Morgunblaðið - 29.12.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. DESEMBER 1991
17
9Í REYKJAVÍK-
• urbréfi Morgun-
blaðsins 8. des. ’91 er
vikið að Weimar-lýð-
veldinu með skírskot-
un í hagsmunaástand
hér á landi og ekki
úr vegi að íhuga þau orð. Blaðið
vitnar í Paul Johnson og segir:
„„Þýzkaland á dögum Weimar-lýð-
veldins einkenndist af öryggisleysi.
Það þurfti á að halda leiðtoga, sem
vakti sjálfstraust með þjóðinni en
slíkan leiðtoga eignaðist það aldrei.
Af kænsku sinni hafði Bismarck
hvatt stjórnmálafokkana til að ge-
rast fulltrúar sérhagsmuna í stað
þess að höfða til þjóðarinnar allrar.
Flokkarnir voru í raun samtök ein-
stakra stétta eða sérhagsmunahópa
á dögum lýðveldisins. Þetta hafði
öriagaríkar afleiðingar og leiddi til
þess, að stjórnmálaflokkarnir og
þar með þingræðið stuðluðu frekar
að sundurlyndi en samstöðu meðal
þjóðarinnar. Og það sem verra var:
A vettvangi flokkanna kom aldrei
fram leiðtogi, sem höfðaði til ann-
arra en þrengstu hópa eigin fylgis-
manna.“
Þessi lýsing Paul Johnsons á
Weimar-lýðveldinu, sem var und-
anfari valdatöku Hitlers, er um-
hugsunarefni þegar horft er yfir
svið íslenzkra stjórnmála.“
PAUL JOHNSON FJALL-
• ar um Lenín, Mússolíní,
Stalín og Hitler í athyglisverðum
ritdómi um bók Alan Bullocks, Hitl-
er and Stalin, og birtist í TLS 5.
júlí 1991. Hánn minnir á að Hitler
hafi kallað sig sósíalista og
Mússolíní hafi upphaflega verið
marxisti og Lenín mjög að skapi.
Marxismi og nasizmi séu af sömu
rótum vaxnir, einsog Halldór Lax-
ness hefur raunar bent rækilega á
í Skáldatíma þarsem hann gerir upp
við gamlar marxískar freistingar.
Nasizmi var fjöldahreyfing sem
náði miklum árangri i ftjálsum
kosningum enda hafði hann ein-
stæða hæfileika til blekkingar eins-
og þær voru persónugerðar í for-
ingjanum sem lét sér m.a. mjög
annt um hönnun á einkennisbúning-
um SS-mann og var aðalpopparinn
á helztu fjöldasýningum flokksins.
Rússneski kommúnistaflokkur-
inn varð aldrei fjöldasamtök og fór
halloka í kosningum
fyrir byltinguna.
Hann var byggður
upp á hellismennsku
leiðtoganna þarsem
enginn sá útum hellis-
opið og utandyra bar
mest á blóðugum skuggum.
Hitler byggði upp nasizmann
með ríkiskapítalisma sem lét fram-
kvæmdamenn í friði meðan þeir
unnu að eflingu ríkisins, en Stalín
lét drepa alla sem eitthvað gátu.
Paul Johnson bendir á ekkert at-
vinnuleysi hafi verið í Þýzkalandi
fyrir byltinguna, engar óeirðir og
gyðingar hafi jafnvel verið byijaðir
að hverfa aftur til Þýzkalands
1936-7. Bullock segir það hafi að-
eins verið tíu þúsund fangar í
Þýzkalandi 1937 og fjögur þúsund
fangaverðir sem gættu þeirra í
þremur helztu þrælabúðunum.
