Morgunblaðið - 29.12.1991, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. DESEMBER 1991
11
minna út úr lánamarkaðnum á
næsta ári en á þessu ári samsvar-
ar það nánast sömu upphæð sem
ráðstöfunarfé lífeyrissjóðanna
nemur. Lífeyrissjóðirnir hafa
keypt húsbréf og önnur ríkisbréf
og þetta ætti að leiða til þess að
þeir endurmeti vaxtakröfur. Á
sama tíma er verið að opna fyrir
erlenda lánsljármarkaði og gera
atvinnufyrirtækjum kleift að taka
lán í útlöndum.
Ef allar þessar forsendur eru
settar inn í efnahagsformúlur ættu
raunvextir að lækka á næsta ári.
En á móti má segja, að eftir sem
áður er töluverður þrýstingur á
vextina og hið opinbera er eftir
sem áður að taka 17-18 milljarða
að láni af um 30 milljarða nýjum
sparnaði. Sérfræðingar verða
mjög óræðir þegar þeir eru spurð-
ir um mögulega vaxtaþróun en
segjast þó telja að raunvextir ættu
að geta lækkað þegar líði á árið.
Kröfur um vaxtalækkun hafa
verið háværar undanfarið, sér-
staklega í tengslum við kjara-
samninga, og því er haldið fram
að nafnvextir banka hafi ekki
lækkað í takt við lækkun verðbólg-
unnar, sem er mjög lítil um þessar
mundir. Nú eru vextir á óverð-
tryggðum útlánum bankastofnana
um og yfir 15% og forvextir ríkis-
víxla eru 12,5%, en verðbólga er
Tekjur ríkisins
í milljónum króna
í milljónum króna Fjárlög 1991 Endursk. áætlun 1991 Frumvarp 1992 Fjárlög 1992
Tekju- og eignarskattar 20.167 19.738 20.674 21.088
- einstaklingar 14.865 15.365 15.773 16.288
- fyrirtæki 5.302 4.373 4.901 4.800
Óbeinir skattar 75.228 75.336 78.272 76.215
- innflutningsgjöld 8.719 9.566 8.099 8.608
- virðisaukaskattur 41.550 39.900 42.970 40.450
- hagnaður ÁTVR 6.700 6.500 6.800 6.650
- tryggingagjald 8.380 9.025 8.900 9.150
- bifreiðagjöld 6.030 6.430 7.130 7.140
- aðrir óbeinir skattar 3.849 3.915 4.373 4.217
Aðrar tekjur 6.303 6.320 7.490 8.160
- vaxtatekjur 3.700 3.870 3.815 3.990
- arðgreiðslur 2.328 1.835 2.310 2.205
- salaeigna — 365 1.075 1.075
- ýmsar tekjur 275 250 290 890
Heildartekjur ríkissjóðs 101.698 101.394 106.436 105.463
Skatttekjur ríkissjóðs 95.395 95.074 98.946 97.128
Sem hlutfall af vergri landsframieiðslu
Heildartekjur 28% 27,1% 28,1% 28,5%
Skatttekjur 26,2% 25,4% 26,1% 26,3%
Allar fjárhæðir eru á verðlagi hvers árs en ekki á föstu verðlagi.
háttur hafi verið hafður á, til að
jafna hlutfallslega skerðingu barn-
margra og barnfárra fjölskyldna.
Sjómannaafsláttur skertur
Á þeim ákvæðum laga um tekju
og eignaskatt, sem snerta sjó-
mannaafsiátt, eru gerðar þær
breytingar að reglur um það hveij-
ir njóta hans eru þrengdar og einn-
ig eru settar nýjar reglur um
hvernig telja eigi þá daga sem
veita rétt til afsláttar. Þetta á að
spara ríkinu 180 milljónir af 1.400
milljónum sem annars hefðu verið
greiddar til sjómanna sem skatta-
afsláttur.
Nú fá aðeins þejr afslátt, sem
eru ráðnir til sjómannsstarfa á
fiskiskipi, kaupskipi eða öðru því
skipi sem talið er upp í lögunum.
