Morgunblaðið - 18.07.1992, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JULI 1992
17
FORSETAKOSNINGARNAR í BANDARÍKJUNUM
Ciinton fer í kosningaferða-
lag með 23% forskot á Bush
Reuter
Albert Gore og Bill Clinton veifa til stuðningsmanna sinna ásamt eiginkonum sínum áður en þeir leggja
upp í þriggja daga rútuferðalag um Bandaríkin.
Boston. Frá Karli Blöndal, fréttaritara
Morgunblaðsins.
BILL Clinton, forsetaframbjóð-
andi Demókrataflokksins, lagði í
gær upp í sex daga kosninga-
ferðalag tiL átta ríkja ásamt A1
Gore, varaforsetaefni sínu, í því
skyni að viðhalda þeim skrið-
þunga, sem fjögurra daga flokks-
þing demókrata í New York hefur
veitt framboði þeirra. „Stöndum
saman að því að endurheimta arf-
leifð lands okkar,“ sagði Clinton
þegar hann ávarpaði stuðnings-
menn sína áður en lagt var stað
síðdegis í gær. Við það tækifæri
gat hann státað af fyrsta sigrinum
í baráttunni um stuðningsmenn
auðkýfingsins Ross Perots þegar
formaður kosningaherferðar Pe-
rots í New York lýsti yfir stuðn-
ingi við Clinton og skoraði á aðra
stuðningsmcnn hans að fylgja sér.
Clinton og Gore munu leggja
áherslu á að bera víurnar í stuðn-
ingsmenn Perots á ferðalagi sínu,
en einnig er ljóst að þeir ætla ekki
að gera sömu mistök og Michael
Dukakis fyrir fjórum árum. Dukakis
hélt heim til Massachusetts með
vænt forskot í skoðanakönnun eftir
að demókratar útnefndu hann í Atl-
anta fyrir fjórum árum og tók sér
frí. Þegar hann kom úr fríinu voru
repúblikanar búnir að gera út um
framboð hans. Clinton ætlar greini-
lega ekki að leyfa repúblikönum að
einoka sviðsljósið á sinn kostnað.
Clinton fékk á flokksþingi demó-
krata umbun fyrir að hafa staðið
af sér þann hreinsunareld, sem hann
gekk í gegnum í forkosningunum.
Flokksbræður hans útnefndu hann
formlega forsetaframbjóðanda
flokksins og á fimmtudagskvöld þáði
hann útnefninguna í ræðu þar sem
hann gerði grein fyrir stefnu sinni,
talaði um sjálfan sig, fór hörðum
orðum um Bush og skoraði á stuðn-
ingsmenn milljónamæringsins Ress
Perots, sem fyrr um daginn lýsti
yfir því að hann hygðist ekki bjóða
sig fram til forseta, að sameinast
undir sínum merkjum.
meðan á flokksþingi demókrata stóð.
Quayle óskaði Clinton og Gore til
hamingju og sakaði demókrata um
leið um að nota hugmyndir repúblik-
ana til að breyta ímynd sinni. „Eg
gleðst yfir því að þeir sjá að þeir
höfðu rangt fyrir sér, en við rétt,“
sagði Quayle.
23% forskot Clintons
Ekki er seinna vænna fyrir repú-
blikana að taka við sér. Samkvæmt
skoðanakönnun, sem sjónvarpsstöð-
in CNN lét gera á fimmtudag og
gerði ráð fyrir því að auðkýfingurinn
Ross Perot frá Texas væri hættur
við framboð, hefur Clinton _nú 23
prósenta forskot á Bush. 56 prósent
aðspurðra lýstu yfir fylgi sínu við
Clinton, en aðeins 33 prósent fylgdu
Bush.
Flokksþing demókrata virðist
einnig hafa eflt traust kjósenda á
Clinton. 59 prósent væntu þess að
hann myndi standa sig vel í emb-
ætti, en 29 prósent voru á öndverð-
um meiði. Aðeins 37 prósent að-
spurðra kváðust bera svipað traust
til Bush, en 56 prósent töldu hann
myndu standa sig illa.
Önnur niðurstaða könnunarinnar
ætti að gleða demókrata og hrella
repúblikana að sama skapi. Fylgi
fyrrum stuðningsmanna Perots
reyndist skiptast þannig að Clinton
fékk 56 prósent, en Bush 35 prósent.
Ógerningur er að segja hversu
lengi demókratar muni njóta þessar-
ar velvildar kjósenda, en óhætt er
að segja að flokksþing demókrata
hefur gefið bæði flokknum og Clint-
on nýja ímynd í augum almennings.
Clinton var markaður örum eftir
hildarleik forkosninganna. Hann var
vændur um framhjáhald, tilraunir
til að komast hjá því að gegna her-
þjónustu í Víetnam og varð sér til
athlægis þegar hann játti því að
hafa prófað marijúana, án þess þó
að hafa tekið reykinn niður í lungu.
