Morgunblaðið - 21.09.1991, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐljD LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 1991
11
Dagur heyrnarlausra 22. sept.:
Táknmál verði viðurkennt
sem móðurmál heymarlausra
eftir Hauk
Vilhjálmsson
Á morgun, 22. september, er al-
þjóðlegur dagur heyrnarlausra, bar-
áttudagur fyrir heyrnarlausa um all-
an heim. Að því tilefni verður hér á
íslandi haldin guðsþjónusta í Hallgr-
ímskirkju kl. 14.00 og verður messað
á táknmáli. Eftir messu verður opið
hús í félagsheimili Félags heymar-
lausra á Klapparstíg 28.
Félag heyrnarlausra vinnur að
menningar- og hagsmunamálum fé-
lagsmanna og er mjög mikilvægt
félag fyrir heyrnarlausa, heyrnar-
skerta og jafnvel heyrandi. Félagið
var stofnað 11. febrúar 1960 og eru
félagsmenn um 250 talsins. Á ís-
landi eru alls um 7.000 manns sem
teljast heyrnarskertir samkvæmt
upplýsingum frá Heyrnar- og tal-
meinastöð íslands.
I upphafi þessa árs var Samskipt-
amiðstöð heyrnarlausra og heyrnar-
skertra stofnuð og verður nánar íjall-
að um hana í annarri grein síðar.
Textasímamiðstöð fyrir heyrnar-
lausa var opnuð 17. júlí sl. Markmið-
ið með henni er að heyrnarlausir
geti haft samband við hinn heyrandi
heim eftir þörfum, og þá einstaklinga
jafnt sem fyrirtæki. Undanfarin ár
hafa heymarlausir alltaf þurft að
hlaupa til nágranna eða fjölskyldu
og treysta á þá til að hringja fyrir
sig. Slíkar aðstæður eru skiljanlega
óþægilegar fyrir alla aðila, sérstak-
lega ef um einkamál er að ræða.
Með tilkomu textasíma miðstöðvar-
innar öðlast heyrnarlausir á íslandi
því meira persónufrelsi en áður, jafn-
framt því sem heimur okkar verður
aðgengilegri fyrir heyrandi. Þjónusta
þessi er í gegnum ritsíma Pósts og
síma og er númerið hjá þeim 91-
677322.
Leikskólinn Fálkaborg opnaði ný-
verið deild fyrir heyrnarlaus börn.
Markmiðið með þessari deild 'er að
heyrnarlaus börn fái tækifæri til að
ná góðu valdi á móðurmáli sínu,
táknmáli. Erlendar rannsóknir sýna,
að því fyrr sem heyrnarlaus börn
læra táknmál, því meiri möguleika
hafa þau á að riá góðu valdi á öðru
máli, í okkar tilfelli íslenskunni. Mjög
mikilvægt er að heymarlaus böm
nái fljótt valdi á móðurmáli sínu, svo
uppeldi þeirra geti gengið jafn eðli-
lega fyrir sig og hjá heyrandi börn-
um. Ef þau ná ekki valdi á því nógu
snemma, er meiri hætta á erfiðleik-
um í uppeldinu.
Mikið hefur verið rætt um sjón-
varpsmál heyrnarlausra. Þann 4.
apríl sl. skipaði menntamálaráðherra
starfshóp til að fjalla um þjónustu
Ríkissjónvarpsins við heyrnarlausa
og heyrnarskerta. Vinnuhópurinn
fundaði samtals fímm sinnum og
kom hann sér saman um þær tillögur
til úrbóta sem hér birtast. Fyrstu
fímm tillögurnar verða fljótlega
framkvæmanlegar, en þær tvær síð-
TEXTAVARP
Á 25 ára afmæli Ríkisútvarpsins
30. september nk. mun Sjónvarpið
hefja formlegar tilraunaútsendingar
á textavarpi.
En hvað er textavarp? í stuttu
máli má segja að textavarp sé upp-
lýsingamiðill sem veitir notendum
sínum á fljótlegan og auðveldan hátt
aðgang að margvíslegum upplýsing-
um. Sem dæmi má nefna almennar
fréttir, veðurfréttir, upplýsingar um
dagskrá, íþróttaúrslit, fjármál o.fl.
Ekki er unnt að taka á móti texta-
varpi í öllum sjónvarpstækjum heidur
þurfa notendur að vera með sjón-
varpstæki með sérstökum móttöku-
búnaði fyrir textavarp.
