Morgunblaðið - 08.02.1992, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. FEBRUAR-1992
7
MALEFNI BIFREIÐASKOÐUNAR ISLANDS HF.
Jóhannes Gunnarsson, formaður Neytendasamtakanna:
Fráleitt að einka;
væða á þennan hátt
„ÞAÐ SEM fram er að koma um Bifreiðaskoðun íslands er raunar
staðfesting á þeirri gagnrýni sem Neytendasamtökin ein hafa sett fram
á fyrirtækið á síðastliðnum tveimur árum,“ sagði Jóhannes Gunnars-
son, formaður Neytendasamtakanna, í samtali við Morgunblaðið að-
spurður um viðbrögð við fréttum um verðlagningu á þjónustu Bifreiða-
skoðunar og hagnað fyrirtækisins fyrstu tvö árin eftir að það hóf starf-
semi.
„Við gagnrýndum þegar í hitteð-
fyrra mjög háa gjaldskrá Bifreiða-
skoðunar íslands og gríðarlegar
hækkanir sem urðu. Við ítrekuðum
þessa gagnrýni okkar á síðasta ári
þegar í ljós kom gríðarlegur hagnað-
ur þessa fyrirtækis og því var svarað
af hálfu dómsmálaráðherra með eilít-
illi lækkun á sumum liðum í gjald-
skrá fyrirtækisins. Við gagnrýndum
hversu lítil sú lækkun væri og það
sem nú er að koma fram í dagsljósið
sýnir að það var einnig réttmæt
gagnrýni og einnig það að í raun
skoðaði dómsmálaráðuneytið ekki
þetta mál, heldur átti þessi litla verð-
lækkun að vera dúsa til þess að fá
menn til að þegja, en sem betur fer
eru fleiri aðilar komnir inn í þetta
mál nú,“ sagði Jóhannes.
„Við teljum það fráleitt að einka-
væða á þann hátt sem þarna er gert.
Ef það er mat manna að fyrirtæki
skuli hafa einokun á þjónustu sinni
segja Neytendasamtökin að það eigi
ekki að einkavæða slík fyrirtæki. Það
er grundvallaratriði af okkar hálfu
að það sé einkavætt þar sem um er
að ræða virka samkeppni og reynslan
af Bifreiðaskoðun íslands sýnir að
þetta er rétt afstaða, þar sem einka-
vætt einokunarfyrirtæki notfærir sér
á versta máta þá einokunaraðstöðu
sem það hefur. Það er því skoðun
Neytendasamtakanna að þetta mál
þurfi að skoðast allt frá grunni á
nýjan leik og að þarna sé misheppn-
að dæmi um einkavæðingu," sagði
Jóhannes ennfremur.
Jóhannes sagði að uppbygging
fyrirtækisins frá því það var stofnað
væri með öllu óeðlileg að hans mati
og honum fyndist það kostulegt að
þrátt fyrir gagnrýni Neytendasamta-
kanna í tvö ár hefði það ekki fengið
einn einasta aðila til að senda frá
sér ályktun til stuðnings gagnrýn-
inni. En nú allt í einu þegar sest
væri niður til þess að gera kjara-
samninga væri farið að skoða þetta.
Þeir hefðu ekki fengið stuðning nema
helst í lesendabréfum.
Vinnuveitendasamband íslands segir að Bifreiðaskoðun íslands hafi
farið út fyrir öll skynsemismörk varðandi gjaldtöku og uppbyggingu
fyrirtækisins og krefst breytinga.
„Okkur finnst þetta alveg ótrúlegt
mál,“ sagði Kristján Jóhannsson
rekstrarhagfræðingur hjá VSÍ. „Við
erum ekki á móti öryggi í umferð-
inni og við eru sammála því að bíla-
skoðun hafi verið mjög ábótavant.
En við teljum að þarna hafi verið
farið út yfir öll skynsenjismörk, hvort
sem litið er á framkvæmd, uppbygg-
ingu eða gjaldtöku og við verðum
að átta okkur á að við eigum í sam-
keppni við aðrar þjóðir um lífskjör.
Ef við ætlum að vera á þessu landi
áfram getum við ekki innleitt hvaða
vitleysu sem er,“ sagði Kristján.
