Morgunblaðið - 20.02.1992, Blaðsíða 34

Morgunblaðið - 20.02.1992, Blaðsíða 34
34 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1992 NEYTENDAMAL -V Byggingariðnað- ur og iðnmenntun HÉR Á Neytendasíðu var fyrir tveimur vikum birt viðtal við Guð- brand Steinþórsson rektor Tækniskóla íslands um „Fúsk í byg'ging’- ariðnaði". Kveikjan að viðtalinu var grein rektors í „Tæknivísi“, blaði byggingatæknifræðinema, sem birt var fyrir hálfu ári og menn innan byggingariðnaðarins höfðu ekki gert athugasemdir við. Rektor var beðinn um viðtalið og var tilgangurinn að leita skýringa fyrir sprungum og leka í byggingum hér á landi. Lélegt ástand margra bygginga hefur ekki aðeins verið eigendum til óþæg- inda heldur einnig sligandi fjárhagsbaggi. Síðan greinin var birt hafa fjöl- margir hringt til að vekja athygli á fleiri þáttum þess ferils sem felst í að koma sér þaki yfir höfuðið. Forseti Landsambands iðnaðar- manna, Haraldur Sumarliðason, hefur óskað eftir að koma athuga- semdum á framfæri, og hann hefur jafnframt fallist á að svara nokkr- um spurningum um húsbyggingar og menntun iðnaðarmanna. Har- aldur gerir athugasemdir við full- yrðingar um skort á fagmennsku við hönnun bygginga, æðibunu- gang við framkvæmdir, óvönduð vinnubrögð og eftirlitsleysi. Gagn- rýnina segir hann að hafi getað átt við fyrir 20 árum en hún eigi ekki við í dag. Haraldur segir að hann taki þessar fullyrðingar sér- staklega alvarlega þar sem þær eru bornar fram af rektor Tækniskóla íslands. Steypan Haraldur segir að fullyrðingar um það hvernig steypan sé unnin séu ekki réttar. „Það er löngu liðin tíð að vatni sé ausið í steypuna. Eftir 1975 hafa verið notuð svo- kölluð flot- eða þjálniefni sem hafa allt önnur áhrif á steypuna en vatn. Þessi efni eru sett í steypuna rétt áður en hún fer í mótin. Efnin gera svipað gagn í vinnslunni og vatn en hafa engin skemmandi áhrif á steypuna. Vatnsaustur í steypuna hefur ekki sést hér frá því fyrir 1980. Þar sem í viðtalinu eru nefndir þeir aðila sem byggja og selja er mér engin launung á því að ég tek þetta alvarlega, bæði vegna starfs míns og vegna kollega minna,“ sagði Haraidur. „Auðvitað reynum við að vera hagkvæmir og halda kostnaði niðri eftir föngum, en það er ekki gert með því að rýra gildi bygginga. Okkar hagur er fólginn í því að framleiða góða vöru á við- ráðanlegu verði. Eg vek líka at- hygli á því, að það erum ekki við sem teiknum þessi hús.“ Og hann bætti við: „Ef menn þekkja dæmi þess að annað hvert bendijárn hafi verið fjarlægt úr plötu eftir úttekt, eins og rektor benti á, þá ber að láta byggingaryfirvöld vita, enda um mjög alvarlegt afbrot að ræða.“ Eftirlitið hefur breyst Haraldur sagði að eftirlitið með steypunni hafi breyst mjög mikið á undanförnum árum. „Það má segja að alkalískemmdimar hafi orðið til þess að tekið var upp meira og virkara eftirlit með steyp- unni,“ sagði hann. „Alkalískemmd- ir þekktust ekki hér áður fyrr, þær komu á tiitöiulega stuttum tíma og ástandið varð mjög alvariegt á tímabili. Það varð til þess að nú starfar maður á vegum bygginga- fulltrúa alla daga ársins við að taka steypuprufur á steypustöðv- unum. Það er mjög mikið innra eftirlit í steypustöðvunum og Rannsóknastofnun byggingariðn- aðarins fylgist stöðugt með því. Byggingafulltrúi fær reglulega skýrslur af því og eru þær birtar ársfjórðungslega. Ekki er hægt að sjá annað en að steypan sé í góðu Iagi.