í stuttu máli er textavarp byggt
upp á þann hátt að upplýsingarnar
eru sendar út á svokölluðum síðum
og slær notandinn númer þeirrar síð-
ur sem hann hyggst lesa inn á fjar-
stýringu sjónvarpsins. Eftir skamma
stund birtist síðan og notandinn get-
ur lesið hana. Þetta er því nokkurs
konar rafeindadagblað.
Stefnt er að því- að fyrst um sinn
verði sent út innlent og erlent frétta-
yfirlit, veðurfréttir og dagskrárskilti.
I undirbúningi er einnig að senda
m.a. út íþróttaúrslit, gengi gjaldm-
iðla, uppiýsingar um færð á vegum,
helgidagavörslu apóteka o.fl.
Það er ánægjulegt til þess að vita
að með þessari viðbótarþjónustu Rík-
isútvarpsins eykst til muna þjónusta
við heyrnardaufa, þar sem þeir geta
hvenær dagsins sem er lesið fréttir,
skoðað veðurfréttir o.fl. Þetta getur
því verið mikilvægt öryggistæki fyrir
þennan hóp t.d. ef alvarlegir atburð-
ir gerast.
Ríkisútvarpið stefnir enn fremur
að því að vera með sérstaka þjón-
ustu fyrir heyrnarskerta. Ákveðinn
flöldi af síðum verður tekinn frá þar
sem Félagi heymarlausra verður
boðið uppá að koma á framfæri til-
kynningum um fundi, samkomur og
fleira þess háttar.
Að lokum er rétt að minnast á
þann tæknilega möguleika sem
textavarp getur boðið uppá þar sem
íslenskir skýringartextar við valda
dagskrárliði geta verið hluti af texta-
varpi. Þessi tækni býður upp á að
notendur velji í textavarpi hvort þeir
sjái skýringartextann eða ekki. Því
miður er þessi tækni mjög dýr og
er það háð því fjármagni sem stjórn-
völd veita Ríkisútvarpinu hvenær
mögulegt verður að koma þessari
þjónustu á og hversu öflug hún get-
ur orðið.
Víða erlendis hefur textavarp náð
miklum vinsældum og er það von
Ríkisútvarpsins að þessi nýja þjón-
usta eigi eftir að festast í sessi hér
á landi sem öflugur sjálfstæður upp-
lýsingamiðill sem veitir landsmönn-
um góða þjónustu.
Geir Magnússon,
umsjónarmaður texta-
varps Ríkisútvarpsins.
Kirkja heyrnarlausra
Kirkja heyrnarlausra er söfnuður
heyrnarlausra manna, kvenna og
barna hér á landi. Hún er því ekki
bundin við ákveðið byggðarlag eða
hverfí eins og sóknarkirkjur landsins
heldur nær til landsins alls og þjónar
öllu heyrnarlausu fólki hvar sem það
býr á landinu, þó að flestir heyrnar-
lausir séu búsettir í Reykjavík og
nágrenni. Einnig má segja að kirkja
heymarlausra sé söfnuður karla,
kvenna og barna hér á landi sem
nota íslenskt táknmál, sem sitt
„móðunnál".
Messugjörðir og aðrar kirkjuat-
hafnir fara fram á táknmáli. Tákn-
málskórinn sem starfað hefur frá
upphafi stofnunar kirkju heyrnar-
lausra flytur sálma á táknmáli og
ustu verða teknar í áföngum yfir
næstu ár. Tillögurnar eru svohljóð-
andi:
1. Allt innlent efni verði textað í
endursýningu. Sjónvarpið greiði all-
an kostnað við textun.
2. Tími táknmálsfrétta verði auk-
inn í allt að 10 mínútur daglega.
3. Laun táknmálsfréttaþula og
vinnuaðstaða verði lagfærð í sam-
ræmi við það sem gerist hjá öðrum
sambærilegum starfsmönnum sjón-
varpsins.
4. Laun aðstoðarmanna táknmáls-
fréttaþula verði greidd af hinu opin-
bera. (Félag heyrnarlausra hefur
greitt aðstoðarmönnum laun síðastl-
iðin 10 ár og gerir enn.)
5. Að fréttastofa Sjónvarps haldi
áfram á þeirri jákvæðu braut að
auka skýringartexta við fréttir þar
sem því verður við komið.