Hann sagði að í lögum um Ilifreið-
askoðun stæði, að setja ætti upp
skoðunarstöðvar í öllum kjördæmum.
„Þessu bætti Alþingi við, eftir að
frumvarpið kom fram, og við teljum
að þetta sé dæmi um hvernig misvitr-
ir stjórnmálamenn hafi ráðstafað
láunatekjum almennings í nafni ein-
hverrar byggðastefnu. Stjórn Bif-
reiðaskoðunar tók síðan þá ákvörðun
að ljúka byggingu 9 skoðunarstöðva
á aðeins fimm árum, þótt einokunar-
samningur fyrirtækisins gildi í 12
ár. í staðinn hefði að okkar dómi
verið miklu nær að fara hægar í Ijár-
festingu og dreifa kostnaði, en leyfa
bifreiðaverkstæðum á landsbyggð-
inni, að uppfylltum ströngum skilyrð-
um, að stunda bifreiðaskoðun. Þann-
ig hefði verið hægt að renna styrk-
ari stoðum undir rekstur fyrirtækja
á landsbyggðinni og efla atvinnulíf.“
Kristján benti á að í ár yrði'búið
að reisa 7 fullkomnar skoðunarstöðv-
ar. Sú síðasta hafi verið opnuð í
Borgarnesi í desember og kostað 40
milljónir. „Á sama tíma er rekin stöð
í leiguhúsnæði á Akranesi og þetta
er lýsandi dæmi um að sparsemin
er ekki höfð í fyrirrúmi," sagði Kristj-
án, og bætti við, að ef tekið yrði af
reglum EB um bifreiðaskoðun, myndi
það hafa umtalsverðan sparnað í för
með sér fyrir bifreiðaeigendur og
færa enn frekari rök fyrir því að
stöðva . fjarfestingaræði Bifreiða-
skoðunar íslands.
í könnun VSÍ og ASÍ kom fram
að Bifreiðaskoðun Islands hefur selt
VSI krefst breytinga á rekstri Bifreiðaskoðunar Islands:
Gjaldtaka og iippbyggiiig1
sögð utan skynsemismarka
númeraplötur á bíla á rúmar 4 þús-
und krónur en hafi fram að síðustu
áramótum keypt þær á 1300 krónur
af Litla-Hrauni; það gjald var raunar
hækkað í 1.700 krónur í upphafi
þessa árs. Kristján sagði, að Litla-
Hraun legði 900 krónur á hvert núm-
erapar, og ef gert væri ráð fyrir að
10 þúsund nýir bíla seldust á íslandi
í ár væri framlag bifreiðaeigenda til
fangelsismála 9 milljónir króna. Ofan
á það leggðist álagning BI og ofan
á allt leggðist virðisaukaskattur.
Hins vegar kostuðu sambærilegar
númeraplötur og þær íslensku 760
krónur án VSK í Þýskalandi eða sex-
falt lægri upphæð.
Kristján sagði að á VSÍ dyndu
kröfur um hækkun launa til að draga
úr rýrnandi kaupmætti. Fyrir lægi
að ekki yrði um neinar beinar kaup-
hækkanir að ræða og því væri leitað
annarra leiða til að lækka kostnað
heimila og auka þannig kaupmátt-
inn. Um 17% af kostnaði vísitölu-
fjöldskyldunnar tengdist rekstri bíla.
Þar á meðal væri kostnaður vegna
skráningar og skoðunar og þann
kostnað væri greinilega hægt að
lækka verulega.
Bifreiðaskoðun íslands:
Góð eiginfjár-
staða forsenda
uppbyggingar
Bifreiðaskoðun íslands hefur sent frá sér athugasemdir vegna frétta-
flutnings um fyrii-tækið, þar sem segir meðal annars, að þegar lokið
verði að byggja skoðunarstöðvar í öllum kjördæmum landsins eigi að
vera komið jafnvægi í rekstur fyrirtækisins og engin þörf verði þá á
gjaldskrá sem gefi meira af sér en tii þess að borga hluthöfum hæfileg-
an arð. En á meðan uppbyggingunni standi verði að byggja upp góða
eiginfjárstöðu sem hafi óiijákvæmilega í för með sér töluverðan hagnað
í rekstri. Athugasemdirnar fara hér á eftir:
„Eins og kunnugt er var Bifreiða- skoðunai’stöðvar komnar í notkun og
eftirlit ríkisins lagt niður í árslok verður ekki annað séð á þessari
1988 og Bifreiðaskoðun íslands tók
þá við verkefnum stofnunarinnar.
