Morgunblaðið - 22.08.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1992
Gjaldfallin skuld
Nokkur orð um eiturlyf og unga fólkið
eftir Baldur
Á hátíðlegum stundum er í tísku
að tala um skuld okkar íslendinga
við landið, þ.e. að klæða það gróðri
á ný og skila því sem við í gegnum
aldimar höfum tekið frá því. Vissu-
lega gott mál. Ég vil hins vegar
stinga niður penna til að minnast
á aðra skuld — skuldina við æsku
þessa lands. Til þessarar skuldar
höfum við sem erum af barnsaldri
stofnað undanfarin 10—20 ár með
lífsgæðakapphlaupi, bruðli og of-
sköttun sem leitt hefur af sér meiri
vinnu fyrir foreldra og minni tíma
fyrir börnin okkar, æskuna sem á
að erfa landið eins og við stundum
segjum. Meðan foreldrar vinna báð-
ir myrkranna á milli til að eignast
nýjan bíl, stærra hús eða bara til
að standa undir skattabyrði, hefur
fjöldi bama gengið meira og minna
sjálfala með lykil um hálsinn. Þau
skortir ást og aga og dagarnir líða
í óöryggi — einsemd í sjoppum og
spilasölum eða vafasömum félags-
skap af einhverju tagi. Þá birtast
sölumenn dauðans, bjóða fyrst vín
eða hass og síðan eitthvað sterk-
ara. Og margir hafa fallið — allt
of margir.
Það er löngu tímabært að tala
tæpitungulaust um glæpi, sjálfs-
morð, vændi og alla þá mannlegu
eymd sem tengist eiturlyfjanotkun.
*
Agústsson
ÖIl þessi sár sem sífellt fleiri bera
en við þegjum vandlega í hel. Þetta
er mál okkar allra, líka okkar sem
erum svo lánsöm að eiga heilbrigð
börn.
Það er ekki langt síðan við íslend-
ingar litum á okkur sem eina fjöl-
skyldu; mannskaðar á sjó voru
harmur þjóðarinnar allrar og ekki
mátti brenna svo hlaða hjá einhveij-
um bóndanum að fólk alls staðar á
landinu léti ekki eitthvað af hendi
rakna. Við vorum ein samstillt fjöl-
skylda. Þetta þarf að endurvekja
og það af krafti. Við eigum að
hætta áð ala á sundurlyndi til dæm-
is milli Reykvíkinga og landsbyggð-
arfólks eða launþega og atvinnurek-
enda, því fyrst og fremst erum við
íslendingar. Við eigum að taka
höndum saman um heilbrigt mann-
líf ungra sem aldinna, það hlýtur
að vera forgangsverkefni.
Vaxandi eiturlyfjanotkun ung-
menna er ekki á þeirra ábyrgð. Hún
er á ábyrgð þeirra sem geta stöðv-
að hana, á ábyrgð okkar sem stund-
um lífsgæðakapphlaupið og á
ábyrgð þeirra sem við höfum kosið
til að stjórna landinu og annast
fræðslu og löggæslu. Og hér ekki
vegið að einum fremur en öðrum.
Á sínum tíma fyrir um það bil
20 árum varaði framsýnn tollvörður
við því að ef ekki væri að gert
myndu eiturlyf flæða yfir landið.
Hann skrifaði blaðagreinar en var
ef til vill dálítið sérstæður í mál-
flutningi sínum og hafði ekki árang-
ur sem erfiði. Fólk hló — eiturlyf á
íslandi! En hvað er komið á daginn.
Eiturlyfjaneytendum fjölgar stöð-
ugt og þeir nota sífellt sterkari og
dýrari efni. Þeir leiðast út í glæpi
til að mæta fjárþörf sinni. Innbrot-
um, ránum og öðrum ofbeldisglæp-
um stórfjölgar, jafnvel morð hafa
tengst þessum hryllingi — og
minnst er á vændi. Harmleikurinn
leggst á fleiri og fleiri íjölskyldur.
En hvað gerum við í málinu? Jú,
sjálfboðaliðar og líknarsamtök
reyna að hlúa að þeim sem dýpst
eru sokknir en fé til fýrirbyggjandi
aðgerða er skorið svo við nögl að
til háborinnar skammar er. Skiln-
ingsleysið er algert. Líklega er auð-
veldara að fá fjárveitingu fyrir jarð-
göngum en hassleitarhundi. Verð-
mætamat okkar og forgangsröð
verkefna er stórbrengluð.
Við megum ekki líta svo á að
Baldur Ágústsson
„En þegar sölumenn
dauðans — því það eru
þeir — eitra vitandi vits
fyrir börnum okkar í
hagnaðarskyni þá
sleppa þeir með væga
dóma, jafnvel sekt sem
þeir eiga létt með að
greiða því iðju sína
stunda þeir áfram með
góðum ábata.“
eiturlyfjaneysla og allt sem henni
fylgir sé eitthvert náttúrulögmál,
bara vegna þess að þetta er út-
breitt vandamál erlendis. Við ís-
lendingar eigum að þora að vera
öðruvísi — hafa okkar eigin skoðan-
ir og fara okkar eigin leiðir. Við
höfum vit og peninga til að ráða
við þetta mál og landið okkar, lega
þess og smæð þjóðarinnar hjálpar
til eða gæti gert það ef ekki skorti
áhuga og kjark til að taka á vandan-
um.
