Morgunblaðið - 25.10.1991, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1991
31
Sigurveig Guttorms-
dóttir - Minning
Fædd 12. apríl 1897
Dáin 18. október 1991
Mikil sómakona, Sigurveig Gutt-
ormsdóttir, er kvödd í dag. Hún
lést á 95. aldursári á Reykjalundi
hinn 18. október síðastliðinn.
Sigurveig er fædd Austfirðing-
ur, frá Finnsstöðum á Héraði þar
sem föðurætt hennar hafði búið
mann fram af manni, dóttir hjón-
anna Guttorms Árnasonar og Sig-
ríðar Sigurðardóttur sem ættuð var
úr Skagafirði og Borgarfirði
eystra. Sigurveig gekk í bama-
skóla' á Seyðisfirði og í tvö ár í
unglingaskóla. Þar reyndist hún
svo skínandi nemandi að sögur
fara af. Því til marks er að strax
að þeirri skólagöngu lokinni var
hún fengin til að kenna bömum
grundvallarfræðin, lestur og skrift
bæði á Borgarfirði eystra og uppi
á Héraði.
Hún hverfur okkur nú óðfluga,
aldamótakynslóðin, sem hefur
kunnað að segja svo mikla sögu
af framfömm á íslandi, frá þeim
kyrra kjöram sem fólkið í þessu
landi bjó við allt fram á þessa öld
til stórstígra framfara. Það hefur
gert þjóðfélagið eins nútímalegt
og tæknivætt og aðrar þjóðir sem
af því hafa að státa.
Sigurveig var níu ára, þegar
sæsíminn var lagður sumarið 1906
frá Hjaltlandi um Þórshöfn í Fær-
eyjum til Seyðisijarðar. Þá efndu
Seyðfirðingar til fagnaðar. Óveðrið
var slíkt að ráðherra Islands,
Hannes Hafstein, komst ekki aust-
ur, en fullvíst má telja að Sigur-
veig hafí haft spurnir af þeim at-
burði svo mjög sem hann skipti
sköpum fyrir landið allt. Það var
verið að breyta hugarheimi fólksins
í sveitunum. Vegir litu dagsins Ijós.
I september var opnað skeytasam-
band við útlönd, ráðherra íslands
og Kristján IX. konungur Dana
skiptust á skeytum og Landssími
íslands tók til starfa. Hátíð var
haldin og skáldin ortu fegurstu
ljóð. Það gerði þjóðina hugum-
stærri að fá símann og það var
uppeldisatriði allri þjóðinni, enda
síminn einn þátturinn í iðnbyltingu
íslendinga. Því er þessa getið hér,
að Landssími íslands var starfs-
vettvangur Sigurveigar frá því að
hún tók þar til starfa innan við
tvítugt og þar til hún lét af störfum
fyrir aldurs sakir eftir fímm ára-
tuga farsæla starfsævi.
Sigurveig byrjaði að vinna hjá
símanum á Seyðisfírði árið 1916
og vann þá í nokkra mánuði kaup-
laust. Það var í þá daga kallaður
reynslutími. Árið 1917 var hún
ráðin á „langlínuna” og lærði síðan
símritun. í kjölfar þess varð hún
símritari, eina konan, og vakti við
símritann til jafns við alla karl-
menn. í því starfi stóð hún sig
með þeim ágætum að henni var
brátt falið varðstjórastarf sím-
stöðvarinnar og sá þá um að allar
vaktir væra mannaðar. Ef einhver
forfallaðist þótti henni eðlilegt að
taka sjálf vaktirnar. Strax og varð-
stjórastarfíð hækkaði í launum var
þó skipaður í það karlmaður. Þá
var Sigurveig flutt til í starfí og
sett til aðstoðar gjaldkeranum,
Gísla Lárassyni, bróður tónskálds-
ins Inga T. Lárussonar, sem hún
ávallt mat afar mikils. Þegar hann
skyndilega féll frá kom það í henn-
ar hlut að taka við starfi hans við
að verðleggja öll símskeyti til og
frá Iandinu. Þetta var í þá daga
flókið nákvæmnisverk. Var það
gert með gjaldmiðli viðkomandi
lands, sem síðan var umreiknaður
í alþjóða gjaldmyntina, sem var
gullfrankinn. Um þetta var síðan
gerður mánaðarlega svonefndur
.journal” og sendur Stóra norræna
ritsímafélaginu sem stóð að síma-
sambandi við ísland.