Þessar ráðstafanir eru samkvæmt
65. gr. umferðarlaga þar sem mælt
er svo fyrir að settar verð upp full-
komnar skoðunarstöðvar í öllum
kjördæmum landsins. Markmið með
breytingunni var að reisa bílaskoðun
í landinu úr öskustó, þannig að skoð-
unin yrði sambærileg við það sem er
í nágrannalöndunum. í samræmi við
ákvörðun Alþingis og samkvæmt
samningi við dómsmálaráðherra setti
stjórn fyrirtækisins sér það markmið
að reisa fullkomnar skoðunarstöðvar
í öllum kjördæmum landsins innan
fimm ára frá stofnun þess.
Árið 1989 var færanleg skoðunar-
stöð tekin í notkun og ný skoðunar-
stöð í Reykjavík í ársbyijun 1990.
Árið 1991 voru nýjar skoðunarstöðv-
ar teknar í 'notkun á Akureyri, í
Fellabæ, á Selfossi og í Borgarnesi.
í janúar 1992 var ný stöð tekin í
notkun á Isafirði og ráðgert er að
taka nýja stöð í notkun á Húsavík í
vor. Árið 1992, sem er fjórða starfs-
ár fyrirtækisins, verða því 7 nýjar
Gylfi Arnbjörnsson hagfræðingur Alþýðusambands íslands:
Telgur Bifreiðaskoðunar um
180 milljónir af skráningum
GYLFI Arnbjörnsson hagfræðingur hjá Alþýðusambandi íslands seg-
ir að það hafi átt sér stað offjárfesting hjá Bifreiðaskoðun íslands.
Aðhaldið að fjárfestingum fyrirtækisins hefði verið mjög lítið á sama
tima og það getur innheimt miklar tekjur fyrir nýskráningar og
umskráningar, um 180 milljónir, sein lítil kostnaður er samfara.
Gylfi hefur setið í nefnd aðila vinnumarkaðarins sem hefur haft það
verkefni að yfirfara kostnað bifreiðaeigenda meðal annars hjá Bif-
reiðaskoðun Islands.
Gylfi sagði að það hefði átt sér
stað offjárfesting í skoðunarstöðv-
um um allt land, því eftir því sem
þeim fjölgaði færu færri bifreiðar
í gegnum hveija skoðunarstöð og
hver skoðun yrði dýrari. Því til við-
bótar. væri samkvæmt reglugerð
Evrópubandalagsins gert ráð fyrir
að bílar yrðu skoðaðir í fyrsta skipti
fjórum árum eftir nýskráningu og
síðan annað hvert ár upp frá því,
þýddi það helmingsfækkun skoðana
til viðbótar, ef samræmd reglugerð
yrði tekin upp hér á landi, sem
þeim fyndist ekki annað en sjálf-
sagt að gera.
„Það er hins vegar alveg ljóst
að það að uppbyggingin hefur verið
með þessum hætti er gert í skjóli
þess að aðhaldið að fjárfestingum
fyrirtækisins hefur verið mjög tak-
markað vegna þess að þeir eru að
innheimta tekjur upp á tæpar 200
milljónir sem hefur tiltölulega lítinn
kostnað á bak við sig. Þar er ég
einkum að hugsa um bifreiða-
skrána, þ.e.a.s. eigendaskipti og
nýskráningar, en okkur reiknast til
að það séu tekjur upp á tæpar 180
milljónir á ári,“ sagði Gylfi.
Hann benti á til samanburðar að
ef maður skipti um fasteign væri
það tilkynnt til Fasteignamats ríkis-
ins, en það væri enginn kostnaður
í því fólginn, og sama gilti um aðset-
ursskipti, þau væri tilkynnt til Hag-
stofu eða viðkomandi bæjarfélags
en það væri enginn kostnaður því
samfara. Þar að auki seldi fyrirtæk-
ið aðgang að bifreiðaskrá og inn-
heimti tekjur vegna þess frá trygg-
ingarfélögunum, bílasölum og bif-
reiðaumboðunum. Þessar tekjur
hafi gert mönnum kleift að fara út
í þessa rosalegu fjárfestingu án
þess að það hafi verið tekjugrund-
völlur fyrir henni.
