Morgunblaðið - 08.02.1992, Blaðsíða 14

14
< > • K> r < 1 a r > < r ■> r . ,-*i < 1 t~ j r*jrr vi'.'T \ r
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 1992
Vátrygginga-
starfsemin
eftir Gísla Ólafson
Síðustu tólf mánuðir hafa verið
tíðindamiklir á sviði vátrygginga-
starfseminnar hér á landi og fjölm-
iðlar fjallað mikið um hana. Um-
ræðan undanfarnar vikur hefur
snúist um ökutækjatryggingar sem
má telja eðlilegt.
Mér finnst hins vegar tímabært
að fram komi alhliða upplýsingar
um vátryggingastarfsemina og mun
ég reyna að bæta úr því með þess-
um fáu orðum.
Á fyrri hluta síðasta árs keypti
Skandia 65% í Reykvískri tryggingu
hf. og dótturfélögum þess. Því var
slegið upp sem stefnumarkandi
ákvörðun, líklega vegna hugsan-
legrar aðildar íslands að Evrópska
efnahagssvæðinu. Hvort sem um
aðild íslands verður að ræða eða
ekki hafa erlend vátryggingafélög
getað átt hlut eða meirihluta í ís-
lenskum vátryggingafélögum eða
rekið hér útibú, t.d. átti Ansvar um
90-95% í Ábyrgð hf. í ársbyrjun
1991 en áður fyrr rak það umboð
hér. Þrátt fyrir aðild Sjóvá-
Almennra trygginga hf. sl. haust
að Ábyrgð hf., á Ansvar enn meiri-
hluta í félaginu.
í fjölmiðlum sáust yfirlýsingar
*um að loks væri „einokun" ís-
lenskra vátryggingafélaga í öku-
tækjatryggingum lokið og haft var
eftir formanni Neytendasamtak-
anna, að nú gætu menn keypt
„ódýra“ bílatryggingu í útlöndum.
Hvað iðgjaldið varðar er ekki unnt
að kaupa erlendis einstaklings-
tryggingar, þ.m.t. ökutækjatrygg-
ingar, þar sem tryggingar þessar
fyrir Islendinga verða að vera gefn-
ar út á íslensku.
Á sl. ári urðu miklar breytingar
á erlendum vátryggingamörkuðum.
Þar starfa m.a. alhliða félög og
Lloyds-markaðurinn, sem taka að
sér beinar tryggingar og endur-
tryggingar svo og hrein endur-
tryggingafélög. Vegna mikils taps
á vátryggingastarfseminni drógu
margir aðilar úr áhættu sinni eða
hættu þátttöku í ákveðnum grein-
um. Þeir sem héldu áfram kröfðust
mikillar iðgjaldahækkunar og
sjálfsábyrgðar, sérstaklega hjá vá-
tryggingarfélögum sem voru að
endurtryggja áhættur sínar. Að
mínu mati eiga þessar breytingar
eftir að hafa veruleg áhrif meðal
vátryggingafélaga hér að hausti,
sérstaklega þegar þau fara að end-
urnýja endurtryggingasamninga
sína fyrir næsta tryggingaár.
Sem dæmi um fjárhagslega erfið-
-leika erlendra vátryggingafélaga
má nefna 8-10 líftryggingafélög í
Bandaríkjunum, sem vegna verð-
falls á fasteignum urðu að afskrifa
milljónir dollara -af verðbréfaeign
sinni. Þegar hlutabréfa- og verð-
bréfamarkaðurinn féll í október
1987 féllu þessir eignarliðir all
verulega hjá vátryggingafélögum.
Til að mæta þessu urðu mörg þeirra
að ieggja fram viðbótarfjármagn til
að standast gjaldþolskröfur, því ella
urðu þau að hætta starfsemi. Mörg
erlend vátryggingafélög svo og
bankar hafa orðið gjaldþrota og
hefur aukning orðið á því síðustu
árin.
Snúi maður sér aftur að vátrygg-
ingamarkaðinum hér á landi hefur
í augiýsingum Skandia ísland hf.
verið lögð áhersla á að stórt og
öflugt erlent tryggingafélag standi
að því og menn geta túlkað það á
margvíslegan hátt. Hinn erlendi
aðili er ekki ábyrgur fyrir Skandia
ísland hf. nema með hlutafjárfram-
lagi sínu.