Nokkur fjöldi manna, sem áður
hafði afsláttinn en stundaði þó
ekki sjómennsku í þessum skiln-
ingi, fellur út úr þessu kerfi. Þar
má meðal annars nefna eftirlits-
menn með skipasmíðum erlendis,
útgerðarstjóra og starfsmenn Ha-
frannsóknastofnunar þegar þeir
fara í rannsóknarleiðangra. Einnig
falla út þeir sem stunda handfæra-
veiðar og hafa ekki að minnsta
kosti 30% tekna sinna af því starfí.
Eftirleiðis verður miðað við lög-
skráningu þegar taldir eru dagar,
sem gefa rétt á sjómannaafslætti.
talin vera um 4% um þessar mund-
ir. Miðað við forsendur þjóðhags-
spár og fjárlaga er síðan gert ráð
fyrir að verðbólgan fari í 2-2,5%
á síðari hluta næsta árs.
Hér að framan hefur verið fjall-
að almennt um fjárlagafrumvarpið
en á eftir verður stiklað á nokkrum
atriðum þess sem einkum snerta
almenning.
Ríkisstarfsmönnum
á að fækka
Undir lok fjárlagagerðarinnar
var ákveðið að skera framlög til
reksturs allra ríkisstofnana niður
um samtals 1.500 milljónir króna
miðað við fyrri tillögur. Þetta er
flatur niðurskurður, þar sem fram-
lag til ríkisstofnananna er skert
um hlutfallslega sömu upphæð og
forsendan er að ríkisstarfsmönn-
um fækki á árinu. Hins vegar
hefur ríkisstarfsmönnum fjölgað
árlega um 6-800 síðustu árin.
Ríkisstjórnin hefur falið þremur
ráðherrum, fjármálaráðherra, heil-
brigðisráðherra og menntamála-
ráðherra, að hafa yfirumsjón með
niðurskurðinum. Ilann gæti þó
orðið erfiður í framkvæmd, þar
sem þetta eru háar tölur. Þannig
samsvarar niðurskurður í skóla-
kerfinu því, að fjáveiting til
Menntaskólans í Hamrahlíð sé
skorin niður í heilu lagi.
í fjárlögunum er kveðið á um
að ekki megi ráða í stöður sem
losna, nema ráðningarnéfnd ríkis-
ins fjalli um það. Til að styrkja
þetta er nú rætt um að að endur-
skoða og herða lög um ráðningar
ríkisstarfsmanna og ráðningar-
nefnd ríkisins, þannig að þau lög
nái til starfsmannahalds ríkisins í
heild. Einnig er talið koma til
greina að setja tímabundin lög
fyrir næsta ár, um að ekki verði
ráðið í stöður sem losna.
Heildarbarnabætur
lækka um 10%
í tengslum við fjárlögin voru
upphæðir barnabóta, í lögum um
tekju- og eignaskatt, lækkaðar um
ákveðna krónutölu, rúmar 20 þús-
und krónur með fyrsta barni og
verða 8.886 krónur á næsta ári,
en bætur með öðru og næstu börn-
um lækka um rúmar 15 þúsund
krónur og verða 27.564 krónur.
Hins vegar stendur í stað upphæð
þeirra bóta sem greidd er til við-
bótar sé barn yngra en 7 ára,
28.917 krónur. Bamabætur til ein-
stæðra foreldra lækka um sömu
upphæðir og verða 66.723 krónur
með fyrsta barni og 70.941 króna
með öðru og fleiri börnum.
Á móti er upphæð barnabóta-
auka hækkuð þannig að fólk fær
barnabótaauka með hærri tekjur
en áður. Það þýðir að hjón með
eitt barn fá barnabótaauka þar til
2,4 milljóna króna árstekjum er
náð. Þessi tekjumörk hækka með
auknum fjölda barna og hjón með
fjögur börn og fleiri fá barnabóta-
auka þar til 3,3 milljóna króna
árstekjum er náð. Hjá einstæðum
foreldrum eru þessi tekjumörk frá
2 milljónum til 3 milljóna.
Fjármálaráðuneytið metur það
svo, að eftir þessar breytingar fái
90% einstæðra foreldra og um
helmingur hjóna með börn yngri
en 16 ára sömu eða hærri barna-
bætur eftir þessa breytingu en
afgangurinn fær lægri bætur.
