Morgunblaðið - 16.12.1990, Blaðsíða 26

NOKKURS KONAR kennslubók fyrir laxveiðimenn sem Ólafur E. Jó-
hannsson fréttamaður hjá Stöð 2 hefur skrifað, er nýkomin út hjá
Fróða hf. I bókinni er gerð grein fyrir öllum hefðbundnum veiðiaðferð-
um sem notaðar eru við að veiða lax á stöng og einnig er lýst tækjum
og tólum sem notuð eru, laxinum sjálfum og hegðan hans, hvar búast
megi við að laxar liggi í hyl og fleiru. Gerð er grein fyrir flestu því
sem laxveiðimenn verða að kunna skil á og birtar litmyndir af aflasæl-
ustu veiðiflugunum undanfarin ár. í bókinni er fjöldi ljósmynda og
skýringarteikninga. Uppbygging bókarinnar er óvenjuleg að því leyti,
að leitað er upplýsinga hjá mörgum snjöllustu laxveiðimönnum lands-
ins og miðla þeir af reynslu sinni í bókinni eftir því sem tilefni er til.
Hér á eftir er gripið niður á nokkrum stöðum í Leyndardómum laxveið-
anna, annars vegar þar sem fjallað er um fluguveiðitækni og hins
vegar þar sem rætt er um hvernig veiða eigi á maðk.
Fallegur lax háfaður í Laxá í Aðaldal. Lj6smynd/RH
26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1990
LEYNDARDOMAR
LAXVEJDANNA
Kennslubók fyrir laxveiðimenn
eftirÓlafE. Jóhannsson
Túnhylur í Vesturá í Miðfirði er með fallegustu fluguveiðistöðum
landsins.
Að veiða á flugu - Að koma
að hylnum
Eitt af höfuðatriðunum við veiðar
með flugu og raunar með hvaða
agni sem er, er að koma rétt að
hylnum. Menn verða að nálgast hyl-
inn úr réttri átt og gera sér grein
fyrir hvar á að hefja veiðamar. Það
reynist oft vel að byija aðeins ofan
við hylji. Þar geta legið laxar sem
gengið hafa upp úr hylnum og ákveð-
ið að halda ekki lengra í bili, en leggj-
ast þess í stað við steina eða annað
skjól sem þar kann að vera.
Gott er að kasta fyrst nálægt
landi, ekki síst á morgnana. Þá ligg-
ur laxinn oft upp við landsteinana.
Alls ekki má byija á að vaða og fyr-
ir alla muni láta lítið fyrir sér fara
og reyna að falla inn í umhverfið.
Ef hylurinn er lygn og viðkvæmur
og notuð er flotlína, er um að gera
að hafa tauminn í lengra lagi. Styttri
taumamir era notaðir með sökklín-
um.
En þegar veitt hefur verið næst
landi ogjafnvel þeirfiskarteknirsem
þar hafa leynst, er hægt að halda á
dýpri mið og jafnvel vaða út í. Það
er þó ekki æskilegt að vaða ef hægt
er að komast hjá því.
Eins og fyrr er getið er nauðsyn-
legt að koma rétt að hylnum. En
hvað svo? Hvað ber að hafa í huga?
Vilhjálmur Lúðvíksson ber sig
þannig að: „Þegar ég kem að hyl
leita ég eftir hreyfingu, skyggni hyl-
inn ef hægt er en tek enga áhættu
og gæti þess að fara ekki of ná-
lægt. Ég held að fluguveiði sé við-
kvæmari fyrir traflun en maðkveiði.
Fiskur sem orðið hefur fyrir truflun
er ekki líklegur til þess að elta flug-
una og taka hana. Það er sennilegra
undir slíkum kringumstæðum að
fiskurinn taki þegar maðki er rennt
að honum og hann þarf ekki annað
en að opna kjaftinn til þess að taka
agnið. Að elta flugu og taka hana
er meiri ákvörðun, meira átak fyrir
fiskinn en að taka maðk. Maðkurinn
er orðinn mikiu meira návígi og fisk-
urinn verður að taka mjög eindregna
ákvörðun um það, hvort hann eigi
að færa sig frá legustaðnum eða að
taka agnið,“ segir Vilhjálmur og af
hans orðum má ráða að fluguveiði-
menn þurfa að vera gætnari ef eitt-
hvað er, en aðrir stangaveiðimenn á
laxveiðum.