Sama gildir um aðra hluthafa í
vátryggingarfélögum. Til að mæta
tapi og/eða efla tryggingasjóð (bót-
asjóð) sinn þurfa vátryggingafélög
bæði hérlendis og erlendis að auka
eiginfjárstöðu sína. Tvö vátrygg-
ingafélög hér gerðu það á sl. ári,
annars vegar Vátryggingafélag ís-
lands hf. um kr. 300 milljónir og
Ábyrgð hf. um kr. 70 milljónir.
Tryggingaeftirlitið hefur verið í
umræðum undanfarið. Það hefur
unnið mikið og gott starf allt frá
stofnun. Vátryggingafélögin áttu
Gísli Ólafson
„Aðalatriðið er að vá-
tryggingatakar og hin-
ir vátryggðu fái rétt-
mætar bætur.“
frumkvæðið að stofnum þess og
gott samstarf þarf að vera milli
vátryggingafélaganna og eftirlits-
ins. Aðeins einu máli á öllum þess-
um tíma hefur verið vísað til gerðar-
dóms til að fá úrskurð um efnisatr-
iði milli eins félags og eftirlitsins.
Að mínu mati hlýtur verkefni
tryggingaeftirlitsins að breytast,
sérstaklega ef ísland verður aðili
að Evrópumarkaðssvæðinu. Þá
verður samkeppnin væntanféga lát-
in ráða iðgjaldsákvörðunum án af-
skipta þess. Tryggingaeftirlitið sjái
þá um tölfræðilega úrvinnslu, gjald-
þolsútreikninga, skilmála og neyt-
endaupplýsingar, en það hefur verið
aukinn þáttur í starfseminni og
leyst mörg mál.
Aðalatriðið er að vátrygginga-
takar og hinir vátryggðu fái rétt-
mætarbætur og tryggingaeftirlitin,
hvert í sínu landi, hafi vald til að
grípa það tímalega inn í málin að
þau geti dregið úr eða komið í veg
fyrir að hinn vátryggði standi eftir
bótalaus.
Höfundur er formaður
Tryggingamiðstöðvarinnar hf.
Norrænt gigtarár 1992:
Hvað er gigt?
eftir Kristján
Steinsson
Samkvæmt skilgreiningu Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar
(WHO) vísar heitið „Rheumatic dise-
ases“ til sjúkdóma í bandvef svo og
sársaukafullra kvilla í stoðkerfi lík-
amans. Í íslensku máli er „gigt“ sam-
heiti fyrir slíka sjúkdóma. Hinir ein-
stöku gigtarsjúkdómar teljast hátt á
annað hundrað.
Helstu flokkar gigtarsjúkdóma
- algengi
Bólgusjúkdómar: Iktsýki. Rauðir
úlfar og skyldir sjúkdómar. Fjöl-
vöðvabólga - Húðvöðvabólga. Hersl-
ismein. Fjölvöðvagigt. Æðarbólgur.
Hrygggikt. Reiters-sjúkdómur. Psor-
iasis-liðagigt. Barnaliðagigt. Lið-
bólgur tengdar sýkingum. Kristalla-
sjúkdómar, ,t-d. þvagsýrugigt.
Slitgigt. Vöðvagigt-Festumein og
skyldir sjúkdómar.
Fólk á öllum aldri fær gigtarsjúk-
dóma og hafa slitgigt, vöðvagigt og
iktsýki mesta útbreiðslu. Slitgigt er
algengasti sjúkdómur í liðum og
eykst tíðni hennar með aldrinum.
Þannig greinast slitbreytingar í
hrygg eða útlimaliðum á röntgen-
myndum hjá allt að
20% einstaklinga þó
allur sá fjöldi hafi
ekki mikil einkenni
slitgigtar. Iktsýki
heijar trúlega á allt
að 2% þjóðarinnar
og einkenni um
vöðvagigt og festu-
mein eru mjög al-
geng. Aðrir gigtar-
sjúkdómar eru
fátíðari.
Hér á landi eru einkenni um gigt-
arsjúkdóma meðal algengustu tilefna
fyrir heimsókn til læknis og fer al-
gengi sumra þessara sjúkdóma vax-
andi, m.a. vegna hækkandi meðalald-
urs. Bandaríska gigtarsambandið
telurt.d. að árið 1982 hafi 36 milljón-
ir Bandaríkjamanna haft gigtarsjúk-
dóma. Þá valda sjúkdómarnir
ómældri þjáningu og skapa auk þess
alvarlegan fjárhagsvanda fyrir þjóð-
félagið í heild. Þannig eru meira en
20% íslenskra öryrkja það vegna
gigtar. Einnig má nefna að kostnað-
ur vegna gigtarsjúkdóma í Finnlandi
nálgast 2% af þjóðartekjum og á ís-
landi er áætlað að hann sé nálægt
2,7%.