Samtals áætiar fjármálaráðuneyt-
ið að spara með þessu móti
500-520 milljónir króna af um
5.000 milljónum, sem annars
hefðu verið greiddar í barnabætur
og barnabótaauka á árinu.
Útgjöld ríkisins
í milljónum króna
Reikningur 1990 Fjárlög Fjárlög+ 1991 fjárauka- lög Fjárlög 1992
1. Rekstrarkostnaður 37.307 41.416 42.412 41.081
Laun 30.000 32.018 32.451 32.794
Önnur gjöld 12.307 14.042 14.605 15.244
Sértekjur -5.000 -e4.644 -=-4.644 +6.957
2. Tryggingagreiðslur,
niðurgreiðslur, framlög 39.630 41.774 45.488 43.925
Lífeyristryggingar 12.640 13.895 14.295 14.757
Sj úkratryggingar 9.737 10.060 10.500 9.043
Slysatryggingar 443 426 546 547
Atvinnuleysistrygg.sjóður 1.031 1.280 1.360 1.280
Ríkisábyrgð á launum 220 261 548 100
Uppbæturálífeyri 672 788 908 1.200
Lífeyrissjóður bænda 280 392 392 432
Niðurgreiðslur á vöruverði Niðurgreiðslur á rafmagni 5.459 5.470 5.470 4.935
223 262 297 341
Framleiðnisjóður landbún. 592 676 676 340
Greiðsla v. búvöruframleiðslu 1.421 1.427 2.317 2.787
Sauðfjáiveikivarni'r 320 339 339 241
Lánasjóður ísl. námsmanna 2.174 1.730 2.430 2.220
Framlag í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga 1.207 1.366 1.366 1.497
Skipaútgerð ríkisins 180 134 234
Annað 3.031 3.268 3.810 4.205
3. Vaxtagreiðslur 8.274 9.400 9.400 9.900
4. Viðhald 2.362 2.534 2.446 2.795
Vegagerð ríkisins 1.837 1.980 1.880 2.118
Annað 525 554 566 677
5. Fjárfesting, alls 9.326 10.643 12.505 11.873
Stofnkostnaður 4.885 6.066 7.277 6.815
Vegagerð ríkisins 2.218 2.700 2.620 2.690
Flugvellir 308 333 333 267
Endurbætur menningarbygg. 396 335 585 365
Sjúkrahús í Reykjavík 269 359 511 505
Framkvæmdasjóður fatlaðra 220 225 260 320
Annað 1.474 2.094 2.968 2.668
Fjárfestingaframlög 4.441 4.577 5.228 5.058
Vegagerð ríkisins 381 425 425 468
Hafnamál 634 677 807 965
Byggðastofnun 241 - 250 250 180
Byggingarsjóðir 534 900 900 1.075
Atvinnutryggingasjóður útflutningsgreina 343 357
Sjúkrahús og læknabústaðir 296 314 314 330
Framkvæmdasjóður aldraðra 193 370 370 277
Annað 1.819 1.641 1.805 1.763
Samtals 96.899 105.767 112.250 109.575
Allar fjárliæðir eru á verðlagi hvers árs en ekki á föstu verðlagi.
Með þessum aðgerðum hefur
verið aukinn sá munur, sem er í
barnabótakerfinu, einstæðum for-
Lögskráning áhafna eða hluta af
henni umfram það sem lögskylt
er veitir ekki rétt til afsláttar, en
eldrum í vil. Éinnig er aukinn sá
munur, sem er á bótum barn'a
yngri og eldri en 7 ára. Hins veg-
ar segja embættismenn að þessi
samkvæmt lögum er lögskráning
aðeins skylda á meðan skip eru á
sjó, frá brottfarardegi til komu-
dags.
Nái sjómaður 245 dögum í lög-
skráningu á ári fær hann fullan
sjómannaafslátt allt árið, í 365
daga. Þetta þýðir í raun, að sjó-
menn geta bætt 49% við raunveru-
lega lögskráningardaga; sjómaður
sem hefur til dæmis 200 lögskrán-
ingardaga á ári fær sjómanna-
afslátt í 298 daga.