“ - Þessi frétt er neytendum að sjálfsögðu mikið gleðiefni. „Þetta eru að vísu seinni tíma mál,“ sagði Haraldur. „Alkalí- skemmdir sem komu fram í bygg- ingum virðast hafa verið háðar bæði sementinu og fyliingarefninu. Skemmdirnar komu ekki strax í ljós og það tók menn tíma að sann- færast um orsakirnar. Þegar svo farið var að vanda meira fyllingar- efnið og setja kísilryk í sementið, þá vissu menn ekki hvort það væri nægjanlegt tii að koma í veg fyrir alkaliskemmdir. Nú virðist ljóst að svo hafi verið, þó að það hafi ekki verið fullkomlega sannað.“ Burðarvirkið „Það er rétt sem haldið hefur verið fram, að hér sé enginn stað- all til eða reglugerð sem krefst Morgunblað/Sverrir Haraldur Sumarliðason forseti Landssambands iðnaðarmanna. Samtök iðnaðarmanna hafa í mörg ár lagt mikla vinnu í að byggja upp menntun iðnaðar- rnanna. járnalagna í veggjum, en þeirra er nú krafist af byggingafulltrúa. Þróun hefur orðið mikil á þessum sviðum. Mjög langt er síðan farið var að jámbenda veggi sem voru neðan jarðar. Það var ekki fyrr um 1955 sem farið var að setja tengi- járn á milli hæða, áður voru engin járn nema í kringum glugga og hurðir. Farið var að setja járn al- mennt í veggi 1975, en í upphafi var notað minna magn en notað er í dag. Nú sést ekki bygging hér á svæðinu, hærri en tvær hæðir, sem ekki er með járni í veggjum." - Nú hefur fólk yfirleitt verið þeirrar trúar að hér væru öll stein- hús jánrbent. „Nei, það held ég ekki,“ sagði Haraidur. „Menn höfðu tröllatrú á Hvernig draga má úr steypuskemmdum ÞEGAR steypa og steypu- skemmdir koma til umræðu, þá telja sig allir vera sérfræðinga með skýringar á takteinum. Þeir þekkja þó fæstir steypugerð eða kunna að greina á miili helstu steypuskemmda eða þekkja helstu orsakir þeirra. Hákon Ólafsson forstjóri Rannsókna- stofnunar byggingariðnaðarins þekkir vel steypugerð og steypu- skemmdir og hvernig má fyrir- byggja þær. Hann var beðinn um að útskýra þessa þætti. „Steypuskemmdir eru marg- víslegar og fyrir þeim eru marg- ar orsakir, sagði Hákon. „Þær t* steypuskemmdir sem valdið hafa mestu Ijóni hér á landi eru aðal- lega frostskemmdir, Helstu steypuskemmdir „Frostskemmdir í steypu eru al- gengar bæði hérlendis og erlendis. Þær komu fram vegna þess að menn gerðu ekki þær kröfur til steypunnar sem tryggir endingu hennar. í Norður-Evrópu og í lönd- um þar sem frost eru, hefur komið fram að viðhald steypu hefur marg- faidast öllum að óvörum. Menn % höfðu talið nægjanlegt að gera kröfur til styrkleika steypunnar. Hönnuðir reikna burðarþol steypu út frá styrk og menn töldu lengi vel að hár styrkur dygði til að fryggja endingu, en svo reyndist alls ekki vera. Ef tryggja á endingu steypunnar verður hún að þola frostþíðuálag. Á seinni árum hafa *■ verið gerðar kröfur um það og þeim fylgt eftir. Ástandið er því miklu betra nú en það var, bæði hérlend- is og erlendis. Aikalívandamálið er ekki sérís- lenskt