Morgunblaðið - 25.06.1992, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JUNI 1992
Stj órnarskráin og
EES-samningiiriiiii
eftir Björn Bjarnason
Allt frá því gengið var til samn-
inga milli aðildarríkja EFTA og
Evrópubandalagsins (EB) um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES), eða
síðan á árinu 1989, hefur verið ljóst,
að vegna samningsniðurstöðunnar
kynni að reyna á ákvæði í stjórnar-
skrám einstakra samningsríkja.
Fyrir kosningamar í apríl 1991
lagði Jón Baldvin Hannibalsson,
sem þá var utanríkisráðherra í ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar,
fram skýrslu á Alþingi um stöðu
EES-samningaviðræðnanna (þing-
skjal 862). Af þeirri skýrslu má
ráða, að ríkisstjóm Alþýðubanda-
lags, Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks hafí tekið afstöðu til þess,
hvort EES-samningur kallaði á
stjórnarskrárbreytingu.
I skýrslunni er gerð grein fyrir
hugmyndum um EES-dómstól og
eftirlitsstofnun. Þær hugmyndir
urðu ekki að veruleika en í staðinn
kemur nú EFTA-stofnun og EFTA-
dómstóll, sem geta haldið uppi eftir-
liti og fellt úrskurði um ágreinings-
mál. Auk þess er unnt að skjóta
málum til dómstóla EB í sérstökum
tilvikum. Verða ákvarðanir þessara
stofnana, er fela í sér sektir eða
févíti, fullnustuhæfar í EES-ríkjun-
um. Geta dómstólar í ríkjunum ekki
endurmetið sektarákvörðun þessara
stofnana. Þeir geta hins vegar
dæmt um hvort fullnustan hafí far-
ið fram samkvæmt settum reglum.
★ GBC-Pappfrstætarar
Þýsk framleiðsla
Ýmsar stærðir og gerðir fáanlegar
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33 -105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
Á fundi, sem Lögfræðingafélag
íslands efndi til laugardaginn 20.
júní, kom fram í máli Guðmundar
Alfreðssonar, lögfræðings hjá Sam-
einuðu þjóðunum, að breyta þyrfti
stjórnarskránni vegna ákvæðanna
um fullnustuhæfí ákvarðana stofn-
ana og dómstóla EFTA og EB. í
fyrrgreindri skýrslu Jóns Baldvins
Hannibalssonar er einmitt tekið á
þessu atriði og þar segir meðal
annars:
„Mörg fordæmi eru til í þjóðrétt-
arsamningum sem Alþingi hefur
fullgilt sem fela í sér sambærileg
dæmi um viðurkenningu á aðfarar-
hæfi sekta og annarra ákvarðana
stjórnvalda og dóma í öðrum ríkj-
um. (Sjá t.d. lög nr. 30/1932 um
Norðurlandasamning um viður-
kenningu dóma, lög nr. 111/1972
um aðstoð í skattamálum, lög nr.
93/1962 um innheimtu meðlaga.)
íslendingar hafa einnig samþykkt
lögsögu alþjóðadómstóla undir þeim
sáttmálum sem þeir eru aðilar að,
sbr. t.d. Mannréttindadómstól Evr-
ópuráðsins. íslenska stjómarskráin
hefur eins og framangreind dæmi
bera með sér verið túlkuð með til-
liti til aukins samstarfs þjóða og
þróunar á alþjóðavettvangi. Telja
verður að þær hugmyndir sem
varða valdssvið sameiginlegra
stofnana á Evrópska efnahags-
svæðinu falli innan ramma stjómar-
skrárinnar eins og hún hefur verið
túlkuð fram að þessu.“
í tíð ríkisstjórnar Steingríms
Hermannssonar var þannig tekin
ótvíræð afstaða til þess atviks, sem
Guðmundur Alfreðsson telur kalla
á breytingu á stjórnarskránni vegna
aðildar að EES. Því var einfaldlega
lýst yfír af utanríkisráðherra, að
ekki væri þörf á að breyta stjómar-
skránni.
Sjónarmið Svavars
17. júní síðastliðinn birtist grein
í Morgunblaðinu eftir Svavar Gests-
son, þingmann Alþýðubandalags-
ins, sem var ráðherra í ríkisstjóm
Steingríms Hermannssonar og bar
þannig ábyrgð á samningaviðræð-
unum um EES fram til stjómar-
skiptanna 30. apríl 1991. í grein-
inni leitast Svavar við að rökstyðja
þá skoðun, að EES-samningurinn
brjóti í bága við stjórnarskrána.
Hann vekur ekki máls á því tilviki,
sem var höfuðatriði í varnaðarorð-
um Guðmundar Alfreðssonar, enda
var tekið af skarið um það í ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar
eins og að ofan greinir.
