Morgunblaðið - 18.07.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 1992
Króatar sakað-
ir um að vilja
sneið úr Bosníu
MÚSLIMAR í Bosníu-Herzegovínu hafa sakað Króata um að semja
leynilega um skiptingu landsins við Serba, en Króatar og múslimar
hafa yfirleitt barist saman gegn Serbum. Króatar hafa lýst yfir
sjálfstjórnarsvæði í Herzegovínu og múslimar óttast að það og önn-
ur svæði verði sameinuð Króatíu, þrátt fyrir yfirlýsingar um að
aðeins sé um bráðabirgðafyrirkomulag að ræða. Króatar gætu vel
við unað ef Bosníu-Herzegovínu væri skipt upp eftir núverandi vígl-
ínum — sem kynnu að festast í sessi ef vopnahléð sem boðað er á
sunnudag helst — því þeir ráða
aðeins 17 prósent af íbúunum.
Serbar, sem eru um þriðjungur
íbúa ráða yfír nærri tveimur þriðja
hluta landsins. Sveitir múslima
ráða hins vegar aðeins yfír um ein-
um tuttugasta af landinu þó að
þeir séu fjölmennasti hópurinn, um
44 prósent íbúa Bosníu-Herzego-
vínu. Ríkisstjóm landsins er að
stærstum hluta skipuð múslimum,
en hún ræður ekki yfír miklu meiru
en hluta höfuðborgarinnar
Sarajevo. Það er því afar mikilvægt
fyrir múslima að núverandi víglínur
á milli þjóðabrotanna festist ekki
í sessi og þeir hafa ákafast barist
fyrir því að erlend ríki grípi í taum-
ana í Bosníu.
í byijun mánaðarins lýstu Króat'-
ar yfír stofnun sjálfstjómarlýðveld-
isins Herzeg-Bosna eftir að sveitir
nærri þriðjungi landsins, en eru
þeirra unnu hemaðarsigra á Serb-
um í grennd við borgina Mostar.
Leiðtogi Serba í Bosníu, Radovan
Karadzic, fagnaði stofnun þess og
stakk upp á að í framtíðinni gæti
Herzeg-Bosna gengið í laustengt
bandalag við yfirlýst lýðveldi Serba
í Bosníu. Ráðherrar í ríkisstjórn
Bosníu sögðu stofnun Herzeg-
Bosna ólöglega, þó að forseti lands-
ins segði að Króatar myndu þrátt
fyrir allt lúta stjórn hans.
Forseti Króatíu, Franjo Tudj-
man, hefur legið undir ásökunum
um að reyna að notfæra sér upp-
lausnina í Bosníu til að búa til
„stór-Króatíu“ eins og leiðtogi
Serbíu, Slobodan Milosevic, hefur
ljóst og leynt reynt að sölsa undir
sig landsvæði í Króatíu og Bosníu
Reuter
Flóttamenn frá Bosníu bíða á járnbrautarstöð eftir að komast í
búðir í Slóveníu.
til að mynda „stór-Serbíu“. Banda-
ríska dagblaðið The New York
Times sakaði Tudjman nýlega um
að senda hersveitir til Bosníu í
þeim tilgangi að sölsa undir sig
land og sagði að ef Milosevic væri
„slátrari Bosníu væri Tudjman hinn
blóðstokkni lærisveinn hi.ns.“
Tudjman hefur neitað „tilhæfu-
lausum ásökunum" um að Serbar
og Króatar séu með samsæri gegn
múslimum og í opinberri tilkynn-
ingu Króatíu-stjómar segir að
Herzeg-Bosna sé eingöngu tíma-
bundin stjórnunareining, sem á
engan hátt bijóti í bága við sjálf-
stæði Bosníu. Það er líka ljóst að
þó að múslimar kunni sums staðar
að vera óánægðir undir stjórn Kró-
ata er þar ólíku saman að jafna
við hlutskipti þeirra á yfirráða-
svæðum Serba. Serbar hafa ítrekað
verið sakaðir um fjöldamorð og
stríðsglæpi; þegar þeir taki þorp
skjóti þeir á heimili múslima og
drepi síðan þá sem ekki flýja burt
af yfirráðasvæði þeirra.
Forystumenn Herzeg-Bosna
segja að framtíðarskipan Bosníu
kunni að verða svipuð og í Sviss,
með sjálfstæðum kantónum innan
sama ríkisins. Vandamálið er hins
vegar að múslimar eiga nú nærri
ekkert landsvæði, sem gæti orðið
þeirra „kantóna" og líklegt er að
sjálfstjórnarsvæði Serba og Króata
myndu hafa meiri tengsl við stjórn-
irnar í Belgrad og Zagreb en ríkis-
stjómin Bosníu í Sarajevo.
