Morgunblaðið - 16.12.1990, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1990
25

Gordon Scott, Sigurjón Hjartarson, Norman D. Vaughan og Magnús V. Guðlaugsson við fána Alaska
sem blaktir við hún, en Bandaríkjamennirnir eru báðir frá Alaska.
Magnús
mátar súr-
efnisgrímu
sem fannst í
flugvélinni,
en leiðang-
ursmenn
fundu þar
ýmsa smá-
hluti sem
þeir tóku
með sér.
Arngrímur Hermannsson, Ástvaldur Guðmundsson og Jón Sveins-
son, sem staðsettu flugvélarnar fyrir bandarísku leitarmennina á
Grænlandsjökli síðastliðið vor.
flugsveitarinnar, en þeir höfðu gert
tæplega 90 metra djúpa holu að
henni, sem var um 1,5 m í þver-
mál. Til þess var notað tæki, sem
var sérstaklega hannað í þessum
tilgangi, en það er sívalningur, sem
heitt vatn er leitt í gegnum. Var
hann látinn bræða sig hægt í gegn-
um ísinn, en vatninu var síðan
dælt upp úr holunni. Vegna sólbráð-
ar á jöklinum yfír sumarið, sem
getur verið um tveir metrar, fylltist
holan hins vegar af vatni þannig
að dælumar hættu að hafa við, og
urðu leitarmennirnir þá að gera hlé
á framkvæmdunum þar til aftur
kólnaði í veðri. Önnur hola hafði
verið grafin áleiðis niður að einni
P-38 flugvélinni, en það verk ann-
aðist tíu manna vinnuflokkur verk-
taka á vegum Greenland Expedition
Society, sem skipaður var banda-
rískum sjálfboðaliðum. Var sú hola
orðin 50 metra djúp og um fimm
metrar í þvermál, en hún var graf-
in með spírallaga tæki, sem gekk
hringi í botni holunnar. Bilun varð
í þessum tækjabúnaði, og þegar hér
var komið sögu var því lítið hægt
að vinna við þessa holu.
íslenskir
björgTjnarsveitarmenn til
aðstoðar
Patrick Ebbs, forseti Greenland
Expedition Society, hafði samband
við Amgrím Hermannsson í bytjun
ágústmánaðar, en þá vantaði leitar-
mennina á jöklinum tvo vana jökla-
fara til þess ,að aðstoða þá við að
endurreisa búðirnar á jöklinum, sem
þá höfðu orðið fyrir skemmdum í
stormi sem hafði geysað. Fékk
Amgrímur þá Magnús V. Guð-
laugsson og Siguijón Hjartarson,
sem eru félagar í Flugbjörgunar-
sveitinni í Reykjavík, til að takast
þetta verk á hendur, og héldu þeir
til Kulusuk þann 13. ágúst. Þar
urðu þeir að bíða í tvo daga eftir
því að veður gæfist til flugs á jökul-
inn, en þangað flaug síðan Fáfnir
Frostason með þá, en hann hefur
annast feijuflug fyrir leiðangurs-
mennina milli Kulusuk og búðanna
á jöklinum.
Sigurjón Hjartarson við opið á holunni.
Þegar þeir Magnús og Siguijón
komu til búðanna voru þar fyrir
þrír menn á vegum Greenland Ex-
pedition Society. Það voru þeir
Norman D. Vaughan, sem áður
hefur verið greint frá, Neil Estes,
sem er bandarískur byggingaverk-
taki og var eins konar verkstjóri á
staðnum, og Gordon Scott, Alaska-
búi, sem stundað hefur fískveiðar
á eigin bát á sumrin, en unnið við
snjóflóðavarnir á veturnar. Fyrsta
verk íslendinganna var að taka
birgðatjöldin í búðunum upp og
grafa nýjan grunn undir þau, en í
sólbráðinni bráðnaði allt í kringum
tjöldin en ekki undir þeim. Þá unnu
þeir við ýmsar aðrar lagfæringar
og endurbætur í búðunum og í
kringum þær, og 19. ágúst voru
síðan gangséttar þijár dælur niðri
á botni holunnar að B-17 sprengju-
flugvélinni. Tveimur dögum seinna
kláraðist að dæla öllu vatninu úr
holunni, óg seig Gordon Scott þá
niður í hana og gat hann þá staðið
á flugvélinni á tæplega 90 metra
dýpi. Sama dag þurfti Siguijón að
fara aftur heim til íslands vegna
atvinnu sinnar. „Það var grátlegt
að þurfa að fara heim þennan dag,
því smá vonarneisti hafði kviknað
um að fá að fara þarna niður,“
sagði hann í samtali við Morgun-
blaðið.
Ævintýraferð niður í bláan
jökulinn
Daginn efftir fóru Gordon Scott
og Neil Estes báðir niður í holuna
í einu til þess að heíja vinnu við
að mynda helli í kringum flugvél-
ina, en það var gert með heitri
vatnsbunu og íssílum. Að sögn
Magnúsar þótti sýnt að til þess að
ná sem mestum árangri við þetta
verk væri æskilegt að senda alltaf
tvo menn niður í einu, en mjög
vandasamt var að fara niður í hol-
una vegna hættu á að flækjast í
dæluslöngum, keðjum og raf-
magnsleiðslum, sem lágu um hol-
una. Til þess að auðvelda þetta út-
bjuggu þeir Magnús og Gordon
tveggja metra langa lykkju, sem
hengd var í krók, og var neðri sig-
maðurinn festur neðan í lykkjuna,
en sá efri í krókinn, og stjórnaði
hann ferðinni á þeim neðri og sagði
til hvenær og-hvert hann átti að
fara.