Þjóðin studdi Hitler sem veitti henni
sjálfstraust með yfirgangi í Rínar-
löndum, Tékkóslóvakíu og víðar og
1938 hafi Hitler verið orðinn sá
stjórnmálaleiðtogi í sögu Þýzka-
lands sem mestum árangri hafði
náð að dómi þjóðarinnar. „Hann var
örugglega sá vinsælasti að því er
ætla má,“ segir Johnson. Hann
hundelti gyðinga en það höfðu aðr-
ir stjórnmálamenn einnig gert,
ekkisízt í Austur-Evrópu. Hann
gekk af lýðræðinu dauðu og traðk-
aði á lögum og reglum. En það var
daglegt brauð í Evrópu um þessar
mundir. Hann lét drepa nokkrar
þúsundir manna en 1939 höfðu tíu
milljónir Sovétborgara fallið fyrir
hendi Stalíns. Það hafði gerzt án
óþæginda fyrir Stalín utanlánds, en
Paul Johnson fullyrðir Hitler hefði
ekki verið þoluð slík hryðjuverk.
Hann hefði ekki 'komizt upp með
að drepa sex milljónir gyðinga á
friðartímum; svoað hann þurfti á
stríði að halda. Auk þess var Hitler
óþolinmóður framkvæmdamaður og
hvíldarlaus boðberi helstefnunnar.
En Stalín kunni bezt við sig í kyrr-
látri lægðarmiðjunni þarsem var
skjólgott fyrir hvirfilbyljum harð-
stjórnarinnar. Hann réðst aldrei
inní hús, segir Paul Johnson, nema
hann vissi fyrirfram það væri ólæst.
Þá kom hann og sparkaði upp hurð-
inni og rændi húsið. En það var
enginn kerfisbundinn innbrotsþjóf-
ur í eðli hans. Hitler þurfti á svig-
15% og mörg sveitarfélög hafa
hækkað útsvar í lögleyft hámark,
7,5%, en það jafngildir 11,0% hækk-
un.
Niðurskurðurinn bitnar lítt á svo-
kölluðum „mjúkum málum“ árið
1992. Til menningarmála verður
varið 443,5 m.kr. sem er 11,4%
hækkun. Til skólamála verður varið
1.360 m.kr. sem er 7,9% hækkun.
Til æskulýðs-, tómstunda- og
íþróttamála verður varið 650 m.kr.,
sem er svipuð ijárhæð og á líðandi
ári. Til dagvistar barna verður var-
ið tæpum 1.077 m.kr. sem er 4,8%
hækkun. Til félagsmála verður var-
ið 1.516 m.kr. sem er 5,4% hækkun.
í framsögu fyrir ijárhagsáætlun
borgarinnar 1992 sagði Markús
Örn Antonsson borgarstjóri að „nú-
verandi fyrirkomulag í stjórnsýslu
og rekstri Reykjavíkurborgar hafi
í öllum meginatriðum reynst vel“.
Þrátt fyrir það geri hann og flokks-
félagar hans sér grein fyrir því „að
nauðsynlegt er að draga úr miðstýr-
ingu og stefna að láréttara stjórn-
skipulagi" hjá borginni. „I því efni
þurfum við að temja okkur fijáls-
lyndari afstöðu og sveigjanlegri
vinnubrögð en tíðkazt hafa til
þessa. Ýmsir þættir í borgarrekstr-
inum koma hér til álita, t.d. með
hliðsjón af kostum einkareksturs,
en breytingar af þvi tagi eru til
þess fallnar að leysa úr læðingi
dulda krafta og skaga nýju fólki
tækifæri til áhrifa ... Ég bind mikl-
ar vonir við, að merkjanlegar breyt-
ingar í þessum efnum verði komnar
í ljós fyrir lok kjörtímabilsins."
í frumvarpi að fjárhagsáætlun
borgarinnar er tekið tillit til veru-
leikans í efnahagslegu umhverfi
okkar á líðandi stundu. Útgjalda-
segl eru rifuð og skattheimtu hald-
ið í skefjum. í framsögu nýs borgar-
stjóra gætir og ferskra viðhorfa sem
lofa góðu um framhaldið.
rúmi að halda til að geta fullnægt
athafnaþörf sinni og kynþáttahatri
og honum nægði ekkert minna en
allur heimurinn. Leiksvið stjórn-
málapopparans mikla skyldi ekki
fara framhjá nokkrum manni, hæfi-
leikar hans og yfirburðir.
