Morgunblaðið - 08.02.1992, Blaðsíða 18
18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 1992
Afmæliskveðja:
Jóhann Sæmundsson
VINNUVERND
Vinnuálag og
vinnutækni
Jóhann Sæmundsson, vinur
minn og mágur fyllir nú 80 ár.
Hann fæddist á Víðivöllum í Stað-
ardal 6. febrúar 1912, uppalinn í
Aratungu í þeim djúpa dali. Stað-
ardalur fannst mér, við fyrstu sýn,
eins og þjóðsaga blasti við. Á rann
eftir miðjum dal. Ljótá í fornöld.
Síðar Staðará, eftir kirkjustaðnum
Stað í Steingrímsfirði. Og Ljótár-
dalur varð Staðardalur. Áin skipti
um farveg öðruhvoru, grýttar eyr-
ar, yfir þær breiddi sig eyrarós
og sannaði að rómantíkin lifír og
prýðir veröld alla.
Foss í bæjargSi, söng yfir leiðum kirkjugarðsins,
ámiður við túnið tók undir, í öræfa þögn, raddir
náttúrunnar öldum, saman minntu á eilífð og
gömul kirkja, listaverk timburmannsins.
Með okkur Ingólfí komu á Stað
fósturforeldrar mínir og Ingibjörg
fóstursystir mín. Við vorum
óskyldar þeim en uppaldar í
ástríki. Ingibjörg var um tvítugt,
falleg og gáfuð stúlka með himin-
blá augu, sem lýstu sterkum svip
af tónlist. Henni var allt ósjálfrátt
vel gefíð, en eigi síður þar er sjálfr-
átt var. Hún var áður orðin kirkju-
organisti, lærði hjá Páli ísólfssyni,
sem bauð henni lengri kennslu
ókeypis, af því hve vel henni gekk
námið. Hún þá það.
Þegar Jóhann, yngsti bóndinn á
Stað, sá þessa fallegu stúlku, átti
hann þá heitustu ósk að eignast
hana, ellegar enga konu aðra.
Ingibjörg varð organisti í Staðar-
kirkju og fór það sérlega vel. Um
Jóhann Sæmundsson hefði vinur
minn-Bjami Th. Melsteð sagt að
hann væri þykkur undir hönd og
íturvaxinn. Jóhann var fríður mað-
ur, svipsterkur, greindur og hafði
sérlega fallegt bros. Hárið var
þétt og fór vel, jarpt og hélt lengi
lit. Gráblá athugul augu og skír.
Hann er maður fáorður og stilltur
vel.
Jóhann er hið mesta snyrti-
menni í allri umgengni, svo sem
systir mín er líka, og það fer vel
er slíkir kostir veljast saman, en
hætt við ósættanlegu sundurþykki
ef þar ber mjög á milli.
Jóhann Sæmundsson fékk þá
ósk sína uppfyllta „að leiða þá
fögru brúði“ að altarinu. Sóknar-
prestur gifti þau 13. maí næsta
vor og hefur það hjónaband enst
vel. Árið eftir var fyrsta bam
þeirra skírt, Elísabet eftir móður
Jóhanns sem lést rúmu ári áður.
Ég hlaut þann heiður að halda litlu
stúlkunni undir skím í kirkjunni.
Sæmundur faðir Jóhanns gladdist
mjög yfir nafninu. Hann var þá á
Stað. Sæmundur Jóhannsson var
hár maður, fyrirmannlegur, norr-
ænn í útliti, augun gráblá og skír,
fróður og skemmtilegur viðtals.
Okkur var mjög vel til vina. Næsta
dóttir hlaut nöfn fósturforeldra
okkar Ingibjargar Sigrún Jarþrúð-
ur, mamma hélt henni undir skírn
í kirkjunni. Litlu stúlkurnar áttu
ljúfa daga hjá bamgóðum foreld-
rum og afa og ömmu, sem líka
voru barnelsk og barngóð.
Staðarbændur, Jóhann og
Benedikt, áttu góða hesta. Sá eini
sem ég man var rauðblesóttur
úrvals gæðingur sem Jóhann átti.
Hann lánaði móður minni Jóhönnu
þennan frábæra hest til Kaldrana-
neskirkju. Hún sat hvaða gæðing
sem var. Talin var fjögurra stunda
reið frá Stað að Kaldrananesi. Við
vorum 10 í hóp. Benedikt valdi
hest fýrir Ingólf handa mér. Ég
gaf honum nafnið Vinur. Alltaf
hugsa ég hlýtt til hans Benedikts
fyrir að velja handa mér fallega
brúna hestinn. Hann var ekki stór
en fagurskapaður, hafði tvö Pét-
ursspor í hálsi, sitthvors vegar.
(sporöskjulagðir sveipir). Þjóðsag-
ar segir, að hestur sem hefur tvö
Pétursspor sé grunnsyndur mjög
og fer ekki dýpra í kvikasyndi-
skeldu, en í hófskegg. Bæði þessi
einkenni komu fram sitt í hvorri
ferð.
