Morgunblaðið - 30.11.1990, Page 19

þjóðfélag á afar erfitt með að sýkj-
ast og visna því það á sér mörg
burðarlíffæri sem bæta hvert annað
upp. „Lýðræði er spurning um
kjark,“ sagði Willy Brandt eitt sinn
og það eru orð að sönnu. Kjarkmikl-
ir stjórnmálamenn eru þeir sem þora
stöðugt að bera verk sín undir kjós-
endurd og í því felst einnig möguleik-
inn á beinu lýðræði, kosningu um
einstök verk stjórnmálamanna. Slík
ákvæði eru einmitt í stjómarskrá
Þýskalands. Þar er hugmyndinni um
markaðstorg atkvæða, sem byggist
einvörðungu á kosningum á fjögurra
ára fresti, hafnað en í stað þess kem-
ur hugmyndin um stanslaust lýð-
ræði, alltaf, þar sem kjósendur hafa
á öllum tímum valdið í sínum hönd-
um. Löggjafarvaldið er stöðugum
breytingum háð því hluti þess er í
höndum einstakra fylkja landsins og
þar er kosið á mismunandi tímum.
Menn skyldu ekki gleyma því að
Þjóðveijar vita hvað það þýðir að
bijóta gegn lýðræðinu.
Þýskaland sem burðarafl í nýrri
sameinaðri Evrópu: útlitið, valddreift
sambandsríki — það er sú mynd sem
margir sjá fyrir sér nú um stundir.'
Maður nokkur sagði um daginn að
félagslegt markaðskerfi væri gott
framlag Þjóðveija til sameinaðrar
Evrópu. Og eru orð að sönnu. Þjóðar-
sátt um félagslegt markaðskerfí
gæti orðið að Evrópusátt um félags-
legt markaðskerfi. Slíkt er í sjálfu
sér ekki slæm framtíðarsýn. Efa-
semdir manna um vald skriffínna og
skilningsleysi á vanda smáþjóða eru
eðlilegar. En hjáseta smáþjóða við
úrslitaákvarðanir í álfunni er þó sýnu
meira áhyggjuefni. Eitt af því sem
okkar tímar hafa einnig sannað er
það að nú er þörf á miklu alþjóð-
legri stjórnmálum en áður: yfirþjóð-
legt vald á ýmsum sviðum er bráð-
nauðsynlegt. Skógar eru að deyja.
Vötn eru að deyja. Þau skyldu menn
ekki reyna að meta til fjár. Mengun
í einu landi veldur náttúruskaða' í
öðru. Sú mengun verður ekki stöðvuð
nema með yfirþjóðlegu valdi. Svo
ekki sé talað um ósongatið sem
stefnir öllu lífríki jarðarinnar í hættu.
Náttúruhyggjan gæti þýtt annan
lífsstíl, minni hagvöxt, minni tækni-
væðingu, breytta orkuvinnslu. Og
þetta gæti þýtt mikla möguleika fyr-
ir íslendinga svo sem alkunna er:
rannsóknir á flutningi raforku gætu
leitt til stóraukinnar þátttöku íslend-
inga í orkuöflun álfunnar innan tíðar.
ísland í nýrri Evrópu. Hvemig?
Sú spurning hlýtur að verða lykil-
spurning á næstu misserum í þjóð-
félagsumræðu í landinu. Annað ís-
land hlýtur að verða opnara ísland.
Það hlýtur að taka mið af þeim
straumum sem ríkja í álfunni. íslend-
ingar eru og verða Evrópuþjóð. Okk-
ar menning er snar þáttur í Evrópu-
menningunni. Það er fráleitt að við
skerum okkur úr, einangrum okkur
frá þeim straumum sem ríkja í álf-
unni og eru að mörgu leyti afar já-
kvæðir. Ljóst er að aðrar Norður-
landaþjóðir: Svíar og Norðmenn svo
ekki sé minnst á Dani, virðast mæta
Evrópuhugmyndum með opnari hug
en Islendingar. Einangrun okkar
virðist aukast og aukast. Og samt
er hagkerfi okkar of lítið. Fyrir það
borgar þjóðin stórar upphæðir. Ungt
fólk í húsbyggingum hefur borgað
stórar upphæðir í okurvexti á alltof
þröngum peningamarkaði. Fyrirtæki
hafa farið á hausinn af sömu ástæðu.