vandamál. Hákon sagði það vera mjög útbreitt. Á hveiju ári bættust við fleiri lönd sem ættu við alkalivandamál að stríða, þar með talin væru t.d. bæði Svíþjóð og Noregur og norðurhluti Kína. Grotnunarskemmdir „Grotnun í steypu vegna frosts verður vegna þess að hún dregur í sig vatn, sagði Hákon. Þegar steypan svo fiýs þenst vatnið, sem er í steypunni, út við frostið, ef það hefur pláss getur það orðið allt að 9%. Ef steypan er vatnsmettuð, nær vatnið ekki að þenjast út og veldur miklu álagi á steypuna. Steypan leitast við að þenjast út en getur það ekki, þegar svo frýs og þiðnar á víxl fer steypan smám saman að springa upp og grotnun- in hefst. I flokk grotnunarskemmda falla frostskemmdir og alkalískemmdir. Einkennin eru ólík að því leyti að alkalíhvörf valda sprungum í steyp- unni en steypan er óskemmd á milli sprungna og heldur burðar- þoli sínu. Frostverkanir valda grotnun í steypunni sem missir burðarþol sitt og flagnar gjaman. Frostskemmdir geta einnig orðið þegar steypan frýs áður en hún hefur náð að harðna. Ryðsprengingar Ryðsprengingar eru ekki óal- gengar í mannvirkjum. Þær koma fram ef bendijám í veggjunum iiggja of utarlega. Þær má sjá þar sem ryðtaumar koma út í gegnum vegg eða sprungið hefur úr steypu eða yfírborðslag flagnað í burtu. Orsökin er að yfirborðslagið hefur verið of þunnt e.t.v. aðeins 0-1 sm í stað 1,5-2 sm og kolsýra náð að bendijámi og skapað skilyrði fyrir ryðmyndun í járninu. Vandaðri vinna við eldri byg&ingar Hákon var spurður hversvegna skemmdir væru ekki eins áberandi í steypu eldri húsa. Hann sagði að þegar menn byij- uðu að nota steypu hér á landi hafi þeir vandað mjög verkið, valið efnið og notað lítið vatn í steypuna þ.e. vom með mjög þurra steypu. Það er eimitt hlutfallið á milli vatns og sements sem ræður veðrunar- þoli steypunnar og hversu raka- dræg hún verður. Eftir því sem minna vatn er notað þeim mun meiri em gæði steypunnar. Þurr steypa þolir að fijósa endalaust, þess vegna hafa nú verið settar fram ákveðnar kröfur til að tryggja veðmnarþolið. Loftblendi í steypu Fleiri þættir eru mikilvægir eins og kröfur um loftblendi í steyp- unni. Loftblendi er efni sem bland- að er í steypuna og myndar smá loftbólur sem eru þar einskonar öiyggisventlar. Loftbólur í steyp- unni gera það að verkum, að vatn- Morgunblað/ Sverrir Hákon Ólafsson forstjóri Rann- sóknastofnunar byggingariðnað- arins. Steypuskemmdir er marg- víslegar og fyrir þeim eru marg- ar orsakir. ið nær ekki að fara inn í þær nema þegar það frýs, en þá getur það þanist út í loftbólurnar og á þann hátt komið í veg fyrir að steypan verði fyrir áiagi. Þessvegna eru ákveðnar kröfur gerðar til lofts í steypunni, þannig að það sé virkt við að vemda steypuna gegn frosti. íblöndunarefni í steypu Nú er farið að setja alls konar íblöndunarefni í steypuna til þess að gera hana þjála og þægilegri í meðförum. Ýmis þessi efni hafa gert það að verkum að loftið hefur horfið úr steypunni við niðurlögn. Menn hafa uppgötvað að loftið sem átti að vera í steypunni var þar alls ekki fyrir hendi. Hákon sagði steypunni og töldu að ekki væri þörf á járnum enda voru steyptir veggir mun þykkri hér áður fyrr en þeir eru nú.