Þegar Hitler og Stalín gerðu með
sér griðasáttmála sællar minningar
fléttuðust saman tvær greinar af
rótum sósíalismans. En þær þoldu
illa hvor aðra; glæpamenn geta
ekki setið á Sárs höfði nema um
skamman tíma og þá að sjálfsögðu
ekki lengur en hagsmunir krefjast.
Siðferði Hitlers og Stalíns var svip-
að. Blóðþorstinn og morðæðið og
þá ekkisízt grundvallaratriðiði
þeirrar pólitísku stefnu sem þeir
framkvæmdu: tilgangurinn helgar
meðalið. í fyrstu kunnu þeir ágæt-
lega við sig í félagsskap hvor ann-
ars og Ribbentrop sagði Hitler
heimkominn frá Moskvu að þar
hefði honum liðið einsog heima hjá
sér. „Það var alveg eins og ég
væri meðal gamalla félaga," sagði
utanríkisráðherra Hitlers við for-
ingja sinn. Og Paul Johnson fullyrð-
ir flestir þeirra sem þjónuðu undir
stalínisma og helstefnu Hitlers
hefðu vel getað skipt um hlutverk
hvenærsem var. Manngerðirnar
hafi verið hinar sömu.
Þótt Platon og Aristóteles greini
á um stjórnarfar leggja báðir
áherzlu á að bezta stjórnskipulagið
sé í samræmi við náttúruna og
umhverfið og sé gott í sjálfu sér.
Maðurinn er pólitísk alæta einsog
Aristóteles benti á, hefur eðlislæga
og ástríðufulla þörf fyrir pólitíska
útrás í einhverri mynd en nýtur sín
ekki án góðrar stjórnar. Efti'i*'
Weimar-lýðvekiið leitaði þessi
ástríða í mannfyrirlitningarstefnu
nazismans. Hið illa byijar heima,
segir Aristóteles. í Stjórnmálum
drepur hann einnig á lýðskrumarinn
gegni sama hlutverki í lýðræðis-
þjóðfélagi og smjaðrarinn við hirð-
ina. Skrumarinn smjaðrar fyrir
lýðnum; almenningsálitinu sem er
víst einhver harðasti húsbóndi sem
um getur. En lýðskrumarinn Hitler
smjaðraði ekki, en hellti olíu á hat-
ursloga og skaraði í hefndarglóðun-
um.
M.
(mcira næsta sunnudag.)

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Arvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 110 kr. eintakið.
Rétt viðbrögð
borgaryfirvalda
Ný tekjustofnalög s'veitarfélaga,
sem gildi tóku í ársbyijun
1990, hækkuðu meðaltal rekstrar-
tekna kaupstaða, annarra en
Reykjavíkur, um 10 þúsund krónur
á íbúa, eða um 12,6%. Þau hækk-
uðu rekstrartekjur borgarinnar hins
vegar aðeins um eitt þúsund og
þijú hundruð krónur á íbúa, eða
um 1,3%.
Að þessu leyti stendur Reykjavík-
urborg ver að vígi en ella gagnvart
áformum og ákvörðunum ríkis-
valdsins til að mæta þegar orðnum
og fyrirséðum erfiðleikum og sam-
drætti í þjóðarbúskapnum.
Borgin bregst samt sem áður
rétt við efnahagslegum veruleika í
samfélaginu í framlagðri fjárhagsá-
ætlun fyrir komandi ár. Hún tífar
útgjaldaseglin. Með hliðsjón af
verðbreytingum er ekki aðeins gætt
verulegs aðhalds við áætlunina,
heldur og beitt niðurskurði. Að
gatnagerð meðtalinni er gert ráð
fyrir að lækka rekstrargjöld borgar-
innar milli ára um rúmlega 126
m.kr.