6. Heymarlausir fái vikulega út-
sendingartíma fyrir unninn 20 mín-
útna þátt, sem yrði utan venjulegs
dagskrártíma.
7. Með tilkomu textavarps verður
hægt að texta innlent efni á sér text-
asíðum sem sendar eru út með sjón-
varpsmerkinu. Það er síðan fijálst
val áhorfenda hvort þeir kalli. fram
texta eða ekki. Oll nýleg sjónvarps-
tæki með fjarstýringuu geta nýtt sér
þessa tækni. Fljótlega verður allur
tækjabúnaður til hjá Sjónvarpinu til
að hefja útsendingar á textavarpi.
Stefnt er að því að hefja tilraunaút-
sendingar með textavarpi á 25 ára
afmæli Sjónvarpsins þann 30. sept-
ember. Ef nægt fjármagn fæst má
búast við því að hægt verði að hefja
reglulegar útsendingar textavarps
haustið 1992. Vinnuhópurinn skilaði
skýrslu þann 22. apríl. Þessi mál eru
nú til umfjöllunar hjá menntamála-
ráðuneytinu og Sjónvarpinu. Enn
hefur engin ákvörðun verið tekin í
þessu sambandi. Ny ríkisstjóm tók
við völdum nýlega. Við hjá Félagi
heyrnarlausra vonum að við munum
eiga ánægjulegt samstarf við Sjón-
varpið og menntamálaráðuneytið í
framtíðinni.
í dag eru heyrnarlausir ellilífeyris-
þegar 5 talsins, á aldrinum 76-91
árs. Af þeim búa tveir á stofnunum,
aðrir ýmist einir eða hjá ættingjum.
Því miður er þetta fólk mjög einangr-
að og hefur fá tækifæri til sam-
skipta við heyrandi jafnt sem heyrn-
arlausa, þar sem fáir heyrandi kunna
táknmál. Þetta fólk hefur þekkst frá
blautu barnsbeini og á margt sameig-
inlegt, svo sem að hafa búið saman
á hejmavistinni. Undanfarið hefur
Félag heyrnarlausra staðið í viðræð-
um við heilbrigðisráðuneytið og
menntamálaráðuneytið í tengslum
við að stofna sambýli fyrir aldraða
heymarlausa. Heilbrigðismálaráðu-
neytið hefur verið mjög jákvætt í
þessari umfjöllun og er tilbúið til að
hefja rekstur,’ef ekki væri fyrir skort
á húsnæði. Nú hefur komið upp sú
hugmynd að nýta eitt húsanna í
heimavist heyrnleysingjaskólans
undir sambýli fyrir aldraða heyrnar-
lausa. Eins og kunnugt er mun þetta
misseri vera síðasta starfsár heima-
vistarinnar vegna fækkunar nem-
enda, og er heimavist heyrnleysingja-
skólans því í raun laus. Félag heyrn-
arlausra og heilbrigðisráðuneytið
hafa rætt við menntamálaráðuneytið
um leigu á viðkomandi húsnæði, en
eins og er er húsnæðið enn í höndum
menntamálaráðuneytisins. Til við-
bótar við ofangreind rök er einnig
sú staðreynd að þetta fólk hefur flest
átt fremur erfíða ævi, sem einkennst
hefur af einangrun og litlum skiln-
ingi samfélagsins. Það er því okkar
von að skuld samfélagsins til þeirra
verði greidd með því að gera þeim
kleift að eiga áhyggjulaust ævikvöld.
Víða á Norðurlöndum hafa um
árabil verið rekin sérstök dvalar-
heimili og sambýli fyrir aldraða
Haukur Vilhjálmsson
heyrnarlausa, og er ekkert nema
gott um þau að segja. Það er von
okkar að við munum mæta jákvæðu
hugarfari ráðamanna sem annast
málefni aldraðra og að menntamála-
ráðuneytið muni láta okkur í té hús-
ið góða.
Aðalverkefni félags heymarlausra
á næstunni eru að fá opinbera viður-
kenningu á táknmáli sem móðurmáli
heymarlausra. Táknmál er fyrsta
málið sem heymarlausir læra og
þeirra aðal tjáningarmál, enda full-
komið mál í sjálfu sér, þar sem heyrn-
arlausir geta fullkomlega tjáð sínar
skoðanir og tilfínningar, sungið, sa-
mið sögur og jafnvel ljóð. íslenska
er aftur á móti annað mál heyrnar-
lausra, en ekki móðurmál. Álþingi
þarf að viðurkenna að táknmál er
móðurmál heyrnarlausra, líkt og hef-
ur verið viðurkennt í allflestum öðr-
um Evrópulöndum.
