Morgunblaðið - 08.04.1992, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. APRIL 1992
Kr. 500.000 Kr- 250.000
24743 57961 9976 5i579
Kr. 16 25.000 5638 13386 21975 26878 33098 41314 50866 61084 66479
647 6301 13791 22981 27029 33824 43178 53674 61194 67524
684 6502 16042 23804 27645 35261 43594 54189 61417 68511
737 6577 16133 24239 28905 35484 44387 56551 61697 69248
1730 9346 16152 24316 28945 37193 46289 57176 62403 69330
2239 10590 16864 24499 29344 37239 47657 58842 64691 69375
3227 10613 17215 24684 29466 37450 47731 59977 64806 69972
4262 12215 18075 24881 30615 39584 48121 60005 64938 71564
5166 12826 20192 25478 32671 39723 48523 60433 65415 72985
5528 13126 20788 26381 33009 41135 49140 60690 65882 74206
Kr, 8.000
156 5323 11251 16771 21618 26984 31487 37195 43002 47811 53146 58575 63429 69485
239 5403 11331 16796 21662 27026 31492 37197 43034 47859 53225 58601 63434 69524
359 5435 11428 16984 21673 27045 31569 37226 43544 47899 53317 58633 63472 69550
542 5436 11461 17102 21752 27060 31630 37253 43575 47923 53344 58679 63491 69626
606 5484 11470 17272 21791 27183 31636 37278 43578 48090 53453 58715 63508 69686
627 5577 11501 17340 21817 27188 31699 37337 43601 48101 53480 58719 63534 69692
697 5627 11511 17375 21827 27214 31729 37340 43650 48174 53485 58806 63647 69767
809 5760 11564 17378 21852 27223 31874 37362 43703 48187 53538 58871 63673 69777
841 5821 11565 17726 22077 27235 31887 37419 43729 48192 53575 58893 63676 69786
843 5838 11654 17748 22146 27367 31903 37486 43758 48456 53623 58937 63750 69827
845 5916 11799 17771 22223 27396 31912 37546 43778 48468 53710 59111 63861 69911
924 5918 11989 17775 22333 27402 31924 37573 43793 48554 53720 59141 63871 69926
1028 5926 12014 17815 22336 27407 31968 37582 43988 48648 53799 59155 63879 69968
1035 5970 12075 17828 22341 27456 32046 37687 44037 48724 53816 59165 63956 70014
1059 6123 12310 17897 22393 27457 32144 37699 44091 48726 53851 59342 63982 70026
1129 6146 12332 17910 22411 27510 32333 37982 44108 48755 53897 59354 63986 70121
1144 6188 12387 17955 22633 27569 32597 37985 44117 48788 53908 59378 64042 70123
1147 6210 12449 18053 22709 27633 32786 37987 44143 48955 54043 59425 64087 70225
1191 6262 12572 18071 22731 27677 32845 38015 44391 49052 54048 59431 64169 70380
1230 6277 12633 18085 22838 27714 32876 38159 44407 49152 54082 59492 64324 70407
1284 6372 12646 18148 22865 27718 32925 38194 44409 49183 54109 59519 64333 70422
1287 6586 12664 18201 22888 27735 32960 38273 44475 49251 54121 59637 64352 70574
1449 6592 12705 18214 23028 27771 33023 38314 44481 49321 54122 59673 64402 70666
1469 6594 12762 18269 23089 27785 33109 38377 44483 49394 54154 59764 64474 70678
1476 6617 12858 18307 23091 27838 33128 38378 44484 49439 54155 59777 64578 70727
1526 6637 12876 18311 23216 27844 33138 38397 44559 49456 54289 59811 64646 70848
1564 6702 12990 18328 23343 27848 33169 38442 44609 49493 54333 59831 64770 71018
1575 6760 13014 18367 23357 27866 33175 38533 44662 49611 54467 59859 64826 71121
1591 6799 13027 18388 23366 27882 33184 38566 44721 49615 54512 59927 64859 71137