Nokkur dæmi um aðferðir
Mismunandi er hvernig menn
kasta fyrir fiskinn til þess að ná
þessu markmiði, en víst er að því
þverar sem kastað er á hylinn, því
hraðar flýtur flugan fram hjá fiskin-
um. Hægt er að draga veralega úr
hraða flugunnar ef bugnum sem
straumurinn myndar á línuna er velt
andstreymis, þannig að hún dragi
ekki fluguna með sér á rekinu. Flest-
ir kasta á bilinu 30 til 45 gráður
undan straumi og margir kasta þvert
á strauminn. Garðar H. Svavarsson
kastar iðulega því sem næst 60 gráð-
ur undan straumi og veiðir oftast
öðrum mönnum meira. Það er víst
að með því að kasta svona mikið
undan straumi, nær hann hægara
rennsli á fluguna. Gæti það verið ein
skýringin á góðum árangri?
Raunar hefur hann fluguna stund-
um alveg kyrra, að öðra leyti en því
að hann tifar toppnum á stönginni
létt, til þess að gæða agnið lífi í
vatninu. Þegar Garðar veiðir með
þessari aðferð, mælir hann með því
að nota flugur með löngum háram,
eins og Black Sheep, Frances eða
Collie Dog og jafnvel litlu túpurnar
og víst er að slíkar fiugur era líflegri
í vatninu en flugur með stuttum
væng, að ekki sé talgð um fjaðraflug-
urnar.
Orri Vigfússon kýs að veiða með
annarri aðferð en Garðar og hefur
hún reynst honum vel. Orri hefur
mótað sér skýrar kennisetningar um
veiðarnar og framfylgir þeim með
góðum árangri. Hann lýsir sinni að-
ferð þannig og til hægðarauka er
gert ráð fyrir jafnstreymi í hinum
ímyndaða hyl, því annars beitir Orri
aðferðinni aðeins á þá hluta hylsins
sem hann telur lax liggja (nema
hvað): „Ég byija með stutt köst og
vanda framsetninguna. Ég kasta
nokkurn veginn þvert á strauminn,
kannski 10 til 15 gráður niður á við
og þannig tekur straumurinn línuna
og færir hana niður. Vegna þess að
straumurinn tekur línuna fyrst og
færir hana niður fyrir fluguna sem
þá dregst á eftir, verður að leiðrétta
línuna örlítið með því að velta bugn-
um sem straumurinn myndar and-
streymis, áður en flugan fer að virka
í vatninu. Þegar búið er að ná slakan-
um af og beint samband er komið á
við fluguna, er þetta mjög veiðin
aðferð. Ég fer fyrst nákvæmlega
yfir þann hluta hylsins sem næstur
mér er, en síðan lengi ég köstin og
reyni við þá fiska sem utar liggja,"
segir Orri.
„Ég hef oft séð menn byija á því
að kasta allt of langt, yfir strauminn
eða jafnvel alveg að bakkanum hin-
um megin. Mín kenning er sú að
almennt kasti íslenskir fluguveiði-
menn allt of langt við veiðamar og
hugsi of mikið um falleg köst. Til-
gangurinn með kastinu er að veiða
og best er ef menn geta látið eitt
kast duga. Menn eiga heldur ekki
að reyna að kasta lengra en þeir
geta. Það er miklu erfiðara að egna
laxinn með flugunni ef hann er mjög
langt frá, það er almenna reglan.
Aðalmálið er að kasta nálægt laxin-
um og með minni aðferð kem ég flug-
unni á framfæri við fleiri laxa og
þeir sjá agnið með fjölbreytilegri
hætti en þegar beitt er hefðbundnum
aðferðum. Mín reynsla er líka á þann
veg að laxinn nær betur flugum sem
kastað er þvert á strauminn en þeim
sem kastað er meira undan straumi,"
segir Orri.
Vilhjálmur Lúðvíksson beitir sérs-
takri tækni þegar hann kastar flugu
fyrir lax og er hans aðferð grundvöll-
uð á áratugalangri reynslu við lax-
veiðar. Aðferð Vilhjálms byggist á
því að nota straumrásir og ólgur sem
myndast af steinum á botninum sem
laxinn liggur gjarnan í og gera físk-
inum þar bilt við og svipar aðferð
hans mjög til aðferðar Orra Vigfús-
sonar. Vilhjálmur gerir svo grein
fyrir því hvernig hann egnir lax til
töku: „Það er mismunandi hvaða
aðferð ég beiti og fer það eftir því
hvort ég veit hvar fiskurinn er í hyln-
um, eða hvort ég kem að hyl sem
ég veit ekki hvort nokkur fiskur er í.
Ljósmynd/RH
Þórarinn Sigþórsson á veiðum
í Laxá í Kjós. Þórarinn er einn
þeirra veiðimanna sem miðla
af reynslu sinni í bókinni.