Hægt væri að tala um ótal fleiri
baráttumál heyrnarlausra, en þetta
verður látið nægja að sinni. í tilefni
af degi heyrnarlausra óska ég öllum
innilega til hamingju með daginn.
Allir eru velkomnir að sækja guðs-
þjónustu í Hallgrímskirkju kl. 14.00
á sunnudag. Eftir messu verður boð-
ið upp á kaffí og kökur í félagsheim-
ili Félags heyrnarlausra á Klapp-
arstíg 28, 2. hæð.
Höfundur er heyrnarlaus og
framkvæmdastjóri Félags
heyrnarlausra.
Textasímaþjónusta Ritsímans
í Reykjavík við heyrnarlausa
Þann 17. júlí sl. fluttist miðstöð
fyrir textasímaþjónustu heyrnar-
lausra frá skrifstofu Félags heyrnar-
lausra á Ritsímann í Reykjavík, að
Ármúla 27.
Eftir flutninginn komst það bar-
áttumál heyrnarlausra í höfn að hafa
sólarhrings símaþjónustu, því að fyr-
ir breytinguna var aðeins um síma-
þjónustu á skrifstofutíma að ræða.
Fyrmefnd miðstöð gerir heyrnar-
lausum kleift að hafa samband við
þá, sem heyrandi eru, í gegnum milli-
lið (miðstöð). Þetta gerist þannig að
sá heyrnarlausi þarf að hafa yfír að
ráða sérstökum síma tengdum skjá
og lyklaborði og þegar hann hringir
í númer miðstöðvar fyrir text-
asímaþj., 91-677322, þá er viðkom-
andi kominn í samband við samsvar-
andi síma á Ritsímanum í Reykjavík.
Framhaldinu má svo líkja við að tvær
ritvélar talist við, þar sem textinn
kemur fram á skjám beggja aðil-
anna. Eftir að samband er komið á
gefur hinn heyrnarlausi upp það sí-
manúmer, sem hringja á í, og starfs-
maður Ritsímans ber síðan á milli
þau skilaboð (samtal), sem á eftir
fyigja.
Textasímaþjónusta Ritsímans er
fyrst og fremst öryggisþjónusta. Með
þessari þjónustu á hinn heyrnarlausi
að geta treyst því að geta náð til
lækna, lögreglu, slökkviliðs og svo
framvegis. En sem betur fer eru
flestar afgreiðslur í textasímaþjón-
ustunni fólgnar í almennri þjónustu
eða skilaboðum.
Vinna starfsmanna Ritsímans við
textasímaþjónustuna er notendum
að kQstnaðarlausu, þ.e.a.s. Póstur og
sími greiðir kostnaðinn.
Það er rétt og skylt að það komi
fram að fyrrnefnd þjónusta nær ekki
eingöngu til félagsmanna í Félagi
heymarlausra heldur til allra þeirra
heyrnarlausu, sem á annað borð eiga
rétt tæki til að nýta sér þjónustuna.
Um leið og ég óska heyrnarlausum
til hamingju með daginn sinn (22.
september), þá vona ég að þeim nýt-
ist textasímaþjónusta Ritsímans sem
best í framtíðinni.
F.h. Ritsímans í Reykjavík,
Oli Gunnarsson, yfirdeild-
arstjóri.
er þessi táknmálskór sá eini sinnar
tegundar á öllum Norðurlöndunum.
Almenn guðsþjónusta er haldin í
Hallgrímskirkju. Önnur safnaðar-
störf eins og kirkjuskóli fyrir börn,
biblíulestur fyrir aldraða og opið hús
fyrir aldraða fara aðallega fram í
félagsheimili heymarlausra á Klapp-
arstíg 28 í Reykjavík.
Kirkja heymarlausra var stofnuð
13. desember 1981 og á hún þess
vegna 10 ára afmæli á þessu ári.
Það er von mín og bæn að heyrn-
arlaust fólk þurfí ekki að bíða mjög
lengi eftir því að eignast prest úr
sínum eigin hópi.
Miyako Þórðarson,
heyrnleysingjaprestur.
Ibúðar- og
sumarhús
í sérflokki.
S.G. Einingahús hf.
Eyravegi 37 - Selfossi - Sími 98-22277.