1672 6845 13092 18419 23370 27885 33188 38645 44829 49628 54515 59946 64937 71144
1717 6867 13100 18426 23405 27972 33221 38685 44890 49728 54612 59951 65003 71222
1734 7035 13261 18433 23497 28125 33244 38789 44949 49924 54616 60007 65145 71238
1821 7079 13269 18556 23514 28154 33384 38923 44971 50051 54652 60014 65181 71324
1870 7155 13274 18575 23551 28179 33424 38940 45032 50060 54658 60018 65193 71405
1884 7223 13467 18716 23563 28305 33611 38991 45078 50101 54821 60089 65197 71426
1946 7277 13703 18735 23588 28318 33639 39063 45111 50203 54975 60124 65225 71536
1962 7305 13766 18776 23613 28383 33649 39107 45136 50239 55012 60311 65256 71600
2000 7373 13794 18794 23652 28422 33809 39128 45205 50306 55024 60358 65283 71642
2041 7375 13830 18837 23788 28582 33810 39174 45221 50444 55057 60382 65389 71725
2067 7405 13896 18859 23801 28659 33821 39294 45257 50447 55126 60388 65506 71756
2103 7474 13915 18864 23871 28674 33839 39524 45344 50485 55267 60463 65525 71762
2371 7476 13985 18898 23930 28695 34032 39526 45421 50506 55379 60499 65558 71786
2438 7654 14012 18904 23953 28711 34067 39747 45442 50513 55409 60510 65579 71815
2461 7671 14020 18946 24114 28722 34070 39776 45450 50554 55463 60536 65696 71916
2499 7681 14051 18947 24148 28778 34170 39802 45571 50560 55588 60732 65857 71952
2560 7828 14144 19002 24232 28857 34230 39829 45602 50735 55596 60753 66035 71956
2690 7836 14172 19097 24237 28858 34266 39962 45626 50783 55649 60816 66049 71977
2800 7906 14196 19116 24285 28899 34364 39984 45654 50811 55726 60920 66052 72076
2815 7925 14197 19134 24311 29044 34438 40040 45676 50877 55766 60948 66056 72116
2850 7954 14198 19138 24326 29268 34491 40104 45813 50935 55878 60952 66095 72214
2910 8122 14302 19195 24333 29369 34549 40130 45814 50991 55951 60977 66108 72300
2917 8300 14339 19214 24442 29383 34589 40217 45826 51013 56012 61011 66132 72356
J931 8437 14401 19233 24462 29420 34648 40254 45840 51022 56039 61036 66194 72380
2960 8450 14408 19256 24569 29448 34719 40329 45867 51143 56045 61066 66209 72387
2980 8580 14479 19312 24603 29451 34774 40376 45870 51175 56060 61124 66308 72545
2999 8696 14487 19350 24870 29502 34786 40379 45893 51194 56087 61134 66332 72550
3087 8724 14536 19409 25028 29514 34807 40460 45987 51207 56124 61254 66341 72551
3125 8794 14584 19597 25054 29612 34851 40472 46037 51221 56218 61332 66356 72606
3130 8854 14630 19608 25123 29683 34915 40482 46042 51260 56258 61361 66389 72712
3187 8864 14634 19632 25133 29684 34939 40486 46151 51261 56284 61371 66444 72762
3199 8950 14647 19647 25228 29722 35034 40547 46235 51351 56419 61419 66484 72773
3231 8953 14702 19667 25241 29859 35047 40600 46306 51374 56473 61449 66550 72841
3357 8972 14742 19709 25276 29865 35118 40615 46339 51452 56527 61503 66617 72878
3399 9032 14818 19711 25321 29873 35161 40742 46455 51476 56576 61662 66622 73027
3567 9037 14829 19826 25365 29954 35211 40783 46482 51489 56582 61666 66677 73080
3581 9104 14842 19831 25453 29958 35314 40908 46488 51506 56710 61720 66868 73134
3585 9216 14867 19862 25457 -29980 35472 40926 46518 51618 56730 61789 66973 73137