Byggt á The Economist og
Reuter.
Viðskiptabann Rússa á Eistland:
„Stefna harðlínumanna orð-
in opinber stefna Rússa“
„RÚSSAR hafa hótað að undan-
förnu að grípa til einhvers konar
aðgerða gegn Eistlendingum, en
það kom mjög á óvart hversu
harkalegar aðgerðir rússneska
þingsins eru,“ sagði Tarmu Tam-
merk, ritstjóri blaðsins Baltic In-
dependent í Tallinn í samtali við
Morgunblaðið í gær. Stefna harð-
linumanna og kommúnista virtist
nú vera orðin opinber stefna
Rússlandsstjórnar og ástandið í
Umsátri Isra-
elshers um
háskóla hætt
Jerúsalem. Reuter.
ÍSRAELSKIR hermenn hættu
umsátri um Al-Najah háskólann
í gær eftir að samkomulag náðist
um friðsamlega lausn á deilu
hersins við nemendur. Herinn
settist um skólalóðina á þriðju-
dag til þess að ná til eftirlýstra
Palestinumanna, sem talið var
að hefðust við í skólanum.
AI-Najah er stærsti háskóli araba
á vesturbakka Jórdanar. Sveit ísra-
elskra hermanna kom að skólanum
í því skyni að leita að eftirlýstum
Palestínumönnum. Um 3.000 nem-
endur og kennarar neituðu hins
vegar að verða við tilmælum hers-
ins og lokuðu sig inni í skólabygg-
ingunni.
Talið var að herinn myndi ef til
viil ráðist til inngöngu og óttast að
slíkt gæti leitt til blóðbaðs. í gær
var síðan samið um það, að herinn
hætti umsátri um háskólalóðina
gegn því að sex hinna eftirlýstu,
sem voru í skólanum, færu í þriggja
ára útlegð til Jórdaníu. Umsátur
hersins hófst sama dag og Yitzhak
Rabin tók við forsetaembætti í ísra-
el og var þetta fyrsta prófraun hans
sem forsætisráðherra.
Eistlandi væri að mörgu leyti að
líkjast því sem var fyrir valda-
ránstilraunina í Moskvu í ágúst í
fyrra, áður en Eystrasaltslöndin
fengu sjálfstæði.
Tammerk sagði ljóst að viðskipta-
bann myndi hafa mikil áhrif, þar sem
Rússland væri helsta viðskiptaland
Eistlands, þó svo að viðskipti land-
anna hefðu minnkað frá því í tíð
Sovétríkjanna. Hann sagði að lögin
um ríkisborgararétt, sem rússneska
þingið var að mótmæla, gæfu öllum
rétt til éistnesks ríkisfangs sem
hefðu búið í landinu áður en það var
innlimað í Sovétríkin árið 1940, svo
og afkomendum þeirra. Rússar í
Eistlandi gætu orðið ríkisborgarar
samkvæmt svokallaðri „2+1 reglu“,
þ.e. þeir geta sótt um ríkisborgara-
rétt eftir tveggja ára dvöl í landinu
og fá hann þá að ári liðnu.
Tammerk sagði að ennþá hefðu
rússneskumælandi íbúar, sem eru
40 prósent landsmanna, ekki krafist
sjálfstjórnar eða aðskilnaðar. Þó
hefðu stjórnvöld í bænum Narva í
norðausturhluta Eistlands, þar sem
Rússar eru í miklum meirihluta,
boðað til atkvæðagreiðslu um fram-
tíðarskipan bæjarins, en ekki hefði
verið gefið upp hvenær íbúarnir eiga
að ganga til atkvæða eða hvernig
orðalag spurningarinnar á atkvæða-
seðlinum yrði.
Irak:
Gæsluliði
SÞmyrtur
London. The Daily Telegraph.
ROLF Ekeus, sérstakur fulltrúi
Sameinuðu þjóðanna, kom i gær
til Bagdad til að reyna að finna
lausn á deilu samtakanna við ír-
aksstjórn. Saddam Hussein, leið-
togi Iraks, hefur hins vegar ekk-
ert gefið eftir í deilunni og
gæsluliði SÞ frá Fyi-eyj_um hefur
verið myrtur í norður-írak.
Eftirlitsmenn frá SÞ hafa nú
beðið í nærri tvær vikur fyrir utan
landbúnaðarráðuneytið í Bagdad,
þar sem þeir telja að geymd séu
skjöl um eldflaugaáætlun íraka.