Fjármagn vantar til atvinnuupp-
byggingar. Aðitd íslendinga að
stærri peningamarkaði skyldi enginn
útiloka. Við þurfum þjóðfélagslegan
stöðugleika, þjóðfélag félagslegrar
markaðshyggju, þjóðfélag þar sem
peningar eru peningar bæði í dag —
og á morgun.
Það er nánast hjákátlegt þegar
ráðamenn íslendinga segja við er-
lerida ráðamenn að opnun álfunnar
þýði stórhættu fyrir atvinnumarkað
Islendinga: aðstreymi vinnuafls. ís-
lendingar hafa verið aðilar að fijáls-
um, nútímalegum vinnumarkaði
Norðurlandaþjóða í átta ár. Á þeim
tíma hafa fimm sinnum fleiri íslend-
ingar farið utan en Norðurlandabúar
komið hingað. íslendingar fara burt.
Yfirgefa landið. Og eitthvað verður
að gera í því. Ljóst er að þjóðfélags-
breytingar eru nauðsynlegar og lok-
MOKGUNH.lJVDip FÖyryDApUR 30. NQVpMBFft ,1990
19
aður hugur ráðamanna gagnvart
breytingum annars staðar í álfunni
er varhugaverður. Einangrun er
slæm. Hún er hættuleg. Það er um-
hugsunarvert þegar rektor Háskóla
íslands varar við opinni Evrópu.
Hvers vegna? Ljóst er að samskipti
á sviði vísinda eru íslendingum nauð-
synleg, fijáls samkeppni Háskóla
íslands við háskóla erlendis um kenn-
ara og nemendur er honum sömuleið-
is nauðsynleg.
Og þegar hvarvetna í Evrópu er
ijallað um hlutdeild þjóðanna í vanda
flóttamanna, þess fólks, sem misvitr-
ir valdhafar hafa úthýst, réttinn til
þess að fá hæli sem flóttamaður —
þá eru í gildi á íslandi 25 ára gaml-
ar reglur sem litu ekki á konur og
karla sem jafngildar verur fyrr en í
október 1989!
Einangrun er slæm. Afar slæm.
Fall hinna endanlegu sanninda:
þau eru horfin, farin, koma ekki aft-
ur. Ungverska skáldið János Pilins-
zky er skáld leyndardómanna, hins
dulda: hann fæddist 1921 og lést
1981 — sagt var að nasisminn hefði
hrakið hann út í einsemdina, hann
var kaþólikki og var ekki beint fórn-
arlamb nasismans en 1945 var hon-
um samt ómögulegt að lifa hvunnda-
gslífi eins og áður: nasisminn var enn
viðfangsefni hans. Og seinna annars
konar alræði. Og hann orti um fall
hinna endanlegu sanninda:
Á þúsundfætlu og flamingófugli
á rafmapsstól og brúðkaupsrúmi
á spúandi eldgíg
og glampandi stjðmu -
er enginn munur. Það er aðeins einn munur,
þegar þeir segja: „Ég er góður“,
eða - sem gerist sjaldan - þeir segja: „Þú
ert góður“,
en um slíkan mun
segir guð,
hvort tveggja er eitt og hið sama.
Höfundur er rithöfundur og
stundar nám íÞýskalandi.
GALLGRIKÖBÖLT
OG
verða með opið hús og
jólaglögg laugardaginn 1. des.
kl. 11.00-16.00 ó
Laugavegi 55, bakhúsi
Allir velkomnir.
f
hefur sannað ágæti sitt í vetrarakstri, hann er
rúmgóður 5 manna fjölskyldubíll, sparneytinn, þægilegur 1 akstri og
á frábæru verði.
Kr. 469.900,-
ATHUGIÐ!
^3a\Ullt- vetrarhjólbarðar fylgja öllum
nýjum /j?£JZ7C&UOO'ÍJt -bílum til áramóta,
ásamt rúðusköfu, lásaolíu, rúðu- og tjöruhreinsi,
vinnuhönskum og gólfmottum.
Komdu og reynsluaktu
hann kemur þér þægilega á óvart.
Opið alla virka daga frá kl. 9-18.
Laugardaga frá kl. 13-17.
JÖFUR HF
Nýbýlavegi 2, sími 42600