Þannig gekk lífið fyrir sig á sím-
stöðinni á Seyðisfírði í áratugi
fram eftir öldinni. Síðan skall á
heimsstyrjöldin síðari, ísland var
hernumið og mannlífið allt tók á
sig nýja mynd. Umsvif jukust og
þeim fylgdu mikið vinnuálag.
Seyðisfjarðarstöðin var mikilvæg í
öllum samskiptum við umheiminn;
þar var þungamiðja loftskeyta til
útlanda. Á mæðradaginn t.d. —
sem þá var ekki uppfundinn á ís-
landi undir öðru nafni en Mother’s
Day — fóru í gegnum hendur
Sigurveigar öll þau skeyti sem er-
lendir hermenn staddir á íslandi
sendu heim til sín og þau skiptu
þúsundum. Það var þá á ábyrgð
Sigurveigar að allt væri rétt af-
greitt og fyrir það tekið tilskilið
gjald. Það mun ekki hafa komið
fyrir að ekki væri rétt „taxerað”
eins og það var á þeim dögum
kallað á Seyðisfirði, og aldrei mun
þar neinu hafa skeikað nema að
gjald hefði hækkað erlendis og
Island hefði ekki fengið að vita um
það.
Sigurveig hafði aðstöðu sína á
smáskrifstofu í námunda við tækin
á símstöðinni á Seyðisfirði. Þar
settust nú að hjá henni við hernám-
ið erlendir hermenn og fylgdust
•með dulmálsskeytum sem send
voru út til stjórnstöðva hersins
erlendis og tekið á móti löngum
skeytastrimlum, — allt í tölum,
eins og hún sagði löngu seinna.
Það voru aðeins öðruvísi tölur en
Sigurveig var vön að fást við. Eitt
sinn settist hjá henni hermaður
sem hafði með sér gríðarstóran,
urrandi varðhund. Sigurveig gerði
við það þá athugasemd að það
væri „nóg að hafa þessa menn þó
ekki fylgdi þeim þessi kvikindi”.
Hún fékk sínu framgengt.
Símstofnunarorðalag á þessum
árum, þegar íslenskan var enn að
fóta sig á áður óþekktum brautum
tækninnar, var afar litskrúðugt og
Fædd 9. maí 1911
Dáin 18. október 1991
I dag er Emilía Karlsdóttir,
Drápuhlíð 29, Reykjavík, hæglát,
hógvær og háttvís kona, kvödd
hinstu kveðju.
Emilía Sigurborg var fædd á
Knútsstöðum í Aðaldal í S.-Þing.
Sá bær er ekki síst kunnur vegna
kvæðis Guðmundar Friðjónssonar:
„Ekkjan við ána”. En sú mannlýs-
ing, er þar birtist á vissa hliðstæðu
hjá þeim, er síðar komu á vettvang
þessa lífs.
Foreldrar Emilíu vora þau Karl
Sigurðsson, bóndi á Knútsstöðum
og kona hans Herborg Sigríður
Kristjánsdóttir, er þar bjuggu lengi.
Karl var annálaður þrekmaður.
Er Emilía vann á heimili Sigurð-
ar Guðmundssonar, skólameistara
á Akureyri, og konu hans Halldóra
Ólafsdottur, lágu saman leiðir
þeirra Steingríms Pálssonar, bróð-
ur míns, er þar var við nám, saman
og tengdust þau tryggðarböndum,
er vöruðu traust og samfelld uns
yfírlauk, þá er Steingrímur lést
1958.