Talsmenn íraksstjómar hafa hins
vegar sagt að eftirlitsmennirnir fái
alls ekki aðgang að ráðuneytinu og
írakar hafa brotið vopnahlésskil-
mála öryggisráðs SÞ á margvísleg-
an hátt að undanfömu og ógnað
starfsmönnum alþjóðastofnana.
Saddam sagði í ræðu í gær að
múslimar ættu að sameinast í heil-
ögu stríði gegn Bandaríkjunum. í
Washington hafa ráðamenn rætt
um að grípa hugsanlega til loft-
árása á Irak á ný, haldi þeir áfram
að bijóta vopnahlésskilmála.
Rcuter
Fimmtán létust í Líma
Öflug bílsprengja skók hverfí efnamanna í Líma í fyrrinótt og varð
að minnsta kosti fimmtán manns að bana en særði um hundrað.
Þetta er versta sprengjutilræði í höfuðborg Perú þau tólf ár sem
skæruliðar úr röðum maóista, sem kenna sig við Skínandi stíg, hafa
látið að sér kveða. Á myndinni sést er slösuðum manni er hjálpað
eftir sprenginguna.
Ríkisút-
gjöld auk-
ast í Rúss-
landi
RÚSSNESKA þingið raskaði
efnahagsáætlunum stjórnarinn-
ar í gær með því að fella fjár-
lagatillögur Jegors Gajdar starf-
andi forsætisráðherra og bæta
44 milljörðum við útgjöld ríkis-
ins. Helstu andstæðingar Gajd-
ors sögðu stjórnina hafa van-
metið tekjur ríkisins verulega.
Áætlaður tekjuhalli ríkissjóðs
vex við þetta úr 360 í um 420
milljarða ÍSK. Jegor Gajdar
sætir miklum þrýstingi frá Vest-
urlöndum að minnka tekjuhall-
ann og bæta jafnvægi í fjárhag
Rússlands. Hann þarf að sýna
fram á að úrbætur verði til að
144 milljarða alþjóðleg peninga-
aðstoð taki að berast.
Lithái sekur
um stríðs-
glæpi
Skoskur dómstóll kvað í gær
upp úrskurð um að Lithái sem
kom til Skotlands í lok síðari
heimsstyijaldar væri sekur um
stríðsglæpi. Dómurinn var kveð-
inn upp í meiðyrðamáli sem hinn
76 ára gamli Antanas Gecas
höfðaði á hendur STV-sjón-
varpsstöðinni. Gecas var kallað-
ur stríðsglæpamaður í fímm ára
gömlum heimildarþætti stöðvar-
innar og sagður hafa tekið þátt
í fjöldamorðum íbúa í Litháen
og Hvíta Rússlandi þegar hann
var liðsmaður pólsku lögregl-
unnar. í dóminum segir að Gec-
as hafi átt hlut að fjölda að-
gerða, meðal annars drápi sak-
lausra Sovétborgara, einkum
gyðinga. •
Átök í Alsír
ÍSLAMSKIR bókstafstrúar-
menn flykktust út á götur helstu
borga í Alsír eftir bænir í gær
til að mótmæla fangelsun for-
ystumanna íslömsku frelsis-
hreyfíngarinnar, FIS. Útvarp í
Algeirsborg sagði að þar hefði
einn látist og fjórir slasast í
átökum við sérsveitir lögreglu.
Skothríð heyrðist frá sex
íslömskum vígstöðvum í Al-
geirsborg og opinberar fréttir
hermdu að komið hefði til átaka
í fjórum öðrum borgum.
Markið styrk-
ist áfram
í KJÖLFAR ákvörðunar þýska
seðlabankans um hækkun for-
vaxta á útlánum reis mark enn
í verði í gær gagnvart banda-
ríkjadal, franka og japönsku
jeni. Verð á gulli, silfri og plat-
ínu hækkaði eins og jafnan þeg-
ar dollari fellur, en gullverð
færðist aftur niður í verðbréfa-
höll Lundúna. Ró virtist færast
yfír stöðu dollara í gær, en verð-
bréfasalar töldu að þetta gæti
verið logn á undan stormi í
næstu viku, verðið kynni að
hrynja á mánudag.
Nýtt spendýr
finnst í Víet-
nam
í AFSKEKKTUM skógum Víet-
nam lifir stórt spendýr sem ekki
hefur áður þekkst. Vísindamenn
hyggjast koma fyrir sjálfvirkum
myndavélum og freista þess að
festa dýrið á filmu á Vu Quang
verndarsvæðinu, en þegar hafa
fundist þijár hauskúpur og horn
af nýdauðum dýrum. Vísinda-
menn segja þetta merkilega
uppgötvun því aðeins örfá áður
óþekkt spendýr hafi komið fram
í dagsljósið á síðustu hundrað
árum.