Ef ég veit ekki hvar fiskurinn ligg-
ur, ef ég hef ekki skyggnt hylinn, —
þá velti ég straumlaginu fyrir mér.
Ég reyni að lesa strauminn og átta
mig á því hvar líklegast er að fiskur
sé undir. Flestir veiða þannig að
þeir kasta skáhallt undan straumi
og kasta flugunni á hylinn með kerf-
isbundnum hætti. Þetta er góð að-
ferð þegar menn vita lítið um hvar
fiskurinn er í hylnum og sjálfsagt
að nota hana þá, en með þessum
hætti næst mikil yfirferð og tryggt
að flestir eða allir fiskarnir í hylnum
sjá fluguna. Ég vil þó miklu fremur
finna rétt straumkast sem ég tel að
fiskur liggi við og beita þar allri at-
hygli minni til þess að ná honum.
Mér finnst skemmtilegt að nota
straumkast af steinum til þess að
mynda spennu. Það er undarlega oft
hægt að gera fiski bilt við, þannig
að hann standi skyndilega frammi
fyrir þeirri ákvörðun að taka fluguna
eða ekki. Og oft ákveður hann í
skyndingu að taka agnið. Stundum
kasta ég upp í strauminn og læt flug-
una reka að steininum og dreg síðan
fluguna hratt yfir steininn eða fyrir
framan hann, þá grípur laxinn flug-
una furðulega oft og gjarnan með
Bókarhöfundur með fallegan lax
úr Álftá á Mýrum.
miklu offorsi. Ég álít að hann geri
það vegna þess að flugan birtist
óvænt og kemur honum úr jafn-
vægi. Hann þarf að taka skyndilega
ákvörðun um það hvort hann eigi
að grípa hana eða láta hana eiga
sig. Skemmtilegast er að eiga við
fisk sem liggur á ákveðnum stað, til
dæmis niður á broti og einbeita sér
að honum,“ segir Yilhjálmur.
„Ef fiskurinn kemur á eftir flug-
unni en tekur hana ekki, þá skipti
ég um_ flugu og smækka hana yfir-
leitt. Ég hef ekki sett mér neinar
sérstakar reglur um þetta og geri
aðeins það sem andinn blæs mér í
bijóst hveiju sinni. Ég missi mjög
fljótt trúna á það sem ég er að gera
ef ég þarf að þrákasta á hyl. Þess
vegna skipti ég ferkar ört um flugu
og með því móti get ég kastað lengi
á sama hylinn og haft trú á því,“
segir Vilhjálmur.
Maðkveiði - Hvar liggur hann?
Ástæðan fyrir slæmu gengi
margra óreyndra maðkveiðimanna
og raunar þeirra reyndari líka, er
að of margir þeirra gera sér næsta
litla rellu út af því sem gerist eftir
að maðkurinn er horfinn undir vatns-
yfirborðið og þar til fískurinn tekur.
Það hendir því miður vonum sjaldn-
ar, eins og við vitum allir sem gam-
an höfum af veiðiskap.
En hver er galdurinn við maðk-
veiði og hvað er það sem skiptir
mestu máli? Þórarinn Sigþórsson er
einhver fremsti stangaveiðimaður
hér á landi og að margra mati snill-
ingur með maðkinn. Hann segir:
„Það skiptir mestu að sjá fískinn,
eins og flestir halda, þó auðvitað
hjálpi það alltaf. Árnar geta verið
skolaðar og þá er til lítils að geta
aðeins veitt þegar fiskurinn sést.
Nei, mikilvægast er að vita hvar fisk-
urinn ætti að liggja, að sjá á vatninu
hvar fiskur á að vera og að koma
beitunni að honum á réttan hátt.
Auðvitað leita ég alltaf eftir því
að sjá fiskinn, ef aðstæður bjóða upp
á það, en þá gildir það að fara að
með sérstakri gát, því laxarnir í hyln-
um geta verið afskaplega viðkvæmir.
Til dæmis getur göngufískur alveg
hætt að taka ef hann verður manns
var og styggist. Þá getur hreinlega
tekið fyrir alla töku í hylnum. En
þegar menn eru búnir að vera í lax-
veiðum í nokkurn tíma þá byggja
þeir upp reynslu og læra smám sam-
an hvar líkur eru á að fiskurinn liggi.
í raun heldur lax sig alltaf á svipuð-
um slóðum í ánni, án tillits til þess
hver áin er,“ segir Þórarinn.
Af þessu má ráða að í grundvallar-