýr 199
Ásgrimur-Jón 181
Guðmundur-Níels 171
Heiðar-Guðmundur 164
Mánudagana 1.10. og 8.10. var spil-
aður tveggja kvölda tvímenningur með
og án forgjafar. 20 pör kepptu.
Úrslit með forgjöf:
AnnaLára-Þómý 611
Jóhann-Jón Hólm 551
Haraldur-Hinrik 546
Jakobina-Kristrún 522
Birkir - Ingvar 513
Úrslit án forgjafar: Ásgrímur - Jón Hciðar 636
Sigurður-Sigfús 576
Baldvin-Valtýr 571
Haraldur-Hinrik 546
Stjórn félagsins starfsárið 1990-
1991:
Formaður: Ásgrímur Sigurbjöms-
son.
Varaformaður og fréttaritari: Sigfús
Steingrímsson.
Gjaldkeri: Anton Sigurbjömsson.
Ritari: Birgir Björnsson.
Áhaldavörður: Haraidur Árnason.
Spilastaður Hótel Höfn öll mánu-
dagskvöld kl. 19.80.
Reykjanesmót í sveitakeppni
Helgina 17.-18. nóvember nk. fer
fram í Sandgerði Reykjanesmót í
sveitakeppni, sem jafnframt er und-
ankeppni íslandsmótsins. Mótið
hefst kl. 10 báða dagana. Spilað
er um þijú sæti í undankeppni ís-
landsmótsins og Reykjanqsmeist-
. aratitilinn. Nánar augiýst síðar.
4
i
4
«
i
i