„Við Gordon vorum þeir fyrstu,
sem reyndu þennan útbúnað. Við
vorum báðir klæddir í vatnshelda
sjógalla og vorum með ennisljós.
Töluvert vatn fossaði niður í holuna
úr sprungum, sem opnuðust neðar
í henni, en um miðbik hennar, þar
sem vatnið fossaði hvað mest, var
eins konar hellir, og þar mátti sjá
langt inn í jökulinn eftir vatnsrásun-
um. Það var ævintýri líkast að fara
þarna niður, en eftir því sem neðar
dró breyttist jökulsnjórinn smám
saman í bláan ís. Holan var upplýst
bæði fyrir miðju og svo við flugvél-
ina, og þess vegna var auðvelt að
sjá alla leið niður í botn þessa tæp-
lega 90 metra,“ sagði Magnús.
Ferðin niður að flugvélinni tók
þá félaga um 20 mínútur, og stóðu
þeir þá á vinstri væng vélarinnar
við hreyfil nr. 2, næst flugstjórnar-
klefanum. Hellirinn, sem búið var
að bræða og höggva út, náði fram
yfir mótorinn yfír flugstjórnarsætið
og vélbyssuturninn, og var mesta
hæð hans um einn og hálfur metri.
Að sögn Magnúsar var vængur
flugvélarinnar mjög tættur. Þá
hafði flugstjórnarsætið þrýstst upp
úr þakinu, og vélbyssuturninn, sem
var aftan við flugstjórnarklefann,
var brotinn efst. Þeir hófust handa
við að sprauta heitu vatni á Isinn
og höggva hann með íssílum, og
fljótlega var líkast því sem þeir
væru í gufubaði, og var skyggnið
þama niðri lítið. Eftir um tveggja
stunda vinnu settu þeir vélbyssu-
skot og aðra smáhluti sem þeir
fundu í vélinni í tunnu, sem þeir
tóku með sér upp á yfirborðið. „Á
leiðinni upp datt talsöðin út, og þá
urðum við að gefa þeim sem uppi
vom merki með vasaljósi. Ferðalag-
ið eftir þessum ísgöngum er ekki
síður minnisstætt en vinnan við
„Big Stoop“ eins og áhöfnin hafði
kallað þetta fljúgandi virki, sem lá
þama á 90 metra dýpi í bláum
Grænlandsjökli. Eitthvað stoppuð-
um við á leiðinni upp, en ferðin
gekk vel, og sigbúnaðurinn, sem
við höfðum útbúið, reyndist mjög
vel,“ sagði Magnús.
Tækjabúnaðurinn skilinn eftir
ájöklinum
Magnús dvaldi fjóra daga til við-
bótar með leitarmönnunum á Græn-
landsjökli, og á þeim tíma tóku
þeir upp ýmislegt smálegt, sem
þeir fundu í flugvélinni. Þar á með-
al voru súrefnisgrímur, fleiri vél-
byssuskot, heymartól og hálsmíkró-
fónn, plexígler úr gluggum og alls
kyns brotajárn úr flugvélinni. Síðar
tókst að ná byssuturninum upp
ásamt tveimur hlöðnum 50 kalíbera
vélbyssum, mælabnorði flugvélar-
innar og flugstjórnarsætunum
ásamt fleiru.
Samkvæmt upplýsingum
Arngríms Hermannssonar Iauk leið-
angri síðasta sUmars þann 8. sept-
ember, og var þá allur tækjabúnað-
ur leiðangursmanna skilinn eftir á
jöklinum, en flutningavélar banda-
ríska hersins, sem áttu að sækja
hann, komust ekki þangað vegna
ástandsins í Kúvæt. Óvíst er hvort
tekst að afla fjármagns til að halda
björgunaraðgerðunum áfram næsta
sumar, en P-38 flugvélarnar freista
enn stjómenda Greenland Expediti-
on Society, þar sem aðeins eru til
fimm slíkar flugvélar í flughæfu
ástandi í heiminum í dag, og em
þeir sannfærðir um að þær séu
ekki eins mikið skemmdar og B-17
sprengjuflugvélin reyndist vera.
Patrick Ebbs, forseti félagsins,
hafði nýlega viðkomu í Reykjavík
á leið sinni til Grænlands að sækja
DC-3 skíðaflugvél, sem notuð hefur
verið til flutninga á jökulinn, og
sagði hann að leitarmennirnir hefðu
aldrei náð svo langt sem raun ber
vitni nema með aðstoð íslending-
anna, sem allir hefðu staðið sig frá-
bærlega vel. Sagðist hann vonast
eftir áframhaldandi samvinnu við
þá ef það tækist að fjármagna frek-
ari framkvæmdir við björgun flug-
vélanna.