Ýmis fjáröflun
og niðurskurður
Til viðbótar ofangreindu ætlar
ríkið að afla fjár á næsta ári með
ýmsu móti, bæði með beinum
sköttum og öðrum hætti svo sem
þjónustugjöldum. Til dæmis var
framlengdur sérstakur skattur á
verslunar og skrifstofuhúsnæði.
Lög um jöfnunargjald á innfluttar
iðnaðarvörur voru framlengd til
loka september á næsta ári. Lög
voru sett um aukatekjur ríkis-
sjóðs, sem leysa af hólmi fyrri
reglugerðir um það efni. Þar eru
helstu breytingar að gjaldtaka fyr-
ir dómsmálaaðgerðir er einfölduð
og hækkuð, og tekjurnar renna í
ríkissjóð. Með nýjum reglugerðum
um bensíngjald og þungaskatt
hækka þessi gjöld um 2% um ára-
mót. Að auki var hækkað sérstakt
gjald af bifreiðum yfír 1.100 kíló
að þyngd, eða með vél yfir 2.000
rúmsentimetra sprengirými.
Þá tekur gildi um áramót ný
reglugerð um jöfnunartoll af
súkkulaði. Hætt verður að niður-
greiða mjólkurduft til sælgætis-
framleiðslu, en lagður á 44 króna
tollur á hvert kíló af innfluttu
súkkulaði til að vega upp verðmun
á mjólkurdufti hér á landi og á
heimsmarkaðsverði.
Reglum um skattafrádrátt fyr-
irtækja var breytt nokkuð á Al-
þingi í tengslum við íjárlögin. Á
næsta ári geta fyrirtæki ekki nýtt
tap til skattafrádráttar ef það er
eldra en 5 ára. Þá voru settar
þrengri skorður við nýtingu taps
við sameiningu fyrirtækja. Þetta
mun þó ekki nýtast ríkissjóði til
tekna fyrr en að nokkrum árum
liðnum. Einnig var afnumin heim-
ild fyrirtækja til að draga útborg-
aðan arð frá tekjum fyrir skatt,
en sú breyting er háð því að lög
um skattlagningu fjármagnstekna
verði að veruleika.
Þjónustugjöld ríkisstofnana
hækka talsvert. Skólagjöld á há-
skólastigi verða hækkuð, en ekki
náðist samstaða um skólagjöld í
framhaldsskóla. Þeir sem nota
heilbrigðisþjónustu þurfa nú að
greiða gjald, bæði vegna lyfja-
kaupa og þjónustu lækna og sér-
fræðinga. Þá mun sjávarútvegur-
inn taka þátt í kostnaði við ha-
frannsóknir. Hafnagjöld verða
hækkuð til að standa straum af
hafnaframkvæmdum.
Niðurskurður útgjalda birtist í
ýmsum myndum. Þannig á að
fresta framkvæmdum við hluta af
Yestfjarðagöngunum um eitt ár.
Ákveðið hefur verið að sameina
Borgarspítala og Landakotsspítala
í Reykjavík' og færa starfsemi
Fæðingarheimilisins við Þorfinns-
götu yfir á Landspítala.
Þótt fjárlög hafi verið afgreidd
eru enn nokkrir lausir endar. Af-
greiðslu nokkurra lagafrumvarpa,
sem tengjast fjárlögunum, var
frestað fram yfir áramót. Þar má
nefna svonefndan bandorm, ýmis
lög um niðurskurð í ríkisrekstri.
Áformað er að sveitarfélög taki
þátt í rekstri löggæslu á næsta
ári og spari ríkinu um 500 milljón-
ir króna, en ekki hefur verið geng-
ið endanlega frá með hvaða hætti
það verður gert. Þá er áformað
að setja lög um skattlagningu
opinberra fjárfestingarsjóða en því
var frestað fram yfir áramótin.
Loks eru lánsfjáilög óafgreidd,
eins og áður sagði.
Eins og sést af þessari upptaln-
ingu spá fjárlögin ekki sérlega vel
fyrir árinu sem er að ganga í garð.
Állt er undir formerkjum aðhalds
og niðurskurðar og það er enginn
öfundsverður af því verkefni að
framfylgja þeim fyrirætlunum sem
þar eru boðaðar.