Af grein Svavars Gestssonar má
ráða, að hann telur löggjafarvald
framselt með EES-samningnum.
Gengur hann jafnvel svo langt að
segja, að verið sé að skapa nýja
deild innan Alþingis! Þessi skoðun
hlaut lítinn eða alls engan hljóm-
grann á fundi Lögfræðingafélags-
ins, enda er rökstuðningur Svavars
fýrir henni hvorki sannfærandi né
haldgóður. Alþingi hefur síðasta
orðið um allar skuldbindingar sam-
kvæmt EES-samningnum. Löggjaf-
arvaldið er ekki framselt.
Með 107. grein EES-samningsins
og bókun 34 við hann er dómstólum
í EFTA-ríkjum heimilað að leita
eftir forúrskurði til EB-dómstólsins,
ef vafí rís um túlkun á þeim reglum
EES-samningsins, sem eru eins og
EB-réttur. Er ákvæðið í samningn-
um vegna óska EFTA-ríkjanna. EB
setti það sem skilyrði, að úrskurðir
EB-dómstóls um túlkunaratriði
væra bindandi. Dómstólar í EFTA-
ríkjum geta hins vegar ekki leitað
eftir forúrskurði án sérstakrar til-
kynningar viðkomandi lands um
heimild til þess. Ákvæðið getur því
ekki gilt gagnvart íslandi nema slík
tilkynning sé gefín. Telur utanríkis-
ráðuneytið enga nauðsyn bera til
að gefa hana. Þá er það skoðun
ráðuneytisins, að sérstaka laga-
heimild þurfí og jafnvel breytingu
á stjórnarskránni, ef tilkynningin
yrði gefin. Með öðrum orðum þetta
ákvæði er óvirkt gagnvart íslandi
og ekki ætlunin að virkja það. Engu
að síður eru umræður um það
þungamiðja í grein Svavars Gests-
sonar um íslensku stjórnarskrána
og EES-samninginn!
Gagmlegar umræður
Umræður um EES-samninginn
og stjórnarskrána eru gagnlegar
og til þess fallnar að skýra nánar
Traust og hlý Timburhús
ÍSLENSK HÚS FYRIR ÍSLENSKAR AÐSTÆÐUR
Nýja teikningalDÓkin komin.
Hringiö og fáiö sent eintak.
S.G. Einingahús hf.
Eyravegi 37 — Selfossi
Sími 98-22277.
Björn Bjarnason
„í tíð ríkisstjórnar
Steingríms Hermanns-
sonar var þannig tekin
ótvíræð afstaða til þess
atviks, sem Guðmundur
Alfreðsson telur kalla á
breytingu á stjórnar-
skránni vegna aðildar
að EES. Því var einfald-
lega lýst yfir af utanrík-
isráðherra, að ekki
væri þörf á að breyta
stj órnarskránni. “
hvers eðlis hinn viðamikli samning-
ur er. Utanríkisráðherra fól í apríl
fjórum mönnum: Þór Vilhjálmssyni
hæstaréttardómara, Gunnari G.
Schram prófessor, Stefáni Má Stef-
ánssyni prófessor og Ólafi Walter
Stefánssyni skrifstofustjóra dóms-
málaráðuneytisins, að semja álits-
gerð um stjórnarskrána og EES-
samninginn og er hennar að vænta
í næsta mánuði. Þar bætist mikil-
vægur efniviður í þennan þátt EES-
umræðnanna.
Nokkrar umræður urðu um skip-
un þessarar nefndar á Alþingi í til-
efni af tillögu stjórnarandstöðunn-
ar, um að þingið fæli þremur félög-
um lögfræðinga að tilnefna sex
menn í nefnd til að íjalla um stjórn-
arskrána og EES. Má segja, að sú
tillaga hafí verið í góðu samræmi
við þá tilhneigingu hjá ýmsum þing-
mönnum að flytja vald frá stjórn-
völdum til félagasamtaka „úti í bæ“
eins og sagt er. Hefur sú aðferð
við" afgréiðslu mála á Alþingi sætt
þungri gagnrýni víða, nú síðast með
ýtarlega rökstuddum hætti í ritgerð
Sigurðar Líndals prófessors um
búvörulöggjöfína og stjórnskipun
íslands.
í umræðum um lögfræðileg álita-
efni er oft erfítt að komast að ein-
róma niðurstöðu. Ef hópurinn, sem
Lögfræðingafélagið kallaði saman
til að segja skoðun sína á EES-
samningnum og stjómarskránni,
hefði verið fjölskipaður dómstóll,
hefði niðurstaðan verið þessi: Meiri-
hlutinn (3) taldi samninginn ekki
brjóta í bága við stjórnarskrána,
fyrsti minnihluti (1) taldi öraggara
að breyta stjórnarskránni, annar
minnihluti (1) taldi nauðsynlegt að
breyta stjórnarskránni.