Þau eignuðust þijú börn, Sverri,
húsasmið í Reykjavík, f. 17. nóv.
1930, hann er kvæntur Sveinborgu
Símonardóttur og búa þau á Há-
teigsvegi 1. Sigurgeir f. 2. okt.
1943, cand.mag. og starfsmann við
Stofnun Árna Magnússonar. Hann
var kvæntur Helgu Gunnarsdóttur,
tónlistarfræðingi, en hún lést fyrr
á þessu ári úr krabbameini. Á síð-
asta ári dó tengdamóðir Sigur-
geirs, Sigríður Einarsdóttir, af
þessum sjúkdómi. Og nú féll móðir
hans fyrir sama vágestinum. Er
hér því fast höggvið í sama
knérunn. Sigurgeir og Helga eign-
uðust 4 börn. Þau eru: Steingrím-
varla á færi annarra en innan-
búðarfólks að skilja. Árið 1943
kom „Overdrag-apparatið” sem bjó
yfir þeim töframætti að öll skeyti
fóru að „renna yfír” Seyðisfjörð
til Reykjavíkur. Þá hafði enginn í
Reykjavík enn starfað við sérgrein
Sigurveigar og henni bauðst að
fylgja „apparatinu” til höfuð-
staðarins með sérþekkingu sína.
Hún tók því tilboði og yfírgaf
heimahérað sitt, ekki síst með það
í huga að veita einkadóttur sinni,
Önnu Sigríði Gunnarsdóttur, hina
bestu menntun sem völ væri á. Þær
mæðgur fluttu suður, Anna Sigga
settist í gagnfræðaskóla og síðan
í Menntaskólann í Reykjavík. Ný
vinabönd voru knýtt sem aldrei
hafa síðan rofnað.
í Reykjavík vann Sigurveig á
ritsímanum frá 1943 til 1963 og
hafði þá unnið við símaþjónustu
landsins í 40 ár. Hún vann við sím-
amál landsmanna mun lengur en
henni bar, en kaus nú að helga
krafta sína heimili dóttur sinnar
og manns hennar, Magnúsar
Pálssonar, myndlistarmanns, og
dótturbarna sinna fimm. Minnumst
við margra ánægjustunda á Sól-
ur, Gunnur Sif, Solveig Ýr og
Embla. Þriðja barn Emilíu og Stein-
gríms er Sigríður, f. 2. mars 1953,
kennari og húsfreyja í Reykjavík,
í sambúð með Kristjáni S. Her-
mannssyni, vélvirkja. Sigríður á 5
börn: Steingrím, Jóhann, Svan,
Kristrúnu Emilíu og meybam fætt
18._okt. sl.
Ég minnist þess gjörla, þá er
Emilía kom að Olduhrygg í
Svarfaðardal að vori 1931 með
soninn, Sverri. Ég hafði aðeins litið
hana augum einu sinni, en soninn
aldrei. Þá kom nýtt líf í bæinn
þann og nýir tímar hófust. Fyrsta
barnabarn hjónanna á Ölduhrygg
var komið á vettvang til afa og
ömmu og átti með þeim langa dvöl.
Um haustið 1931 hvarf Emilía
ásamt Steingrími til Reykjavíkur,
en þar hóf hann nám við Háskóla
íslands. Þau bjuggu á ýmsum stöð-
um. Eitt sinn í Unuhúsi, síðan á
Barónsstíg, þvínæst Ljósvallagötu
og síðast í Drápuhlíð 29.
Steingrímur varð cand.mag í ís-
lenskum fræðum og gerðist kenn-
ari. Kenndi m.a. í MR og Stýri-
mannaskólanum í Reykjavík.
Emilía var manni sínum traust-
ur, vökull og umhyggjusamur föru-
nautur. Hún var sívinnandi. Verkin
léku í höndum hennar einkum
saumar.
Hún tryggði því fjárhagsafkomu
heimilisins mjög vel. Þá voru krepp-
utímar og tími námslána ekki upp
runninn.