Einkenni
Flestir gigtarsjúkdómar eru í eðli
sínu langæir (krónískir). Einkenni
þeirra eru. fjölbreytileg og misjafn-
lega alvarleg, allt frá því að vera væg
yfir í það að vera lífshættuleg. Al-
gengustu merki um gigt eru stirð-
leiki, verkir og bólga í liðum, vöðv-
um, sinum og sinafestum. í mörgum
tilvikum eru sjúkdómseinkennin
c^wo'92
Verð frá: 1.184.000,-
Greiðslukjör við allra hæfi
Til sýnis núna að Vatnagörðum 24
virka daga kl. 9:00 - 18:00 og
laugardaga kl. 11:00 - 15:00.
Nánari upplýsingar í síma 68 99 00
s
0 1
Kristján Steinsson
„Algengustu merki um
gigt eru stirðleiki,
verkir og bólga í liðum,
vöðvum, sinum og sina-
festum.“
staðbundin en í öðrum útbreiddari.
Þannig geta sumir bólgusjúkdómar,
t.d. iktsýki, rauðir úlfar og æðarbólg-
ur, haft í för með sér einkenni frá
flestum líffærakerfum.
Orsakir-sjúkdómsþróun
Viðhlítandi skýring hefur ekki enn
fundist á orsökum margra gigt-
arsjúkdóma. Þó hefur þekking aukist
á því ferli sem veldur verkjum, bólgu
og skemmd í vefjum. Sjúkdómsþróun
eða meingerð hinna ýmsu gigtarsjúk-
dóma er mismunandi. Þannig er and-
leg spenna, svefnleysi og þreyta oft
undanfari vöðvagigtar. Orsakir
slitgigtar, þar sem btjósk og bein í
Iiðum skemmist án áberandi bólgu,
eru að mestu óþekktar þó að í sumum
tilfellum megi greina orsakaþátt,
eins og t.d. áverka á liði. í bólgusjúk-
dómum, eins og iktsýki og rauðum
úlfum, er sjálfsöfnæmi áberandi þátt-
ur í meingerðinni. Ónæmiskerfi ein-
staklingsins, sem undir eðlilegum
kringumstæðum verndar hann gegn
ytra áreiti, t.d. bakteríum, starfar
hér óeðlilega á þann hátt að ónæmis-
svarið beinist gegn eigin vef. Frumur
ónæmiskerfisins framleiða ofgnótt
mótefna er valda bólgu og vefja-
skemmd ef ekkert er að gert. Við
greiningu þessara sjúkdóma er stuðst
við mælingar á þessum sjálfsmótefn-
um.
Flestar kenningar er fjalla um
orsakir gigtarsjúkdóma ganga út á
það að um samverkandi þætti sé að
ræða meðfædda þætti og ytri þætti.
Þannig eru náin tengsl ákveðinna
erfðamarka og ýmissa gigtarsjúk-
dóma þekkt og mjög hefur verið til
umræðu að örverur séu hugsanleg
orsök vissra gigtarsjúkdóma. Þekkt
eru tengsl undanfarandi sýkinga við
vissa gigtarsjúkdóma og má þar
nefna að gigtsótt er afleiðing keðju-
kokkasýkingar í hálsi. Ekki hefur
enn tekist að sýna fram á þátt ör-
vera í iktsýki en margir vísindamenn
vinna eftir þeirri tilgátu að iktsýki
komi fram ef liðsækin örvera sýkir
einstakling með vissa arfgerð.
Meðferð
Með aukinni þekkingu á eðli og
sjúkdómsþróun hafa orðið framfarir
í meðferð gigtarsjúkdóma. Lögð er
æ meiri áhersla á mikilvægi þess að
greina þá nákvæmlega og hefja fljótt
meðferð. Á þann hátt næst bestnr
árangur.
Ljóst er að enn er mikið starf
óunnið og geta íslendingar lagt tals-
vert af mörkum, sérstaklega á sviði
rannsókna á faraldsfræði, erfðafræði
og ónæmisfræði. Á næstu vikum er
ætlunin að fjalla nánar um einstaka
gigtarsjúkdóma í Morgunblaðinu.
Höfundur er formaður
Gigtsjúkdómafclags ísienskra
lækna og starfar sem
sérfræðingur i lyflækningum og
gigtsjúkdómum á Landspítala.