3658 9255 14999 19866 25474 29991 35596 41007 46535 51670 56750 61875 67000 73314
3670 9285 15050 19885 25526 30149 35628 41010 46553 51731 56831 61904 67027 73468
3695 9336 15168 20013 25532 30187 35639 41086 46577 51767 56883 61942 67142 73569
3853 9392 15220 20061 25553 30420 35744 41126 46582 51801 57008 61983 67282 73715
3901 9411 15255 20095 25564 30428 35748 41198 46642 51922 57021 62019 67349 73719
4032 9425 15256 20126 25596 30435 35757 41248 46702 51925 57127 62071 67563 73951
s »4051 9441 15272 20162 25736 30452 35815 41267 46785 52079 57269 62105 67684 73965
4057 9524 15338 20183 25765 30461 35860 41271 46796 52115 57306 62112 67733 73988
4081 9602 15343 20222 25798 30510 35881 41372 46800 52156 57346 62114 67816 74070
4095 9737 15430 20247 25817 30558 35941 41460 46852 52217 57397 62168 67825 74083
4151 9747 15440 20389 25972 30571 35954 41472 46875 52227 57562 62266 68047 74110
4256 9793 15612 20454 25980 30572 35976 41575 46905 52306 57577 62303 68097 74143
4336 9914 15641 20498 26059 30590 36161 41683 46928 52413 57603 62304 68101 74241
4408 9984 15769 20518 26076 30606 36201 41718 46960 52426 57689 62426 68235 74295
4442 10015 15806 20551 26080 30609 36243 41739 46970 52471 57718 62431 68278 74310
4538 10037 15929 20586 26137 30737 36340 41776 46982 52523 57728 62442 68387 74314
4572 10067 15936 20656 26153 30749 36389 41879 47013 52548 57817 62457 68470 74319
4652 10076 15952 20664 26199 30829 36393 41889 47190 52604 57838 62525 68553 74353
4693 10103 16029 20665 26223 30888 36410 41908 47201 52621 57868 62546 68585 74459
<698 10275 16075 20690 26233 30954 36458 41965 47258 52644 57943 62806 68623 74535
4799 10358 16107 20706 26272 30977 36593 41971 47340 52720 57993 62813 68702 74716
4806 10364 16114 20772 26294 31002 36600 41994 47355 52727 58025 62823 68758 74736
4866 10411 16136 20886 26343 31095 36621 42027 47407 52810 58036 62839 68923 74804
#99 10518 16208 20908 26392 31139 36622 42096 47435 52919 58061 62861 68949 74811
4918 10818 16254 21094 26473 31170 36627 42138 47462 52945 58182 62926 68979 74866
4944 10880 16265 21104 26588 31185 36637 42294 47553 52998 58202 62956 69017 74953
5013 10882 16275 21201 26827 31243 36675 42525 47557 53000 58224 62979 69065
5085 10883 16380 21318 26832 31278 36711 42594 47609 53012 58325 63022 69126
5110 11114 16392 21350 26884 31314 36750 <2626 47672 53042 58331 63032 69170
5148 11155 16422 21381 26911 3132] 36971 42748 47682 53060 58458 63073 69357
5273 11169 16468 21537 26948 31356 36989 42776 47742 53068 58498 63265 69374
5282 11205 16583 21579 26952 31387 36998 42871 47772 53096 58525 63390 69402
5307 11206 16740 21592 26982 31401 37190 42897 47783 53133 58544 63397 69435
Aulavinningar kr. 75.000
70492 70494
Þörf mannkynsins fyrir sam-
eiginlegt hjálpartungumál
eftir Loft Malmberg
Nú, er líða tekur að lokum tutt-
ugustu aldarinnar og fréttir berast
daglega af umbrotum og stjórnar-
farsbreytingum meðal mannkyns,
er vert að gefa gaum þörf mann-
kynsins fyrir allsheijar- og alheims-
legt hjálpartungumál og samskipta-
miðil, er mundi þjóna sem hlutlaust
alþjóðamál og verið sameign mann-
kyns, en mundi jafnframt alls ekki
útrýma þjóðtungunum.