Emilía var hin gjörvilegasta að
yfirbragði. Góð húsmóðir. Hélt
heimili sínu vel til haga. Nærfærin
móðir ug indæl amma. Hún var að
jafnaði ekki ýkja skrafhreyfin en
lék á als oddi ef svo bar undir. Hún
unni manni sínum og mat hann
mikils og bar hag hans og heill
vallagötunni og á Hvarfi í Mosfells-
sveit þar sem hlýlegt og smekklegt
heimili þeirra stóð um árabil.
Sigurveig bjó með dóttur sinni
allt þar til heilsu tók að hraka og
gekk í spor ungu stúlkunnar sem
á árum áður beindi athygli ótal
Austfjarðabarna að lesmáli.
Barnabörn hennar minnast þess
öll nú að hún kenndi þeim að lesa
og sitthvað annað gagnlegt og
skemmtilegt.
Þau nutu þess öll að hún var á
uppvaxtarárum þeirra ætíð heima,
þegar foreldrar þeirra voru íjarri
við vinnu. Nú er það orðið sjald-
gæft að þrír ættliðir búi á sama
heimilinu. Dótturbörnin áttu því
láni að fagna að njóta handleiðslu
og samveru ömmu sinnar í ríkum
mæli. Þeir sambúðarhættir eru
áreiðanlega mikilvægari en kann
að virðast í fljótu bragði. Þeir
tryggja samhengið milli kynslóð-
anna og rækta samkennd sem er
svo dýrmæt. Öll bera dótturbörnin
merki góðs uppeldis og fylgir sá
arfur þeim hvár sem þau fara. Þau
eru öll hinir mætustu borgarar:
Páll Magnússon, sálfræðingur við
geðdeild barna á Dalbraut, Tumi
Magnússon, myndlistarmaður,
Pétur Magnússon, myndlistarmað-
ur í Amsterdam, Guttormur
Magnússon, arkitekt og listteikn-
ari, og Anna Sigurveig Magnús-
dóttir, verkfræðistúdent við Há-
skóla íslands. Öll hafa börnin
stofnað eigið heimili og fjölskyldu
svo að hópurinn er orðinn stór og
góður er hann og samhentur. Síð-
ustu æviárin dvaldi Sigurveig á
Reykjalundi við sérstaka um-
hyggju starfsfólks alls.
Við vinkonur dóttur hennar nut-
um góðs af gestrisni Sigurveigar
og einlægri gleði við að fá okkur
heim til þeirra Önnu Siggu, glað-
beittar stöllur, eftir síðdegistíma í
skólanum. Við urðum allar hluti
af áhugamálum hennar og um-
hyggju; hún hafði metnað fyrir
okkar hönd og henni var umhugað
um velferð barna okkar og nú í
hárri elli barnabarna. Hún var
mjög fyrir bijósti.
Þegar Steingrímur var að verða
fimmtugur og ætlunin var að efna
til afmælisfagnaðar af því tilefni,
varð hann skyndilega fyrir hjarta-
áfalli og var ekki hugað líf. Hann
komst þó aftur heim í Drápuhlíð 29.
Þann 15. febrúar 1958 fóra þau
hjónin í bifreið niður á Landspítala.
Hann til skoðunar. En áður en
þangað var komið var saga hans
öll. Hann lést í faðmi konu sinnar
og fór vel á því. Sláttumaðurinn
slyngi lauk þar með verki sínu að
fullu hvað hann varðaði. Þetta var
mikið áfall fyrir Emilíu. En hún tók
þessu sem öðru af hetjulund. Hún
hélt heimilinu í horfinu. Studdi
börn sín með ráðum og dáð og
Steingrímur sonur Sigríðar, dóttur
hennar, átti þar traust og varanlegt
skjól.
Emilía hafði lengst af verið
heilsuhraust og lítt leitað til lækna.