Borgin hyggst heldur ekki hækka
skattheimtu, þrátt fyrir nýjar kvað-
ir af hálfu ríkisvaldsins. Þannig
verður útsvar áfram 6,7% af skatt-
skyldum tekjum, eins og það hefur
verið óbreytt frá því staðgreiðsla
var tekin upp 1988. Á sama tíma
hefur ríkissjóður hækkað stað-
greiðslu tekjuskatts um rúmlega
HELGI
spjall
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. DESEMBER 1991
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 28. desember
Fyrsta manntal á ÍS-
landi var tekið árið 1703.
Þá töldust íslendingár
50.358 eða fimmtungur
þess sem nú er. Nálægt
sextíu árum síðar voru
landsmenn enn taldir,
árið 1762. Þá voru þeir
aðeins 44.845; hafði fækkað um rúnilega
5.500. Ástæðan var meðal annars stóra-
bóla, drepsótt sem geisaði árið 1707 og
varð þriðjungi þjóðarinnar að bana. Enn
seig á ógæfuhliðina á 18. öldinni. Mikið
harðindaskeið ríkti um og eftir miðja öld-
ina. Skaftáreldar árið 1783 spúðu gosösku
víða um land og eyddu gróðri svo búpen-
ingur féll. Talið er að 9.000 manns hafi
fallið hér á landi árin 1783-1785 eða
fimmtungur landsmanna. Árið 1785 töld-
ust íslendingar 40.623 og hafa aldrei færri
verið.
Þjóðhags-
stærðir
stórubólu og
Skaftárelda
EINSTAKLINGAR
og þjóðir horfa
gjarnan um öxl og
fram á veg um ára-
mót. Hefðin sú set-
ur kirfilega mark
sitt á menn og mál-
efni þessa dimmu
desemberdaga. Og það er hvorki bros í
augum né gleði í orðum þegar landsfeður
lýsa fortíðarvanda og framtíðarvá, sem
framundan getur verið næstu misserin, ef
þjóðin heldur ekki vöku sinni.
Það er talað um þjóðhagsstærðir, efna-
hagshorfur og skilyrði þjóðarbúsins, eins
og það heitir, þegar vísir menn horfa í
kristal hins komandi árs. Með tilvísan til
aðfaraorða þessa bréfs - og svartra
skýrslna um þjóðhagshorfur á líðandi
stundu - má leiða líkur að því að það
hefði ekki verið hátíð í bæ eða sólskins-
söngur hjá Hagsýslunni, Byggðastofnun,
Þjóðhagsstofnun, Ríkisendurskoðun, Hag-
deild Seðlabanka, eða hvað þeir nú heita
þessir vísdómsvitar samtímans, ef þeir
hefðu verið uppi á 18. öldinni og spáð í
þjóðarspilin á árum stórubólu og Skaftár-
elda.
En öll él birtir upp um síðir. Frá og
með nítjándu öldinni fjölgar landsmönnum
viðvarandi, hægt í fyrstu að vísu (það tap-
ast jafnvel einir 10.000-15.000 einstakl-
ingar til Ameríku á síðustu áratugum
þeirrar aldar), en vöxturinn er verulegur
á líðandi öld og þarf ekki að hafa orð um
hver íbúatala landsins er í dag. Þó gefur
enn á bátinn, það er þjóðarskútuna, ef
marka má orð forsætisráðherra þegar
hann mælti fyrir skýrslu sinni um Byggða-
stofnun í næstliðnum mánuði:
„Landsmönnum Qölgaði um tæplega 1%
á árinu 1990. Það var annað árið í röð
sem fleiri fluttu af landinu en til þess.
Búferlaflutningar milli landa hafa alltaf
verið mjög sveiflukenndir og þeir hafa
endurspeglað að nokkru efnahagsástand í
landinu og viðhorf til framtíðarmöguleika.
Margir þeirra sem héðan flytjast er vel
menntað fólk. Það er áhyggjuefni ef at-
vinnuþróun í landinu getur ekki skapað
öllum sem það vilja starfstækifæri við
hæfi hér á landi.“
Byggða-
röskun -
gjörbreyttir
atvinnu-
hættir
A MORGNI TUTT-
ugustu aldarinnar,
fyrir rúmum 90
árum, eru íslend-
ingar tæplega átta-
tíu þúsund talsins.