Sameiningarmáttur
esperantos
Eins og kunnugt er birtist viss
sameiningarmáttur í þjóðtungun-
um, og eru þær þar með sérkenni
fyrir hinar ýmsu þjóðir. Ekki væri
fráleitt að ætla að mannkynið sem
ein heild mundi geta þróað með sér
sh'kt sameiningartákn, og eru þær
þar með sérkenni fyrir hinar ýmsu
þjóðir. Ekki væri fráleitt að ætla
að mannkynið sem ein heild mundi
geta þróað með sér slíkt sameining-
artákn, sem mundi þar með jafn-
framt leysa þá tungumálaörðug-
leika og samskiptavanda, sem ríkt
hefur til skamms tíma í alþjóðasam-
skiptum. Glöggt kemur þetta t.d. í
ljós á alþjóðaþingum eperantista,
þar sem allir sitja við sama borð
og jafnrétti, hlutleysi og gagn-
kvæmur skilningur ríkja. Þar sem
esperanto var skapað fyrir allt
mannkynið, málfræði þess einföld
og skýrleiki og rökfesta í hugsun
eru í fyrirrúmi, þarf fólk ekki að
hafa minnimáttarkennd, eins og svo
oft er, þegar erlent mál er notað,
heldur hefur það þvert á móti á til-
finningunni að það sé að tala sitt
eigið mál, finnur sig hluta af stórri
heild og getur ófeimið lagt fram
sinn skerf í alþjóðlegt samstreymi
hugsunarinnar. Það mætti sannar-
lega ætla það, að þar sem kærleik-
ur og eining ríktu, yrði mannshug-
urinn fyrir miklum andlegum áhrif-
um, enda var markmið höfundar
málsins doktors Ludovika Zamen-
hofs það að stuðla að bræðralagi
meðal þjóða.
Kostur hlutleysis
Ljóst er að þjóðir geta ekki leng-
ur verið einar og einangraðir í ört
vaxandi alþjóðatengslum, sem
aldrei hafa verið jafn greinileg og
einmitt í dag. Ef til vill ættu eyþjóð-
ir eins og íslendingar, sem hafa
vissa tilhneigingu til einangrunar
að hugleiða það öðrum þjóðum
fremur hvað esperanto hefur upp á
að bjóða, sérstaklega kannski með
tilliti til landfræðilegrar staðsetn-
ingar sinnar, mitt á milli risaveld-
anna tveggja, og mætti því vissu-
lega spyrja: hvert er hlutverk okkar
lands í þessari alheimslegu þróun?
Það er engum vafa undirorpið að
mannkynið mun brátt sjá sig knúið
til að velja sér sameiginlegt hjálp-
artungumál, svo brýn er þörfin.
Kostur hlutleysisins mundi þá vissu-
lega verða sá að esperanto er í sjálfu
sér ekki eign neinnar einstakrar
þjóðar og gæti því aldrei orðið bit-
bein á milli þjóða, heldur mundi það
á hinn bóginn frelsa þjóðir úr greip-
■ EFTIRFARANDI ályktun var
samþykkt á fundi trúnaðarmanna
Kennarasambands Islands í
Reykjavík: „Fundur í trúnaðar-
ráði Kennarafélags Reykjavíkur
haldinn miðvikudaginn 1. apríl
1992 harmar að Samninganefnd
ríkisins skuli hafa slitið
samningaviðræðum í stað þess að
koma til móts við hógværar kröfur
opinberra starfsmanna. Fundurinn
fagnar því samstarfi sem tekist
hefur með launafólki í landinu og
ítrekar mikilvægi þess að styrkja
þá samstöðu til að koma í veg
fyrir að atvinnurekendum og ríkis-
valdinu takist að reka fleyg þar á
milli.“
(Fréttatilkynning)
Loftur Malmberg
„Um þessar mundir á
sér stað vakning til al-
þjóðahyggju og þar
með til upptöku al-
þjóðamáls.“
um þjóðernishyggju, og hún mundi
víkja fyrir fullkomnari, sameigin-
legri ást til mannkynsins sjálfs sem
heildar. Þannig yrði mannshugur-
inn leystur úr þeim viðjum, sem
flestar þjóðir eru bundnar af í dag,
og hann mundi taka flugið á vit
yfirþjóðlegra sviða, enda þótt menn
mundu jafnframt tala áfram sam-
hliða sitt eigið þjóðmál.