Oft minntist móðir mín á kirkju-
ferðina og rauðblesótta gæðing-
inn.
Á þessum tíma upp úr 1940
heyrðist ekki í heyvinnuvél í Stað-
ardal. Landið allt óspillt. Margt
fólk var í dalnum. Enginn maður
átti bíl. Milli Staðar og Hólmavík-
ur voru þrjár óbrúaðar ár sem
urðu miklar í leysingum, Staðará
mest. Hestar og bátar voru aðal
farartæki fólksins. Nú eru vélar
og framfarir að eyða landinu.
Ferð á eigin gæðingi um fagurt
land er skemtun best. Ég veit að
Jóhann gleymir aldrei Blesa sín-
um. Ég er líka ein þeirra íslend-
inga, sem trúi því, að við fáum
að sjá hin blíðu, göfugu dýr á sól-
arengi Guðsríkis, er vér höfum
sjálf gengið í gegnum hið síðasta
él. Hví skyldi skaparinn ekki
hugga þau af hörmum þeirra og
margri raun, eigi síður en menn-
ina. Margt hafa þau orðið að líða
af erfíði og söknuði á vorri sorgar-
stjömu jörðinni.
Langt er nú síðan við kvöddum
dalinn. Jóhann og Ingibjörg fluttu
fyrst til Reykjavíkur. Við komum
nokkru síðar til Suðurlands. Þau
hjónin eignuðust tvö böm eftir að
þau komu til Reykjavíkur,
Sæmund og Halldóru. Óll voru
bömin vel gefín og efnileg.
Aldrei var Jóhann atvinnulaus
í Reykjavík enda maður mjög
verkhæfur. Bæði ræktuðu hjónin
sinn garð vel. Þau hjálpuðu börn-
um sínum til menntunar. Öll stofn-
uðu bömin sín eigin heimili.
Bamabömin eru fímm, allt fallegt
og velgefíð upprennandi ungt fólk,
og eitt barnabarnabam.
Þau hjónin ferðuðust töluvert
um landið á bíl á yngri ámm, þau
hafa mikið yndi af náttúrufegurð.
Hafa á seinni árum ferðast með
eldri borgurum. Þau voru um tíma
í heimsókn hjá Elísabetu og Sig-
tryggi Bragasyni manni hennar
er hann var við nám á írlandi,
fóru líka síðar til Noregs og eina
góða dvöl áttu þau á Spáni.
En í seinni tíð þolir hann ekki
ferðalög. Bæði hjónin hafa alla tíð
verið samvalin í gestrisni. Hafa
þau oft hýst gesti utan af landi.
Heimili þeirra er ævinlega fagurt
af fallegri umgengni.
Jóhann mágur minn er að upp-
lagi smiður, en lærði það ekki.
Hann fór ungur maður á nám-
skeið í útskurði og smíðaði þar og
skar út einn kjörgrip. Skar út
heima hjá sér nokkra aðra fallega
hluti, smíðaði sér sjálfur útskurð-
arhnífinn. Hann hefur notið þess
að stunda handíð með eldri borgur-
um. Marga fallega útskoma smíð-
isgripi hefur hann gert og einnig
rennda og gefið bæði mér og öðr-
um.
Mest undrar mig þó, að ég á
frá hjónunum fagra silkislæðu,
sem bóndinn frá Stað málaði, þá
kominn yfir sjötugt og gaf mér,
hann bjó munstrið til, mjög fallegt
og sérstætt. Þannig bjó hann yfír
listvinnu, sem verið hefur hjarta
næst. Svo dulur er hann, að ég
vissi það fyrst fyrir einu ári, að
hann er prýðilega hagmæltur. ís-
lensk tunga er honum djúpt inn-
rætt.
Það mun satt vera bæði um
Þingeyinga og Strandasýslubúa,
að þeir taki öllu mótlæti í þögn.
Fijálsmannlegir eru þeir, hverjum
sem er að mæta, enda löngum
tekist á við það afl, „sem ofviðrið
heyr á Dröngum." (J.H.)
Þetta greinarkorn á að færa
ykkur kæru hjón þakklæti fyrir
alla gestrisni og elskusemi við
okkur á okkar ævi frá mér og
mínu húsi. Ósl mín til þín afmælis-
bam er þessi: „Afl þitt réni eigi
fyrr en ævi þrýtur“ og „blessun
yfír barnahjörð".
Rósa B. Blöndals.
eftir Gauta
Grétarsson
Ég man þann dag er ég mætti í
vinnu í fyrsta sinn. Atvinnurekand-
inn tók á móti mér valdmannslegur
í fasi, sýndi helstu kennileiti á vinn-
ustaðnum, sagði mér hvað ég átti
að gera, klappaði svo á öxl mína
og sagði: „Þú lærir þetta svo með
tímanum, ef þú ert í vandræðum
þá talarðu bara við samstarfsmenn-
ina.“
Ég byijaði svo að vinna og reyndi
að standa mig. Ef ég var í einhveij-
um vandræðum þá horfði ég á hina,
tók eftir því hvernig þeir gerðu hlut-
ina og apaði eftir þeim.