Atvinnuhættir og
byggð í landinu eru
þó gjörólík því sem
er í dag. Sjö af hveijum tíu landsmönnum
bjuggu í stijálbýli árið 1901. Þéttbýli er
lítið _sem ekkert og störf í þjónustu sára-
fá. Á Reykjavíkur- og Reykjanessvæðinu
bjuggu þá um 12.000 manns eða 15% þjóð-
arinnar. Þar búa nú langleiðina í sex af
hveijum tíu íslendingum.
Landbúnaður var höfuðatvinnugreinin á
fyrstu árum aldarinnar, en sjávarútvegur,
veiðar og vinnsla, í miklum vexti. í íslands-
ála sóttu þjóðin og sjávarplássin batnandi
afkomu og vaxandi auð, sem blasir við
augum hvert sem litið er í byggðum lands-
ins. Upp úr heimsstyijöldinni síðari, 1939-
1945, hafði ísland skipað sér á bekk með
mestu velferðarríkjum heimsins.
Stóraukin menntun, þekking og tækni
gerðu þjóðinni kleift að rétta verulega úr
kútnum. En jafnframt að blóðmjólka sum-
ar auðlindir sínar. Síldarstofninn hrundi
vegna innlendrar og erlendrar ofveiði.
Þorskstofninn, það efnahagslega lífakkeri
landsmanna, er við hættumörk, þrátt fyrir
útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 200 mílur
og þrátt fyrir að erlendum fiskveiðiflotum
hefur verið ýtt út af veiðislóð okkar.
Framleiðsluatvinnuvegirnir afkasta
meiru og meiru, ár frá ári, með færri og
færri starfsmönnum. Þar kemur í þjóð-
hagssögunni að nýtingarmörkum helztu
fisktegunda er náð. Þar kemur að þjóðin
torgar ekki allri búvöru, sem boðin er, en
flytur umframframleiðslu út með mikilli
meðgjöf. Með öðrum orðum: nýtingarmörk
fisktegunda og sölumörk búvöru sníða
þessum undirstöðuatvinnuvegum stakk,
hvað umsvif og mannahald varðar. Sam-
hliða vex þjóðnustugreinum ásmegin, hér-
lendis sem erlendis. Gjörbreyttir atvinnu-
hættir breyta byggð í landinu. Fólk
streymir úr stijálbýli til þéttbýlis.
Gjörbreyttir atvinnuhættir, sem breyta
byggð, eru ekki séríslenzkt fyrirbrigði;
hafa svipað ferli hér og í Evrópu og N-
Ameríku og víðast hvar í hinum vestræna
heimi. Byggðaröskunin er að vísu meiri
hér og gengur hraðar fyrir sig en annars
staðar. Og þrátt fyrir byggðastefnu, sem
hér hefur verið framfylgt í áratugi,_ er
árangurinn sá, sem svo er orðaður í Árs-
skýrslu Byggðastofnunar 1990, sem kom
út um mitt þetta ár:
„Ekkert lát var á þeirri búsetubreytingu
innanlands, sem staðið hefur óslitið í meir
en áratug og einkennst af verulegum flutn-
ingi fólks frá landsbyggðinni til höfuðborg-
arsvæðisins ... Enginn staður á Vestur-
landi og Vestijörðum hefur vaxið umfram
landsmeðaltal á þessum tíma. Á Akureyri,
stærsta þéttbýlisstað utan höfuðborgar-
svæðisins, er fjölgun íbúa einungis helm-
ingur af hlutfallslegri fjölgun þjóðarinnar.
Á allmörgum þéttbýlisstöðum landsbyggð:
arinnar búa nú færri en fyrir tíu árum. í
sveitum fækkar íbúum jafnt og ,þétt.“
Öldin 21. og
byggð um
landið allt
Aflatakmarkanir í
leiðslutakmarkanir
LANDBÚNAÐUR
og sjávarútvegur
vega mun þyngra í
atvinnu og afkomu
strjálbýlis en höfuð-
borgarsvæðisins.
sjávárútvegi og fram-
á búvöru hafa leikið
landsbyggðina mun verr en höfuðborgina.