Lífskraftur esperantos og
þj óðarsálarinnar
Óhætt er að segja að allt frá tím-
um Gamla testamentisins, er tungu-
málin sundruðust, sbr. söguna um
Babels-turninn, hefur mennina
dreymt um sameiginlegt tungumál.
Nú á tímum alþjóðahyggju hlýtur
þessi draumur, sem á rætur í heimi
hugans einnig að skjóta rótum hér
í hinum efnislega veruleika. Sá lífs-
kraftur, sem birtist, og sú sköpun-
argeta, sem esperanto blæs mann-
inum í bijóst, ætti að vera næg
hvatning til að gaumgæfa þann
mátt og lífsneista, sem hefur fylgt
því frá upphafi og hefur leitt það
í gegnum allar lægðir, engu líkara
er en að hægt sé að tala um ódauð-
leika þess, enda tryggði höfundur-
inn strax í upphafi áframhald þess
(kontinueco), þar sem hann byggir
málið á 16 grunnreglum, sem aldr-
ei má bregða út af (fundamento
de Esperanto) fyrr en hugsanlega
í framtíðinni, er allar stjórnir mann-
kynsins muni koma; sér saman um
hvern farveg þróunar það megi
taka. Með þessu var eining þess
tryggð, enda hefur komið í ljós að
þær tilraunir, sem hafa verið gerðar
til að sundra því eða skapa úr því
mállýzkur (skismoj) hafa mistekist.
Oft má lesa í bréfum doktors Zam-
enhofs orðið unueo eða eining; hann
telur hana vera það sem tryggi
áframhald málsins, enda er er svo,
þegar margar þjóðir koma saman
í einingu, skapast mikill andlegur
kraftur, sköpunargleðin fær byr
undir báða vængi, og þjóðarsálirnar
frá glaðst í hinni yfirþjóðlegu sam-
komu. Þær losna úr fyrrgreindum
viðjum og finna til einingar.
Vísindi og tækni og esperanto,
DLT tölvuþýðingakerfið
Flestar greinar vísinda og tækni
hafa verið kynntar á esperanto, og
er ekki úr vegi að minnast á hugs-
anleg tengsl rökhugsunar í esper-
anto við rökhugsun í vísindum. Með
því að læra málið ætti vísindamönn-
um að gefast kostur á að skilja
meðbræður sína í fjarlægum heims-
hlutum án þess að eiga það á hættu
að misskilja hver annan. Sem dæmi
um tækni og esperanto má nefna
tölvuþýðingarkerfið DLT (Distri-
buita lingvo tradukado) þar sem
esperanto verður notað sem milli-
mál í alþjóðlegum tölvuþýðingum,
en verið er að þróa þetta þýðingar-
kerfi í Hollandi. Má ætla að það
muni reynast mjög hagkvæmt er
fram líða stundir við að þýða á
milli tungumála og spara geysiháar
fjárhæðir.