Eftir nokkurn tíma fór ég að
finna til í öxlum og baki, vaknaði
stirður og stífur á morgnana og illa
upplagður. Ég þorði ekki annað en
að mæta í vinnuna, það voru ekki
nema 4 vikur síðan ég hóf störf.
„Ég ætla ekki að fá atvinnurekand-
ann upp á móti mér,“ hugsaði ég.
Þá er nú betra að bíta á jaxlinn.
„Þetta hlýtur að lagast," það sagði
afí minn að minnsta kosti alltaf.
En ekkert gerðist, alltaf fóru óþæg-
indin vaxandi, ég fann að ég var
ósjálfrátt farinn að hlífa mér og
afköstin minnkuðu.
Þegar ég fór að kynnast einum
samstarfsmanni mínum trúði hann
mér fyrir því að hann væri að drep-
ast í bakinu. Það var nú gott, þá
er ég ekki bara aumingi, hugsaði
ég og var hugsað til ömmu gömlu,
sem alltaf var með gigt og taldi
það vera eitt af aðalsmerkjum ætt-
ar sinnar.
Þetta er frásögn sem margir
kannast við af eigin reynslu. Á
hveiju vori koma þúsundir ung-
menna á vinnumarkaðinn. Þeim er
lítið sem ekkert sagt til um hvaða
vinnubrögð séu best til að verkfær-
ið „líkaminn" slitni ekki fyrir aldur
fram. Sífellt er fólk að hefja ný
störf og oftar en ekki gleymist að
kenna hvernig á að beita sér við
vinnu.
Léleg starfsaðstaða
Oft á tíðum er orsakir fyrir lé-
legri vinnutækni að Ieita í Iélegri
starfsaðstöðu. Má þar nefna ranga
borðhæð til dæmis í fískvinnslu eða
í eldhúsum. Það getur ekki hentað
fólki sem er 175 cm á hæð að vinna
við borð sem gerð eru fyrir fólk sem
er 160 cm á hæð eða öfugt. Það
veldur því að sá sem vinnur við of
hátt borð fer að reigja sig upp. Sá
sem starfar við of lágt borð fer að
beygja sig fram og bograr. Stólar
á vinnustöðum eru oft ekki stillan-
legir og henta illa þeim sem þá nota.
Snúrúr í þvottahúsum eru iðu-
lega of háar þannig að sá sem
hengja á upp þvottinn þarf að halda
höndunum hátt uppi sem er slæm
vinnutækni og orsakar mikið kyrr-
stöðuálag á herðavöðva.
Þá er gott ráð að lækka snúrurn-
ar, hafa snúrur sem hægt er að
færa upp og niður eða standa uppi
á kolli þegar hengt er upp.
Skólafólk við lestur, þeir sem
vinna við tölvur og þeir sem horfa
mikið á sjónvarp eða fara í kvik-
myndahús gleyma því oft að það
er mikið álag á háls- og herðavöðva
að halda höfðinu lengi í sömu stöðu.
Ef við bætist að það sem horft er
á er ofan eða neðan við augnhæð
eða til hliðar við beina sjónlínu eykst
álagið enn frekar.
Rúm eru ekki góð vinnuaðstaða
fyrir lestur. Þá er hætta á því að
háls sé í slæmri stöðu sem getur
valdið þreytu eða hálsríg þegar far-
ið er fram úr að morgni.
Starfsaðstaða ekki nýtt
Einnig má leita skýringa á
slæmri vinnutækni í því að sú vinnu-
aðstaða sem boðið er upp á er ekki
notuð. Iðulega gleymist að stilla
stóla og borð þótt möguleiki sé á
því. Þegar við setjumst inn í bifreið
sem einhver annar hefur setið í
finnst okkur sjálfsagt að færa fram
sætið ef við náum ekki fram í bens-
íngjöfína. En þessu gleymum við
oft þegar við setjumst við vinnu þar
sem við eigum ef til vill eftir að
sitja heilan vinnudag. Tölvuborð eru
oft of lág og það gleymist að halla
skerminum þannig að ekki þurfi að
beygja höfuðið fram til að sjá á
skerminn.
Nútíma ryksugur eru með stillan-
legu skafti sem margir gleyma að
lengja í eða stytta eftir því sem við
á.
Hjálpartæki ekki til, ekki
notuð eða notuð á rangan hátt
Hjálpartæki til að auðvelda
manni störfin eru margs konar. Til
dæmis er sjálfskipting bifreiða ætl-
uð til að minnka álag á handleggja-
vöðva. Útsýnisspeglar eru til þess
ætlaðir að hægt sé að aka án þess
að snúa höfðinu. Oft eru þeir illa
stilltir, annað hvort of háir eða lág-
ir, sem orsakar það að þeir sem
nota þá þurfa að setja höfuðið í
slæma stöðu til að geta notað þá.
HVERNIG BBLL HENTAR ÞER?
5 dyra hladbakur kr. 980.000.-.stgr.