Almenningur átti erfítt með að sjá
þennan mann fyrir sér í embætti
forseta og efaðist um að hægt væri
að treysta honum.
En skyndilega er þessi mynd horf-
in og í stað hennar birtist ungur
maður, sem átti erfiða æsku, barðist
til mennta, hefur staðið sig vel í
hlutverki ríkisstjóra éins fátækasta
ríkis Bandaríkjanna og ætlar nú að
leiða þjóðina út úr yfirstandandi
kreppu.
Demókratar beittu öllum tiltæk-
um brellum á flokksþinginu til að
kúvenda almenningsálitinu. Sérstak-
lega áhrifamikil þótti stutt mynd um
Clinton, sem sýnd var áður en hann
flutti útnefningarræðu sína. Einnig
fór ýmislegt fram að tjaldabaki til
þess“ að skapa ímynd einingar út á
við. Ron Brown, formaður Demó-
krataflokksins, þykir eiga sérstakan
heiður skilinn fyrir að knýja flokks-
bræður sína til að snúa bökum sam-
an á þinginu, koma í veg fyrir að
ágreiningur brytist út og sundrung,
sem oft hefur sett svip sinn á slíkar
samkundur flokksins og veikt traust
almennings. Brown kom í veg fyrir
að hagsmunahópar héldu þinginu í
gíslingu með sérkröfum og hótunum
um að ganga út, honum tókst að
hemja Jesse Jackson og tryggja að
Jerry Brown tækist ekki að veikja
ímynd einingar.
Clinton stóð í sviðsljósinu með
pálmann í höndunum, en sigurvegar-
inn bak við tjöldin var Ron Brown.
Án hans hefði Clinton og stuðnings-
mönnum hans aldrei tekist að færa
flokkinn inn á miðju bandarískra
stjórnmála og knýja fram stefnu-
skrá, sem höfðar til 'bandarískrar
millistéttar, án þess að valda klofn-
ingi innan hans. Nú eru 'demókratar
búnir að leggja grundvöll að því að
höfða til millistéttarinnar, sem hing-
að til hefur litið þá hornauga, talið
þá málsvara skattpíningar og
eyðslusemi og látið tortryggni leiða
sig á vit repúblikana. Bush og félag-
ar munu hins vegar halda því fram
að fyrir aftan forgrunn fagurra orða
leynist sami Demókrataflokkurinn
og áður með megináherslu á alltum-
lykjandi ríkisumsvif, sem lykti með
stöðnun og velferðarkerfí, sem þrífst
á sjálfu sér. Enn eru ijórir mánuðir
í kosningar og í næsta mánuði halda
repúblikanar flokksþing og þar verð-
ur án efa haldin ámóta áferðarfalleg
sýning og demókratar héldu í New
York í þessari viku.
„Nýr sáttmáli“
Rætt hafði verið um að þetta
væri mikilvægasta ræða Clintons á
ferli hans. Hann yrði að sannfæra
kjósendur um eigið ágæti. Hinum
nýkrýnda frambjóðanda tókst ekki
að tendra bál í hugum áheyrenda
sinna. Til þess talaði hann of lengi,
tæpa klukkustund, og ræða hans var
sundurleit, eins og hún ætti sér
nokkra höfunda, sem hver hefði
skrifað sinn kafla.
En ræðan var alls ekki slæm og
Clinton geislaði af sjálfsöryggi. Clin-
ton gekk harðar að forsetanum en
venja er til í útnefningarræðum
áskoranda. „Bush getur látið móðan
mása,“ sagði Clinton. „En hann hef-
ur enga áætlun til að keppa og sigra
í heimsviðskiptum. Það geri ég ...
Hann sór að tryggja 15 milljónum
manna nýja atvinnu fyrir þennan
tíma. Upp á vantar atvinnu handa
14 milljónum manna. Við getum
gert betur.“
Clinton skoraði á þá sem eru lang-
þreyttir á óvirkri stjórn að vinna
með sér að því að knýja fram breyt-
ingar. Margt í ræðunni minnti á
John F. Kennedy, sem fyrir 32 árum
var kjörinn forseti. Clinton boðaði
nokkurs konar þjóðarsátt, sem hann
kallaði „nýjan sáttmála", hét á menn
að hjálpa sér að „reisa ríki, sem á
ný upphefur þjóð sína og verður
heiminum innblástur".
Varaforsetaefnið hélt einnig ræðu
og sagði Bush hafa brugðist banda-
rísku þjóðinni. Gore leit því næst á
úr sitt og sagði að það væri „kominn
tími til" að repúblikanar færu frá.
Nú er kosningabaráttan að hefj-
ast fyrir alvöru og Dan Quayle vara-
forseti hleypti í gær af fyrsta skot-
inu eftir að repúblikanar höfðu að
gömlum sið haldið að sér höndum
Réði hug'hvarf Perots nið-
urlögum „þriðja aflsins“?