Þjóðaratkvæði
í grein sinni í Morgunblaðinu 17.
júní segir Svavar Gestsson, að
krafan um þjóðaratkvæði hljóti að
verða aðalatriði umræðunnar um
EES á næstu vikum og mánuðum.
Allir, sem vilja málefnalegar um-
ræður um efni EES-samningsins
og stjórnskipuleg áhrif hans, hljóta
að snúast gegn því, að krafan um
þjóðaratkvæði kæfi slíkar umræð-
ur.
Stjórnarskránni verður ekki
breytt í þjóðaratkvæði. Það verður
enginn stjórnskipulegur vandi leyst-
ur með því að bera EES-samninginn
undir þjóðaratkvæði. Þvert á móti
er líklegt að höfuðáhersla á kröfuna
um slíka atkvæðagreiðslu kunni að
leiða til óþarfra stjórnskipulegra
deilna. Krafa um þjóðaratkvæði
virðist helst vera skjól fyrir þá, sem
treysta sér ekki að taka efnislega
afstöðu til EES-samningsins og
segja af eða á um hana, en Alþýðu-
bandalagið hefur til dæmis ekki
haft pólitískt þrek til þess.
Höfundur er þingmaður
Sj&lfstæðisflokksins i Reykjavík.
Líftækni og
sjávarlífverur
eftir Guðna Á.
Alfreðsson
Á undanförnum árum hefur líf-
tæknin haft veruleg áhrif innan
sjávarrannsókna eins og á svo
mörgum öðrum sviðum. Fram hefur
komið nýtt rannsóknasvið sem
nefnt hefur verið „marine biotec-
hnology“ eða „marin bioteknik" og
ég hef leyft mér að nefna sjávarlíf-
tækni á íslensku. Þetta svið tekur
m.a. til allra líftæknilegra rann-
sókna á sjávarlífverum, en er í raun
víðtækara og ekki ennþá greinilega
afmarkað. I október 1991 var 2.
alþjóðlega ráðstefnan um sjávarlíf-
tækni haldin í Baltimore í Banda-
ríkjunum. Þar var fjallað um fjöl-
mörg undirsvið innan sjávarlíf-
tækni. Sem dæmi má nefna:
1. Ný iðnaðarlega mikilvæg efni
úr hafinu.
2. Sjúkdómar og ræktun sjávar-
dýra.
3. Líffræðilega virk efni úr sjávar-
lífverum.
4. Ásætuvöxtur, lífrænar vamir og
málmskemmdir af völdum Íífvera.
5. Djúpsjávarhverir.
6. Ensím úr sjávarörverum og öðr-
um lífveram.
7. Sýklar í sjó og eiturefni þeirra.
8. Erfðabættir fiskar og fiskirækt.
9. Lyfjaefni og önnur náttúraefni
úr sjó.
10. Sjávarveirar.
11. Sambýlisform örvera í sjávarlíf-
verum.
12. Alþjóðleg staða sjávarlíftækni
og framtíðarhorfur.
Það má með sanni segja að þetta
rannsóknarsvið komi okkur Islend-
ingum mikið við þar sem tilvist
okkar byggir að svo miklu leyti á
hafínu og lífverum þess.
Það er því sérlega ánægjulegt
að hingað er nú væntanlegur góður
gestur sem er sérlega fróður um
sjávarlíftækni, bæði um upphaf og
þróun þessa sviðs og stöðu þess nú.
Þetta er dr. Rita R. Colwell, prófess-
or í örverafræði við Háskólann í
Maryland í Bandaríkjunum. Hún
er einnig stjómarformaður í stórn
og merkri líftæknistofnun í Mary-
land sem nefnist Maryland Biotec-
hnology Institute og byggð hefur
verið upp af miklum krafti og fram-
sýni á sl. 8-10 árum. Rita er eftir-
sóttur fyrirlesari og hefur verið
mjög virk á alþjóðlegum rannsókna-
vettvangi í örverafræði og líftækni.
Hún mun halda hér tvo fynrlestra
í boði Háskóla íslands og Örveru-
fræðifélags íslands og taka þátt í
umræðufundi á eftir þeim. Fyrir-
lestrarnir verða haldnir í húsnæði
Háskóla íslands í Odda, stofu 101,
föstudaginn 26. júní nk. og hefj-
ast kl. 13.30. Efni fyrirlestranna er:
1. „The Potential of Marine Biotec-
hnology".
2. „Environmental Biotechnology —
Use of Molecular Biotechnology in
Bioremediation.“
Allt áhugafólk er velkomið.
Höfundur er prófessor í
örverufræði við Háskóln íslands.
I
a
€
&
&
&
»
»
»