Morgunblaðið - 21.08.1992, Blaðsíða 21

$E
fffö
81
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 1992
*.é
21
Morgunblaðið/RAX
Ný íslensk stuttmynd
Ekki var verið að mynda stjórnmálamenn heldur leikara í nýrri stutt-
mynd eftir Lárus Ymi Óskarsson við Stjómarráðið er ljósmyndari
blaðsins átti leið um í gær. Kvikmyndin hefur fengið vinnuheitið
Svanur og verður hálftíma löng. Hún verður framlag íslendinga til
norræns samstarfsverkefnis um fimm stuttmyhdir. Norrænar sjón-
varpsstöðvar hafa fyrirfram keypt sýningarrétt á öllum myndunum
og verða þær sýndar á Norðurlöndunum árið 1993. Þess má geta
að vinnuheiti myndarinnar er í höfuðið á aðalpersónunni sem er
gamall maður, Svanur. Hann kemur utan af landi til höfuðborgarinn-
ar til að leita sér lækninga og er tekinn í misgripum fyrir franskan
menntamálaráðherra sem er í opinberri heimsókn í landinu.
Ríkisendurskoðun athugar Atvinnuleysistryggingasjóð
Gjaldþrot blasir við
sjóðnum eftir tvö ár
í ATHUGUN sem Ríkisendurskoðun hefur gert á Atvinnuleysistrygg-
ingasjóði kemur fram að gjaldþrot blasir við sjóðnum árið 1994 að öllu
óbreyttu. Sjóðurinn hefur verið rekinn með halla frá árinu 1989. Ef
fasteign er undanskilin hafa eignir sjóðsins að frádregnum skuldum
minnkað um 23% frá árinu 1987. Staða sjóðsins er þannig að verðbréfa-
eign hans verður uppurin og greiðsluþrot blasir við á árinu 1994 komi
ekki til sérstakra fjárveitinga á árunum 1992 og 1993 og verði atvinnu-
I niðurstöðum Ríkisendurskoðunar
segir m.a. að brýnt sé að taka tekju-
stofna Atvinnuleysistryggingasjóðs
til endurskoðunar. Núverandi tekju-
stofnar sjóðsins geti aðeins staðið
undir kostnaði við u.þ.b. 2% atvinnu-
leysi. Einnig telur Ríkisendurskoðun
brýnt að gerð verði úttekt á því hvort
nýta beri íjármuni sjóðsins á annan
veg en til greiðslu atvinnuleysisbóta,
svo sem til að skapa aukin atvinnu-
tækifæri.
Atvinnuleysistryggingasjóði er nú
markaður tekjustofn sem nemur
0,15% af gjaldstofni tryggingargjalds
og á móti ber ríkissjóði að borga þre-
falda þá upphæð í sjóðinn. Samkvæmt
áætlunum fjármálaráðuneytis fyrir
1993 er gert ráð fyrir að stofn til
tryggingargjalds nemi 187 milljörð-
um króna. Framlag sjóðsins yrði sam-
kvæmt því 280 milljónir og framlag
ríkissjóðs 842 milljónir eða samtals
1.123 milljónir kr. Ríkisendurskoðun
áætlar að samkvæmt þessu vanti
1.080 milljónir króna til að endar nái
saman hjá sjóðnum á næsta ári. í
skýrslu Ríkisendurskoðunar segir:
„Virðast því tekjustofnar Atvinnu-
leysistryggingasjóðs ekki í neinu sam-
ræmi við raunverulega fjárþörf sjóðs-
ins eigi hann að geta sinnt lögboðinni
skyldu sinni. Þegar er farið að ganga
á verðbréfaeign hans auk þess sem
sjóðsstaða fer versnandi. Nýjustu
áætlanir fyrir 1992 gera ráð fyrir að
um 500 milljónir vanti til að sjóðurinn
geti staðið við skuldbindingar sínar.“
Nettóeign sjóðsins á síðasta ári
nam 2,3 milljörðum króna en árið
1987 nam þessi eign rúmlega 3 millj-
örðum króna. Gert er ráð fyrir að 3%
atvinnuleysi kosti sjóðinn 154 milljón-
ir kr. á mánuði og samkvæmt áætlun
sjóðsins vantar rúmlega milljarð, eða
helming af eign, til að sjóðurinn geti
sinnt lögbundnum skyldum sínum á
næsta ári verði atvinnuleysi ekki
meira en 3%. Því megi í raun segja
að greiðsluþrot blasi við 1994.