Bókmenntir og esperanto
Athyglisvert er, hve bókmenntir
hafa þróast og dafnað í hinu alþjóð-
lega umhverfi esperantos, bæði
frumsamdar og þýddar, þrátt fyrir
að ekki sé um að ræða sameiginleg-
an menningararf neinnar einnar
sérstakrar þjóðar, heldur mann-
kynsins alls sem heildar. Hafa ýms-
ir þekktir rithöfundar einmitt einnig
verið esperantistar (þ.á m. Þórberg-
ur Þórðarson). Ekki er óeðlilegt að
sá innblástur sem málið hefur
greinilega í sér fólginn eigi upptök
sín í þörf mannkynsins fyrir sam-
eiginlegt tjáningartæki. Virðist svo
sem hinn mikli framknýjandi kraft-
Ur veiti innblástur hvort sem er við
skriftir eða tal.
Má líta á alþjóðamálið sem ómet-
anlega gjöf til mannkynsins. Fram-
tíð þess verður þróunin að sjálf-
sögðu að leiða í ljós, hvort þau rúm
100 undanfarin ár séu því næg próf-
raun til að leiða í ljós hina miklu
getumöguleika þess, eða hvort for-
sjónin ætli sér að reyna það enn
frekar, svo að hugsanlega það megi
skýrast enn frekar í eldi umbrota
náinnar framtíðar. Vonin heldur þó
áfram að lifa, enda þýðir esperanto
sá sem vonar, og hvað sem verður,
þá er kannske mikilverðast að
hugsa til þess að hugmyndin er
komin í heiminn, lífsneisti málsins
hefur sannað tilverurétt sinn, það
heldur áfram að þróast í farveg
sköpunar og lifandi tjáningar.
Mannkynið á eftir að taka hið
óafturstíganlega skref, ódauðleiki
hugmyndarinnar um alþjóðamál
mun tryggja því áframhaldi.
Lokaorð
Um þessar mundir á sér stað
vakning til alþjóðahyggju og þar
með til upptöku alþjóðamáls. í
Austurlöndum fjær, t.d. í Kóreu,
hafa orðið til upp á síðkastið mörg
ný esperanto félög, atburðirnir í
Austur-Evrópu og Sovétríkjunum
fyrrum hafa orðið til þess að áhugi
fyrir esperanto hefur aukist, það
lítur út fyrir að fólk þar vilji heldur
nota hlutlaust mál eins og esper-
anto en rússnesku sem tengilið við
Vesturlönd. Einnig hér á landi hef-
ur greinileg vakning átt sér stað.
Landssamband esperantista hefur
staðið fyrir kynningarherferð og
námskeiðum, ný miðstöð hefur ver-
ið opnuð í Reykjavík og önnur kynn-
ingarstarfsemi farið fram. Má
nefna sömuleiðis að fyrirhuguð er
stofnun nýs esperantofélags á Sel-
fossi síðar í þessum mánuði og að
í fyrrasumar var haldið alþjóðlegt
þing esperantista á íslandi. Af fyrr-
greindu má vera ljóst að starfsemi
esperantista liggur engan veginn
niðri, kynningin á hugmyndinni um
aljþóðamál hlýtur að halda áfram,
kannske sérstaklega nú á dögum
þegar þörfin á alþjóðamáli fer sí-
fellt vaxandi. Þjóðir mannkyns
verða nú sem aldrei fyrr að takast
á við þennan vanda. Stöðnun er
merki um afturför. Þroski þjóða
verður að haldast í hendur, þar sem
samvinna, eining og gagnkvæmur
skilningur ríkja. Það er von mín að
leiðin til hins óséða markmiðs megi
opnast þjóðum, að hugmyndin um
tungumál, sem er handan landa-
mæra megi finna hljómgrunn meðal
þeirra og fá brautargengi. Megi
þessi orð verða þeim hvatning, sem
vildu veita hugmyndinni um alþjóð-
amál á einhvern hátt liðsinni sitt.
Höfundur er öryggisvörður /yá
SKÝRR og situr ístjórn
Espernntosambands íslands.
TT'TRt
(VI U',