Þar ofan í kaupið hafa þjónustugreinar,
sem gegna vaxandi hlutverki í samfélagi
fólks, haft betri vaxtarskilyrði í þéttbýlinu.
Davíð Oddsson, forsætisráðherra, komst
svo að orði í umræðu á Alþingi um Byggða-
stofnun í nóvembermánuði síðastliðnum:
„Miklu skiptir fyrir búsetu á þéttbýlis-
stöðum landsbyggðarinnar hvernig sjávar-
útveginum reiðir af í þeim breytingum sem
fyrirsjáanlegar eru á starfsskilyrðum hans
á komandi misserum, m.a. með tilliti til
þátttöku íslands í Evrópsku efnahags-
svæði. Aðlögun fiskvinnslunnar að nýjum
aðstæðum skiptir meginmáli en skjóta
verður fleiri stoðum undir atvinnulíf á
þéttbýlisstöðum landsbyggðarinnar til að
það verði fjölbreyttara en það er nú þvf
að það hefur sýnt sig að þeir viðhalda sér
ekki af sjávarútveginum einum saman.
Samgöngur skipta verulegu máli til þess
að efla þéttbýlisstaðina sem þjónustu-
kjarna, en Ijóst er að langmestur hluti
nýrra starfa sem til verða í landinu á
næstu árum verður í þjónustugreinum.
Nýr áfangi er nú hafinn á þeirri braut
að tengja saman þá þéttbýlisstaði sem
hafa verið í mestri einangrun. Lokið er
við jarðgöng milli Dalvíkur og Ólafsfjarð-
ar. Ákveðið hefur verið að gera jarðgöng
sem tengja saman þéttbýlisstaðina á norð-
anverðum Vestfjörðum, en samgöngubæt-
ur um Óshlíð milli ísafjarðar og Bolungar-
víkur standa yfir.“
Það skiptir áreiðanlega miklu fyrir
landsbyggðina, hvern veg undirstöðuat-
vinnuvegir, landbúnaður og sjávarútvegur,
laga sig að efnahagslegu umhverfi innan-
lands og erlendis í næstu framtíð. Það
skiptir máski meginmáli fyrir stijálbýlið,
sem þjóðarbúið, að atvinnulífinu verði búin
viðunandi almenn rekstrar- og sam-
keppnisskilyrði við umheiminn á fyrirséð-
um breytingatímum. Það ber og að stefna
að færri og stærri sveitarfélögum, sem
risið geti undir þeirri þjónustu við íbúana,
sem nútíminn gerir kröfur til, og búið þjón-
ustugreinum jarðveg til að dafna í. Og það
er rétt hjá forsætisráðherra að betri sam-
göngur innan atvinnu- og þróunarsvæða
á landsbyggðinni eru lykillinn að þeirri
þróun, sem verður til að koma, ef halda
á landinu öllu í byggð á öldinni 21., sem
gengur í garð eftir tæpan áratug.
Það þjónar hins vegar engum langtíma-
sjónarmiðum að ausa fjármunum, allra
sízt teknum að láni erlendis, í taprekstur,
sem ekki rís undir sjálfum sér, hvað þá
batnandi lífskjörum fólksins í landinu.
ÞAÐ VAR ÓHJÁ-
kvæmilegt að
bregðast við þeim
vanda, sem við
blasti í íslenzkum
þjóðar- og ríkisbú-
skap. Hættuteikn
blöstu við þegar
núverandi ríkisstjórn var mynduð svo áð
segja hvert sem litið var í samfélaginu:
Vandinn er
til þess að
takast á við
hann
samdráttur þjóðartekna, hrikalegur halli í
viðskiptum við umheiminn, viðvarandi
eyðsla í ríkisbúskapnum langt umfram
tekjur og tilheyrandi samansöfnun opin-
berra skulda. Nauðsynlegur aflasamdrátt-
ur og frestun ál- og orkuversframkvæmda
valda 3,5% samdrætti í landsframleiðslu á
komandi ári, sem, ásamt rýrnandi við-
skiptakjörum, valda um 6% lækkun þjóðar-
tekna 1992, að því er kemur fram í nýrri
skýrslu Seðlabanka íslands um horfur í
peningamálum, gjaldeyrismálum og geng-
ismálum.
