Morgunblaðið - 30.11.1990, Blaðsíða 24

ORKIN/SlA
24
oeer aaaMavöM .ok auo/.auT8öa araAjaKuo.Hoi\
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1990
©4MA
VORU
VERSLUMi
ÍTALSKUR KRISTALl.
LISTGLER • POSTULIN
HANDUNNAR
STYTTUR OQ FLEIRI
GJAFAVÓRUR
RCR
KRÍSTML
FÁKAFENI 9
SÍMI 679688
Breytinga er þörf í skólum
- en „aðgát skal höfð“
eftir Vilhjálm
Einarsson
Þegar þetta er ritað á haustdög-
um 1990 er nýbúið að leggja niður
skólaskrifstofu sænska mennta-
málaráðuneytisins. Hundruðum
starfskrafta var sagt upp og nærri
því tárfellandi var fólkið sýnt í sjón-
varpsfréttum vera að pakka niður
á skólaskrifstofunni í Stokkhólmi.
Þetta var vægast sagt óvenjuleg
stjómsýsluaðgerð hjá Svíum, sem
fram að þessu hafa verið betur
þekktir fyrir að vilja skipuleggja
allt og miðstýra í anda jafnréttis
og bræðralags. Út á við hefur það
að minnsta kosti virst vera svo.
Hvað veldur þessum stakkaskipt-
um? Jú, því er-til að svara að skil-
virkni báknsins hefur ekki þótt vera
næg. Miðstýring undanfarinna ára-
tuga hefur lagt lamandi hönd á
æskilega þróun og fjöibreytni. Sam-
ræmingarkröfur eru taldar hafa
gengið of langt. Ekki hefur nægi-
lega verið komið til móts við ein-
staklingsbundnar þarfir nemenda
og sérstaða skóla og landshluta
borin fyrir borð. Almennt er álitið
að sú „breyting", sem Palme heitinn
beitti sér fyrir á sjötta áratugnum,
en þá var hann menntamálaráð-
herra, hafi í stórum dráttum mis-
tekist.
Nú skal valdinu dreift. Þetta
blessaða skælandi fólk verður ekki
atvinnulaust. Því bjóðast m.a. störf
á skólaskrifstofum hér og hvar um
landið. Það þarf skrifstofuhald eftir
sem áður, en aðstæður á hveijum
stað eða í hveiju léni eiga að fá
að ráða meiru um þróun mála en
verið hefur. Hér er um að ræða
stærsta skrefið til valddreifingar í
Svíþjóð, sem stigið hefur verið til
þessa.
Ég stilli mig ekki um að nefna
einnig smáfrétt í sjónvarpinu í vik-
unni: Kona nokkur var að veija
doktorsritgerð í Stokkhólmi um
sænska grunnskólann. Hún lauk
doktorsprófi í því, að sýna fram á
það, að jafnréttisdraumamir, sem
um skeið hafa ríkt (og gera vissu-
lega enn) hvað varðar að öll börn
eigi að læra sama efni á sama tíma,
þ.e. 9 árum í grunnskóla sé í raun
hinn mesti ójöfnuður! (Palme-bylt-
ingin.) Slíkt leiði til þess að bráð-
þroska börn fái ekki kennslu við
sitt hæfi og þau seinþroska ekki
heldur. Úr verði eins konar „miðju-
moð“, svo gripið sé til hugtaks úr
stjómmálunum. Hið sanna jafn-
rétti, heldur konan fram, er í því
fólgið að hver og einn fái að þrosk-
ast og nema það, sem eðli og upp-
lag býður.
Allir, sem málið varðar, þurfa
að taka þátt í að undirbúa
breytingar
Eins og getið var um í fyrsta
pistlinum er ætlunin að gera nokkur
skil því þróunarstarfí, sem hér í
Svíþjóð hefur átt sér stað undanfar-
in ár í mörgum framhaldsskólum
til að’ aðlaga þá því breytta hlut-
verki, að vera í raun „framhalds-
skólar fyrir alla“. Yfírstjórn skóla-
mála skipaði starfshóp sem hófst
handa árið 1987 að athugá ýmsa
skóla, þar á meðal Grasbergs-fram-
haldsskólann, en þar hafði þróunar-
starf staðið yfír í nokkur ár. Sér-
Vilhjálmur Einarsson
„Og einmitt hér þarf
að taka upp þráðinn á
íslandi áður en lengra
er haldið. Við höfum
ákveðið að aðlaga
framhaldsskólana því
hlutverki að taka við
öllum. Þetta hlýtur að
kosta breytingar, dýrar
og tímafrekar.“
stakur hópur innan skólans hafði
fengið það hlutverk að þróa skólann
í þessa veru (GFA: Framhaldsskóli
fyrir alla). „Þróunarhópurinn“ hafði
Stelpi
BLEIUR