“ Flötu þökin og orsakir steypuskemmda Haraldur var spurður um fíötu þökin. Hann sagði það hefði tekist að byggja flöt þök sem væru í góðu lagi, en þau eru mun færri en hin sem leka. Þessvegna ætti ekki að byggja slík þök hér, reynsl- an væri ekki nógu góð. Með skipu- lagsskilmálum hefði mönnum bein- línis verið fyrirmunað að setja ann- að en flöt þök á hús sín í ákveðnum borgarhverfum. Nú væru margir húseigendur að setja ný þök á þessi hús, þar sem því verður við komið, með miklum tilkostnaði. - Hveijar telur þú vera helstu orsakir sprunguskemmda? „Eg býst við að í sumum húsum sé það vegna þess að ekki eru járn í veggjum. Hins vegar er ég viss um að ákaflega stór hluti sprungu- viðgerða okkar eru ekki vegna sprungna í þessum venjulega skiln- ingi, heldur vegna sprungna í pússningu, sem bæði eru teknar alltof alvarlega og eru auk þess til Iýta á húsum. Síbreytileg veðrátta okkar rigning og frost hefur sín áhrif. Það má vera mjög góð viðloð- un í pússningu svo að hún springi ekki við þær aðstæður. En um leið og hún fer að springa losnar hún og vatnið nær að komast inn í hana og þegar það frýs ýtir það pússningunni frá sér. Varðandi þessar raunverulegu sprungur í steypu, þá býst ég við að þar geti verið um skort á járni að ræða.“ Iðnfræðslan - Er þörf á að bæta iðnmennt- unina? Haraldur segir að hann sé sam- mála því, sem haldið hefur verið fram, að iðnfræðslan sé ekki nægj- anlega góð. Hann sagði að samtök iðnaðarins hafi í fjölda mörg ár að talsvert eftirlit væri með því hér. Vatn í steypu - Nú hefur verið rætt um vatns- austur í steypu. „Það hefur gengið í bylgjum í gegnum árin, sagði Hákon. „I byij- un voru menn með mjög þurra, þ.e. vatnslitla, steypu og lögðu sig fram við að leggja hana niður í mótin. Þegar menn svo fengu meiri reynslu af að steypa og sáu hve allt gekk vel, fóru þeir að slaka á kröfunum og lögðu sig ekki fram á sama hátt við niðurlögn steyp- unnar. Ný tækni kom fram á sjón- arsviðið - steypudælur - sem voru notaðar til að leggja steypuna í mótin. Veggir húsa voru hafðir þynnri, menn voru að spara, járn- bending var notuð í meira mæli. Þetta krafðist fíngerðari og blaut- ari steypu, svo hægt væri að koma henni vel niður í mótin. Flestar þessar tæknibreytingar hafa miðast við það að létta vinn- una á byggingarstað, en á kostnað steypugæða. Menn gerðu sér ekki grein fyrir þýðingu þessara breyt- inga á steypuna. Annar áhrifaþátt- ur er einangrun húsa. Einangrunin hefur stöðugt verið aukin og hún hefur áhrif á rakastig í veggjum. Þegar einangrun var léleg var mik- ið hitastreymi út í gegnum veggina sem hafði þau áhrif að þeir þorn- uðu. Þurr steypa þolir að fijósa og þiðna endalaust án þess að skemm- ast. Dæmi um tæknibreytingu sem hefur haft jákvæð áhrif á gæðin eru hin svokölluð flotefni, sem koma í stað óhóflegrar vatnsnotk- unar. Við notkun þeirra verður þó að gæta vel að því að loft minnki ekki óeðlilega mikið í steypunni. Veðrunarþol steypu Rakadræg steypa verður aldrei vel veðrunarþolin en talsvert hefur verið um slíka steypu á seinni árum. Ástandið versnaði upp úr 1960 með

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.