í forystugrein Morgunblaðsins 11. des-
ember sl. segir m.a. um þetta efni:
„Það skiptir meginmáli við rikjandi að-
stæður að draga verulega úr ríkissjóðs-
halla og opinberri lánsfjáreftirspurn, ef
raunvaxtalækkun, sem aðilar vinnumark-
aðarins gera kröfu til, á að verða annað
og meira en orðin tóm. Gengisfestan, sem
felst í yfirlýsingum ríkisstjórnarinnar, ger-
ir og kröfuna um aðhald í þróun útgjalda
og eftirspurnar enn mikilvægari. Þetta
tvennt er eins konar bakland þjóðarsáttar-
innar, sem treysta verður í sessi, til að
unnt verði að ná þjóðarskútunni upp úr
öldudal þeirra þrenginga í þjóðarbúskapn-
um, sem við verður að stríða næstu misseri.
Þjóðarsáttin og hjöðnun verðbólgunnar
eru stefnuvísandi leiðarljós í skammdegi
íslenzkra efnahagsmála. Það á að vera
forgangsverkefni hjá aðilurn vinnumarkað-
arins og ríkisvaldinu að það ljós megi lifa
og vísa veginn í tilraun sem verður að
takst.“
í upphafi þessa bréfs er horft um öxl
til 18. aldarinnar, þegar íslands óham-
ingju varð flest að vopni. Þjóðhagsstærðir
þeirrar aldar, þegar tala landsmanna féll
niður í um fjörutíu þúsund, voru ekki til
að hrópa húrra fyrir. Trúlega hafa lands-
menn á þessum myrka tíma stórubólu og
Skaftárelda horft með miklum ugg fram
á veginn. Og víst er að þeir höfðu ekki
þau vopn í höndum í lífsbaráttunni, mennt-
un, þekkingu, tækni og tækifæri, sem við
ráðum yfir í dag, til að takast á við vanda-
málin.
Vandamál þjóðarinnar á líðandi stundu,
sem vissulega eru ærin, eru samt sem
áður viðráðanleg ef þjóðin stendur saman,
þekkir sinn vitjunartíma og „sendir út á
sextugt djúp sundurlyndisfjandann“.
Vandamál á hverri tíð eru til að takast
á við þau og sigrast á þeim. Þá þarf stund-
um að gera fleira en gott þykir, meðan á
aðgerðpm stendur, þótt lyktir verði stund-
um þær, að allir vilji Lilju kveðið hafa
eftir á. Þannig var það með þjóðarsáttina
í febrúar 1990. Þannig verður það von-
andi með efnahagsaðgerðir þær, sem að
er stefnt á þessum áramótum. En nauðsyn-
legt er að hafa í huga kjörorðin frelsi með
mannúd þegar gengið er inn 5 nýtt ár til
erfiðra verka. Mannúðin má alls ekki,
reyndar sízt alls, heltast úr þjóðarlestinni /
á vegferð hennar inn í óráðna framtíð
nýrra ára og nýrrar heimsinyndar.
Morgunblaðið árnar lesendum sínum og
landsmönnum öllum farsældar, friðar ,og
hamingju á árinu 1992.
„Þjóðarsáttin og
hjöðnun verð-
bólgunnar eru
stefnuvísandi
leiðarljós í
skammdegi ís-
ienzkra efnahags-
mála. Það á að
vera forgangs-
verkefni hjá aðil-
um vinnumarkað-
arins og ríkisvald-
inu að það ljós
megi lifa og vísa
veginn í tilraun
sem verður að
takast.“