Ríkisendurskoðun fjallar um
greiðslur á eftirlaunum til aldraðra
úr sjóðnum. Um þær segir: „Ríkisend-
urskoðun telur að greiðslur á eftirla-
unum til aldraðra eigi ekki heinwaí
Atvinnuleysistryggingasjóði. Verði
eftirlaunagreiðslur engu að síður
áfram á vegum sjóðsins þarf að koma
til sérstök fjárveiting vegna þeirra.
Greiðslur Atvinnuleysistrygginga-
sjóðs vegna eftirlauna námu um 390
milljónum króna á árinu 1991 sem
var um 30% af heildarbótagreiðslum."
Talið er að spara megi verulega í
rekstri Atvinnuleysistryggingasjóðs.
Ríkisendurskoðun segir að á grund-
velli ákvörðunar stjórnar sjóðsins fái
stéttarfélögin nú greidd allt að 5%
af útborguðum bótagreiðslum í sinn
hlut fyrir þá vinnu sem þau leggja
af mörkum við undirbúning úthlutun-
arnefndafunda og frágang og útborg-
un atvinnuleysisbóta. Kostnaður
sjóðsins vegna þessa nam 41 milljón
króna á síðasta ári og stefnir að
óbreyttu í að verða 90 milljónir króna
í ár.
Sannindín um Stein-
grím J. og smíði Heríólfs
eftir Árna Johnsen
Því miður hefur nýi Heijólfur
ekki reynst eins gott sjóskip og
vonir stóðu til og á næstunni hljóta
ráðamenn að skoða til hlýtar
möguleikana á að bæta þar úr eða
grípa til annarra ráða því það er
þegar ljóst að skipið dugar ekki
eins og skyldi þegar eitthvað er
að veðri og útlit fyrir veruleg frá-
vik í siglingatíðni.
í fyrsta sinn sem verulega
reyndi á sjóhæfni skipsins í áætl-
unarferð í síðustu viku urðu miklar
tafir og skipstjórinn Jón Eyjólfsson
lýsti því yfir í viðtölum við frétta-
menn að hann væri fjarri því
ánségður með skipið. Það segir
mikið þegar skipstjórinn sér sig
knúinn til þess að segja slíkt og
þótt menn vilji gera gott úr hlutun-
um, þá verður höfðinu ekki barið
við steininn í þessum efnum. Þess
vegna verður að horfast í augu við
staðreyndirnar strax og reyna að
bæta úr mistökunum eða stokka
spilin hreinlega upp sem er fýrir-
kvíðanlegt nokkrum mánuðum eft-
ir að þetta annars glæsilega skip
er komið til landsins.