Hann sagðist ekki gera ráð fyrir
að Bifreiðaskoðun hagnaðist svo
mikið á skoðununum sjálfum. Þessi
mikla uppbygging gerði það hins
vegar að verkum að skoðunin yrði
dýrari en hún hefði þurll að vera.
Það sem þeir gerðu athugasemdir
við væri að það hefði fylgt með í
samningnum heimild til að inn-
heimta tekjur upp á tæpar 200
milljónir án þess að því fylgdi nokk-
ur verulegur kostnaður á móti.
Kostnaður við umskráningu hér
áður fyrr hefði fyrst og fremst ver-
ið skattlagning og maður gæfi ekki
einkaaðilum heimild til að skatt-
leggja landsmenn. Það kostaði
2.300 krónur að umskrá bíl og hátt
í helmingur af bifreiðaeign lands-
manna skipti um eigendur á hveiju
ári. Hann sæi ekki rökin fyrir því
að innheimta sérstakt gjald fyrir
það frekar en að skipta um aðsetur
eða fasteign.
stundu en að skilyrði Alþingis um
skoðunarstöðvar í öllum kjördæmum
landsins verði uppfyllt innan 5 ára
frá stofnun fyrirtækisins.
Til þess að valda þessu verkefni
var frá upphafi gert ráð fyrir að fjár-
magna rekstur fyrirtækisins og fjár-
festingar með þjónustugjöldum og
lántökum. Þjónustugjöldin eru
ákveðin í samráði við dómsmálaráðu-
neytið og samþykkt af dómsmálaráð-
herra. Forsendan var auðvitað sú,
að það tækist að byggja uðp góða
eiginfjárstöðu á fyrstu starfsárunum,
sem hefði óhjákvæmilega í för með
sér töluverðan hagnað í rekstri. Hlut-
afé félagsins var í uphafi 80 m.kr.
og hefur uppbyggingin verið fjár-
inögnuð með hlutafé, rekstraraf-
gangi og lántökum. Engir fjármunir
hafa runnið út úr fyrirtækinu til eig-
enda þess utan 10% arðgreiðslna eins
og upphaflega var áskilið. Skuldir
af lánum (hjá Landsbanka íslands,.
Iðnþróunarsjóði o.fl.) eru nú u.þ.b.
80 m.kr. hærri en eiginfé félagsins,
eða um 380 m.kr. Gefið hefur verið
í skyn að fyrirtækið safni í sjóði í
formi verðbréfa en hið rétta er að
verið er að vista fjármuni til skamms
tíma til þess að eiga framkvæmdafé
og fjármuni fyrir áföllnum skamm-
tímakröfum, s.s. sköttum. Á með-
fylgjandi yfirliti er gerð grein fyrir
öflun og ráðstöfun fjármagns 1988-
1990.
Þjónustugjöld voru í upphafi mið-
uð við gjaldskrá Bifreiðaeftirlits rík-
isins eins og hún var 1988. Gjald-
skrá fyrirtækisins á árinu 1992 er
óbreytt í krónutölu frá ársbytjun
1990 ef frá er talin 5% lækkun á
skoðunargjöldum á miðju ári 1991.
Eins og áður segir hefur þessi gjald-
skrá dugað fyrirtækinu Lil þess að
.byggja upp góða eiginfjárstöðu, sem
hefur gert kleift að ná fram áformuð-
um markmiðum um uppbyggingu
skoðunarstöðva og til þess að endur-
gera ökutækjaskrána, sem var orið
10 ára gömul og úrelt. Samkvæmt
meðfylgjandi töflu hefur gjaldskráin
lækkað að raunvirði og hafa t.d.
skoðunargjöld og skráning eigenda-
skipta lækkað um fimmtung frá ár-
inu 1988.
Eins og áður segir setti stjórn fyr-
irtækisins sér það markmið að ljúka
uppbyggingunni að mestu innan 5
ára. Að þeim tíma liðnum á að vera
komið jafnvægi í reksturinn og engin
þörf á gjaldskrá, sem gefur meira
af sér en til þess að borga hluthöfum
hæfilegan arð.“