Á þessu ári tók að sækja að henni
vanlíðan. Haldið var upp á 80 ára
afmæli hennar 9. maí. Én þá stóð
uppörvandi og hvetjandi í senn, en
ekki gagnrýnislaus. Við minnumst
þess hve hnyttin hún var í orð-
alagi, hafði gaman af að spauga,
en framar öllu æðralaus og stillt.
Við minnumst hennar með virðingu
og mikilli hlýju, konu sem átti sinn
þátt í að skapa framfarasögu ís- "
lands.
Vigdís Finnbogadóttir
Bergljót Ingólfsdóttir
Það var notalegt að skríða uppí
hjá ömmu sinni á morgnana þegar
maður var fímm ára og vaknaði
snemma. Hún átti alltaf rúllur af
pappír, sem var upplagður að
teikna á. Svo fékk maður að skoða
í ketilinn sem var inni í skáp og
geymdi ýmislegt skrítið dót. Og
maður lærði líka að lesa og skrifa
í herberginu hennar sem var fullt
af blómum, en þau spruttu vel hjá
ömmu. Aganum hélt hún á okkur
fimm systkinunum með lagni og
ákveðni, og um eftirmiðdaginn fékk
maður kannski lummur.
Amma bjó alltaf heima hjá okk-
ur, fyrst í Reykjavík og svo í Mos-
fellssveitinni, nema síðustu árin,
þá var hún í íbúðir aldraðra á Hlað-
hömrum og síðan á Reykjalundi.
Þangað heimsóttum við hana með
barnabarnabörnin, sem hún úðaði
í sælgæti þangað til þau stóðu á
blístri.
Hún ól okkur systkinin upp engu
síður en foreldrar okkar og frá
henni hlutum við ýmislegt gott
veganesti. Tengingin við gamla
tímann sem við fengum í gegnum
hana var okkur ábyggilega öllum
mikilvæg, og að sjá seigluna og
þrautseigjuna, sem amma átti
meira af en margur annar, var
gott fordæmi.
Við þökkum ömmu fyrir alla
sokkana og vettlingana, buxurnar
sem hún stytti og lengdi, víkkaði
og þrengdi, lummurnar, áhyggj-
urnar, umhyggjuna, lexíurnar,
grautinn og allt annað.
Palli, Tumi, Pétur,
Gutti og Veiga
til að hún færi til skoðunar á
Landakotsspítalanum. Hún frestaði
því fram yfir afmælisdaginn. Eftir
það var ekki tilefni til dvalar á
þeirri framkvæmd. Næsta dag fór
skoðun fram. Þá var ljóst hvert
stefndi. Spurningin aðeins hve
lengi stríðið mundi standa. Emilía
hélt velli lengur en efni stóðu til.
En þann 18. þessa mánaðar gekk
hún á vit feðra og mæðra inn á
ný svið. En þar bíða vinir í varpa
sem von er á gesti.
Þann dag slokknaði Ijós en á
sama degi fagnaði lítil dótturdóttir
birtu þessa heims.
Lífið gefur og tekur. Ljós kvikn-
ar og ljós deyr.
Að hryggjast og gleðjast
hér um fáa daga,
að heilsast og kveðjast
það er lífsins saga.
(Páll Árdal.)
Saga Emilíu Karlsdóttur hér er
nú öll. Hún stóð fyrir sínu af mik-
illi prýði. Vann langan vinnudag
og hlífði sér hvergi. Var eigin-
manni sínum, börnum og bama-
börnum traust stoð og stytta. Og
þeim vann hún allt sem hún gat
meðan enn var vinnubjart.
Emilía er í dag kvödd með þökk
og virðingu og bestu óskum um
farsæld á framtíðarvegum. Hún
verðskuldar það sannarlega.
Börnum hennar og barnabörnum
votta ég mína innilegustu samúð.
Eiríkur Pálsson
frá Olduhrygg.
IERFISDRYKKJUR
í þægilegum og
rúmgóöum salar-
kynnum okkar.
Álfheimum 74,
sími 686220
Minning:
Emilía Karlsdóttir