Eftir umrædda ferð í síðustu
viku hafði Ríkisútvarpið samband
við Steingrím J. Sigfússon al-
þingismann og fyrrverandi sam-
gönguráðherra og spurði hvort það
hefðu verið mistök af honum sem
samgönguráðherra að kreíjast
þess að Heijólfsteikningin ful-
teiknuð upp á 79 metra langt skip
yrði vikið til hliðar og teiknað og
smíðað skip sem væri 8,5 metrum
styttra, en margir sem til þekkja
telja að þá hafi orðið stóra slysið
í undirbúningi að komu nýs Her-
jólfs. Steingrímur svaraði því til
að ástæðan fyrir teikningu að
minna skipi hefði verið sú að spara
mætti hundruð milljóna króna og
nógu erfítt hefði nú verið samt að
koma skipinu á kjöl. Vísaði ráð-
herrann fyrrverandi loðið til þess
að m.a. hefðu hafnarframkvæmdir
í Þorlákshöfn og Vestmannaeyjum
orðið mun dýrari en ella ef stærra
skip hefði verið smíðað. Þessar
fullyrðingar eru alrangar. Málið
er nefnilega svo vitlaust að það
var pólitísk ákvörðun alþýðu-
bandalagsráðherranna Steingríms
J. Sigfússonar og Ólafs Ragnars
Grímssonar sem réð úrslitum um
minnkun Heijólfs og þeirra fulltrú-
ar í smíðanefndum eins og til dæm-
is Margrét Frímannsdóttir alþing-
ismaður og Ragnar Óskarsson
bæjarfulltrúi í Vestmannaeyjum
létu pólitísku valdskipunina beygja
sig en ekki faglegar staðreyndir.
í stuttu máli eru staðreyndir máls-
ins þær að tilboð lágu fyrir í 79
metra langa skipið sem hannað var
af virtum og viðurkenndum hönn-
uðum í Danmörku. Lægsta tilboð
var upp á rúmlega 700 millj. kr.
en fýsilegustu tilboðin voru um
1.000 millj. kr. Ástæðan fyrir því
að Steingrímur J. lét teikna nýtt
skip var einfaldlega sú að það var
verkefnaskortur í Slippstöðinni á
Akureyri, enda dagskipun ráðherr-
ans sú að nýja teikningin ætti að
miðast við 70,5 metra lengd, 14
metra breidd og ákveðna þyngd,
allt stærðir sem pössuðu fyrst og
fremst fyrir hámarksmöguleika
Slippstöðvarinnar á Akureyri, en
ekki siglingaleiðina milli lands og
Eyja, einhveija erfíðustu siglinga-
leið í heimi fyrir farþegaskip. Það
var mjög slæmt að Steingrími J.
skyldi ekki detta í hug að stækka
smíðaskemmu Slippstöðvarinnar á
Akureyri og lyftu. Því miður virð-
ist það vera að sannast að hin
pólitíska ákvörðun alþýðubanda-
lagsráðherranna og þeirra liðs-
manna er sú vitlausastsa sem um
getur í smíði samgöngutækja fyrir
lslendinga. Þegar minni teikningin
var síðan boðin út var tilboð Slipp-
stöðvarinnar um 17.000 millj. kr.
„Þessar fullyrðingar
hjá Steingrími J. Sig-
fússyni eru alrangar.
Málið er nefnilega svo
vitlaust að það var póli-
tísk ákvörðun alþýðu-
bandalagsráðherranna
Steingríms J. Sigfús-
sonar og Ólafs Ragnars
Grímssonar sem réð
úrslitum um minnkun
Herjólfs og þeirra full-
trúar í smíðanefndum
eins og til dæmis Mar-
grét Frímannsdóttir al-
þingismaður og Ragnar
Oskarsson bæjarfull-
trúi í Vestmannaeyjum
létu pólitísku valdskip-
unina beygja sig en
ekki faglegar stað-
reyndir.“
en norsku tilboðin um 1.100 millj.
kr. þannig að Slippstöðin datt strax
út úr dæminu, en pólitíkusamir
sem höfðu vikið faglegu staðreynd-
unum til hliðar fyrir pólitískar geð-
þóttaákvarðanir voru fastir í teikn-
ingum minni skipsins og höfðu
vald og afl til þess að láta þá fram-
kvæmd ganga fram og sögðu að
ekkert annað kæmi til greina.