4 stærðír
Rakadrægur kjarní
aö framan
Rakadrægur kjarni
í miöju
Þó bleian sé vot er barnið þurrt
Ánægðir strákar og stelpur í Pampera-bleium
Pampers bleíur eru hannaöar með vellíðan barnsíns aö markmiði,
Vlð framlelðilu þeírra er leítast víð að §para dýrmiætar auðlindir

AUKA VELLÍÐAN BARNANNA
STU0LA AÐ UMHVERFI8VERND
íalensk HÍÍÍ
Tunguhák 11. Sfmi 82700.
m.a. skipulagt og framkvæmt
námsdaga fyrir starfslið (námsdag-
ar eru gamalt fyrirbæri í sænskum
grunn- og framhaldsskólum en þá
er kennsla felld niður meðan kenn-
arar skólans ,,læra“). Ennfremur
var námsdögum fylgt eftir með því
að athuga árangurinn af þeim nýj-
ungum, sem reyndar voru.
Þegar utanaðkomandi starfs-
nefnd fór að kanna málið kom í ljós
að ýmis ágreinings- og vandamál
fýlgdu í kjölfar þessa:
1. Túlkunarvandamál viðkom-
andi því hvað í raun fælist í GFA.
2. Agreiningur um það hver væri
í raun formleg staða þróunarhóps-
ins innan skólans, var hann ráðgef-
andi eða hafði hann ákvörðunar-
vald? Og síðast en ekki síst:
3. Hveijir áttu að vera í þróunar-
hópnum?
Hvert skal vera
meginmarkmið skólans?
Viðkomandi fyrsta liðnum var
um að ræða vandamál sem ekki
einasta Grasbergsskólinn átti við
að glíma. Hlutverk skólannna, hvort
heldur sem er grunnskóla eða fram-
haldsskóla, er ekkert einfalt, og
kröfur sem til þeirra eru gerðar
ekki allar á sömu lund. Hinir ýmsu
hagsmunahópar þjóðfélagsins eru
engan veginn sammála um það
hvernig standa eigi að málum í
skólunum, hver eigi að vera for-
gangsröð verkefna eða jafnvel hvert
sé meginmarkmið þeirra. Þannig
eru þeir í eins konar tómarúmi eða
þá stundum skotspónn, þar sem
skotið er á þá úr öllum áttum.
Litið á skólann sem fyrirtæki
Það er gagnlegt til að skilja bet-
ur hvað hér er átt við að bera skól-
ann saman við venjulegt iðnfyrir-
tæki. Markmið fyrirtækisins er að
framleiða vöru sem nær tilætlaðri
hlutdeild á tilteknum markaði. Það
sem til þarf er fjármagn, þekking,
mannafli og góð ytri skilyrði (stað-
setning, orkuverð o.s.frv.). Mark-
miðin eru ljós, fyrirtækið blómstrar
eða fer á hausinn. Orsakir mistaka
eða velgengni liggja nokkuð Ijóst
fyrir sé litið yfir farinn veg. Það,
sem einkennir happasæl fyrirtæki
og stofnanir er fyrst og fremst fóig-
ið í því hversu vel þeim tekst að
virkja krafta sína, bæði hina efnis-
legu ogþá mannlegu, miðað við það
markmið, sem keppt er að.
En svona einfalt er málið ekki
þegar um skólastofnun er að ræða.
Eða hvað? Getum við komið okkur
saman um hvert sé meginmarkmið
framhaldsskólans öðruvísi en með
hátíðlega orðuðum setningum, al-
menns eðlis um lýðræði, virkni í
ákvarðanatöku og þess háttar?
Túlkun þessara „markmiða" er svo
látin lönd og leið og ekkert gert í
því að fylgja þeim eftir í þjálfun
kennara til starfs síns.
Kennarinn þarf að kunna
sitt af hverju
En kennarastarfið er ekki einf-
alt. Þeir þættir, sem snerta það
skipta tugum. Jafnvægið milli þátt-
anna skiptir öllu. En foreldrið, sem
veit af barni sínu í vanda, eða ríkis-
stjómin, sem veit af greiðslúvanda
ríkissjóðs, bregðast að sjálfögðu við
með 'sínum hætti. Og hvemig
starfsþjálfup fær kennaraefnið í
námi sínu? Harla ófullkomna,
a.m.k. þegar um framhaldsskólann
er að ræða.
h e ím i l is v e rslu n
me ö st í l
LAUGAVEGI 1 3
SÍMI625870