^ Boston. Frá Karli Blöndal, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÓYFIRLÝST framboð auðkýfingsins Ross Perots til forseta Bandaríkj-
anna gaf fyrirheit um gagngerar breytingar í bandarískum stjórnmál-
um. Perot tókst að virkja fólk, sem hafði snúið baki við sljórnmálum,
fullt andúðar. Rúmlega tíu milljónir manna skrifuðu undir stuðnings-
lista til að tryggja framboð hans og koma nafni hans á kjörseðla. A
fimmtudag kaus Perot að hryggbijóta þetta fólk. Nú er spurt hvert
það muni leita og hvort sú hreyfing, sem stóð að baki Perot hafi logn-
ast út af og demókrötum og repúblikönum hafi enn á ný tekist að
tryggja viðhald tveggja flokks kerfisins og kæfa þriðja aflið í fæðingu.
Þegar kosningabaráttan hófst fyr-
ir forkosningarnar í New Hampshire
um áramótin var Ijóst að kjósendur
voru í vígahug. Ekkert bólaði á efna-
hagsuppsveiflunni sem George Bush
Bandaríkjaforseti hafi lofað. Al-
menningur gerði sér grein fyrir því
fyrir alvöru að undanfarna áratugi
hefur stöðugt verið grafið undan
bandarískri millistétt og bilið milli
hennar og hinna ríku breyst í gjá.
Almenningur sá að auki fyrir sér
gjaldþrot lýðræðisins þar sem helm-
ingur kjósenda sér ekki ástæðu til
að neyta atkvæðisréttar síns og fjár-
framlög fyrirtækja og þrýstingur
hagsmunahópa ræður meiru um
ákvarðanir stjórnmálamanna en vilji
umbjóðenda þeirra.
I febrúar birtist Perot í viðtals-
þætti í sjónvarpi og höfðaði með
orðum sínum til þessara tilfinninga.
Þegar á hann var gengið kvaðst
hann myndu bjóða sig fram ef nafn
hans yrði á kjörseðlum í öllum 50
ríkjum Bandaríkjanna. Fólk flykktist
til stuðnings við litla, snögghærða
milljónamæringinn frá Texas, sem
lýsti yfir vanþóknun sinni á öng-
þveitinu í Washington og boðaði ein-
faldar lausnir kúrekans.
Perot fór fram úr bæði Bush og
Bill Clinton, forsetaframbjóðanda
demókrata, í skoðanakönnunum og
í júní var því meira að segja spáð
að hann gæti sigrað. Þá tók hins
vegar að halla undan fæti. Repúblik-
anar hófu linnulausar árásir. Dan
Quayle varaforseti kallaði Perot
„duttlungafullan auðjöfur", sem
vanvirti stjórnarskrána. Brátt höfðu
Quayle og Bush stillt honum upp
við vegg og Perot var neyddur til
að afsaka fyrra framferði sitt, þar
á meðal að hafa leigt einkaspæjara
til að grafa upp ósóma um andstæð-
inga sína.
Perot skilur eftir sig fjölda manna,
sem nú vita ekkert hvert þeir eiga
að snúa sér. Margir þeirra, sem
bundu trúss sitt við Perot, fórnuðu
starfi sínu og eigin fé til að beijast
Ross Perot.
fyrir hann. Þetta fólk átti bágt með
að trúa eigin eyrum þegar hann
kvaðst hættur viðf Mörgum þótti
sem hann hafði stungið rýtingi í bak
sér.
Margir þeirra munu líklega ekki
kjósa, en demókratar og repúblikan-
ar keppast nú um að laða að sér
hina. Þykir fagurgali repúblikana í
garð Perots jaðra við ósmekklegheit
eftir þær persónuárásir, sem þeir
stóðu fyrir á meðan þeim stóð ógn
af honum. Demókratar höfðu hins
vegar reynt að segja sem minnst um
Perot í trausti þess að framboði
hans myndi endast líf fram á haust
og veikja Bush.
Samkvæmt fyrstu vísbendingum
virðast stuðingsmenn Perots ætla
að ganga til liðs við demókrata.
Stuðningsmenn Perots vilja breyt-
ingar og Clinton boðar breytingar,
en Bush er holdtekja ríkjandi
ástands. Demókratar geta hins veg-
ar ekki svarið af sér ábyrgð á
ástandinu því að þeir eru með meiri-
hluta á þingi.
Clinton er tæplega boðberi þeirra
breytinga, sem fólk á borð við stuðn-
ingsmenn Perots sækist eftir. Clin-
ton hefur fært demókrata nær
stefnu Bush, fremur en hitt, þótt
hann hafi um leið opnað millistétt-
inni leið inn í flokkinn. Hin nýja
stefnuskrá demókrata sýnir hins
vegar að þeir þurfa að virkja aðgerð-
arlausa kjósendur án þess þó að
ganga svo langt að láta undan kröf-
um Jerrys Browns, fyrrum ríkis-
stjóra í Kalifomíu, um að gera að
engu úrslitaáhrif peninga í banda-
rískum kosningum ætli flokkurinn
að koma sínum manni í Hvíta húsið
eftir 12 ára fjarveru.