Vonandi verður hægt að lagfæra
þetta annars fallega skip þannig
að það verði brúklegt og aðlaðandi
til þeirrar þjónustu sem það á að
sinna og að það verði ekki siglinga-
legt Kröfluævintýri. Að öðrum
kosti er ekkert annað að gera en
að huga nú þegar að nýju skipi
eins og ég reyndar vakti máls á
Ami Johnsen
að kynni að þurfa þegar á fyrstæ
ári nýja skipsins, í einni af fjöl-
mörgum greinum um undirbúning
að smíði Heijólfs sem ég hef skrif-
að á undanförum árum vegna allr-
ar þeirrar sorgarsögu þar sem ein-
ar fimm smíðanefndir komu við
sögu og alltaf var gengið á skjön
við tillögur heimamanna sem vissu
auðvitað manna best hvað bar helst
að varast í grundvallaratriðum fyr-
ir smíði nýs og stærra skips á leið-
ina Vestmannaeyjar — Þorláks-
höfn.
Það var ótrúlegt hvað pólitískt
bögglauppboð réð ferðinni í undir-
búningi að smíði nýja Heijólfs og
eitt dæmið um mikla áhættu var
að láta innlent hönnunarfyrirtæki
taka að sér svo viðamikið verk
nánast sem tilraunaverkefni, því
engin brúkleg reynsla lá þegar að
baki í hönnun farþegaskipa af al-
vöru stærð eins og sagt er.
Steingrímur J. Sigfússon hélt
því fram sér til afsökunar að minna
skip þar sem grunnlínum í stærra
skipinu var í raun troðið inn í of
lítinn stakk, hafí sparað hundruð
milljónir króna. Ég ítreka að þetta
er ósatt. Smíði stærra skipsins
hefði kostað nánast það sama og
minna skipið samkvæmt tilboðum
og að það stærra hefði að öllum
líkindum gengið hraðar, eytt minni
olíu og þótt rekstrarkostnaður
hefði verið sá sami var stærra skip-
ið hannað þannig að það mátti
hæglega fækka mannskap í áhöfn
yfír þann tíma ársins sem fæstir
farþegar voru. í tankprófunum á
minna skipinu, núverandi Heijólfi,
komu fram vandamál sem minnk-
uðu með breytingum á teikningu,
en hluti vandamálanna hefur
reynst meiri en menn trúðu og ný
hafa komið að auki. Hvort unnt
er að breyta því með breytingum
á stefni eða skut eða á annan hátt
skal ekkert sagt um á þessu stigi
en skýring íslenska hönnuðarins
að skipið fari ekki hentuga leið
milli lands og Eyja gefur vísbend-
ingu um ótrúlegt hugmyndaflug.
Því miður fór pólitík á fyrra
fallinu inn í Heijólfsmálið og því
miður heppnaðist ekki hin pólitíska
ákvörðun Steingríms J. og Ólafs
Ragnars um skipsstærð fyrir sigl-
ingaleiðina milli lands og Eyja.
Einn nýr Fokker Flugleiða kostar
900 millj. kr., Heijólfur kostaði
1.100 millj. kr. Þetta eru miklir
peningar, en það skiptir öllu máli
að hægt sé að nota tækin með
sæmilegu öryggi og auðvitað átti..
niðurstaðan um gerð skips að ráð-
ast af óskum þeirrar stjómar Her-
jólfs sem hratt málinu af stað,
óskum um ákveðinn hraða, rúmi
fyrir farþega, bfla og vörur eins
og spár bentu til og umfram allt
að skipið yrði gott sjóskip. Eftir
því var fyrra skipið hannað af
reyndum aðilum. Eftir þessu var
ekki farið því þeir ráðamenn sem
réðu ferðinni ákváðu að spila i
happadrætti í stað þess að hafa
hönd á stýri við framkvæmd verks-
ins, því það er alveg ljóst að með’
nútíma vinnubrögðum eiga alls
ekki að koma upp slík vandamál
sem nú blasa við varðandi nýja
Heijólf.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstædisflokksins (
Suðurlandskjördæmí.