Hér þarf líka að endurskoða
refsilöggjöf. Við höfum dæmi um
konu sem í örvinglan banar manni
sínum eftir að hafa þolað skepnu-
skap hans í mörg ár. Hún hlýtur
margra ára fangelsi fyrir. Við höf-
um dæmi um vini sem sitji að
sumbli, verður sundurorða og riffil-
skot fellir einn þeirra. Sá sem í
gikkinn tekur fær margra ára fang-
elsisdóm. En þegar sölumenn dauð-
ans — því það eru þeir— eitra vit-
andi vits fyrir börnum okkar í hagn-
aðarskyni þá sleppa þeir með væga
dóma, jafnvel sekt sem þeir eiga
létt með að greiða því iðju sína
stunda þeir áfram með góðum
ábata.
Mál er að linni. Mál er að við
íslenska fjölskyldan snúum bökum
saman og stöðvum ósómann áður
en hann eyðileggur fleiri líf því það
er það sem framundan er. Þetta er
óreiðuskuld sem við höfum stofnað
til við æsku þessa lands. Sleppum
einum jarðgöngum eða virkjun fyrir
ímyndað álver og fjárfestum í lög-
gæslu og forvörnum. Sleppum fína
bílnum, golfinu, sjónvarpsglápi eða
aukavinnu og eyðum tíma með
bömunum. Tökum höndum saman
og greiðum skuld okkar við æskuna
án tafar — þá mun hún hjálpa okk-
ur að greiða skuldina við landið.
Höfundur er forstjóri
öryggisþjónustunnar Vara.
Forkastanleg afskiptasemi
eftir Gunnlaug
Þórðarson
Réttur hverrar þjóðar er að fá
að nýta auðlindir sínar óáreitt og
þeim mun fremur ef auðlindinni er
ekki ofboðið. Hvalastofninn við ís-
land er hluti af þjóðarauðnum. Sem
betur fer hafa íslendingar gætt hófs
í hvalveiðum og engar tegundir
hvala við strendur landsins eru í
útrýmingarhættu af manna völdum.
A sama hátt er réttur hverrar
þjóðar og hvers manns að fá að
varðveita hefðir og venjur, sem tíðk-
ast hafa frá fomu fari, t.d. í matar-
æði. Þannig er með hval að segja
má að súrhvalur sé einn þjóðarrétta
íslendinga. Jafnsjálfsagt er að við
leggjum okkur hval til munns og
t.d. aðrar þjóðir éti snigla, froska
eða kalkúna.
Refsiverður rógur
íslenska þjóðin hefur í vaxandi
mæli orðið að þola að útlendir menn
vilji ráða því á hveiju íslendingar
nærast. Jafnvel erlendir þingmenn
em berir að dónalegri afskiptasemi
í þeim dúr í garð Islendinga.
Ófrægingarherferð sú sem hér
er vikið að hófst að fmmkvæði fá-
kunnandi Bandaríkjamanna fyrir
mörgum árum og hefur borist til
annarra landa. Áróðurinn hefur ein-
kennst af glórulausum rógburði svo
sem alþjóð er kunnugt. Áróður þessi
hefur gengið svo langt, að lífsaf-
koma fólks á heilum svæðum á norð-
urhlutajarðar hefur verið lögð í rúst.
Illu heilli em Bandaríkjamenn
sem fyrr segir í fararbroddi þessar-
ar „hysteríu", sem getur spillt ágæt-
um samskiptum þjóðanna. Umhugs-
unarefni er þegar jafnvel ríkisstjórn-
ir annarra landa telja sig þess um-
komnar að hafa vit fyrir öðrum þjóð-
um.
Nú er það svo, að í 90. gr. refsi-
laga okkar segir: „Hver, sem opin-
berlega smánar erlenda þjóð eða
ríki, æðsta ráðamann, þjóðhöfðingja
þess... skal sæta sektum, varðhaldi
eða fangelsi allt að 6 árum, ef mikl-
ar sakir eru.“
Telja má víst að í löggjöf flestra
menningarþjóða séu sambærileg
ákvæði. Auðvitað eigum við að
krefjast þess, að það fólk sem stað-
ið hefur fyrir ófrægingarherferð
gegn okkur hljóti viðeigandi refs-
ingu í heimalandi sínu fyrir fram-
ferði sitt.
Rödd hrópandans
Fyrir um tveimur áratugum hóf
undirritaður að sækja heimsmót al-
þjóðasamtaka lögfræðinga, sem
haldin hafa verið víðs vegar um
heiminn, fyrst með hrl. Páli S. Páls-
syni, en seinna með hrl. Sigurði
Georgssyni. Á fjórðu ráðstefnunni
sem ég tók þátt í, og haldin var í
Madrid, varð ég gegn sannfæringu
minni að halda uppi vömum fyrir
ríkisstjórn íslands út af því að ís-
land hundsaði alþjóðadómstólinn í
landhelgismálinu. Ég reyndi að
skýra út þá fáránlegu afstöðu, sem
ríkisstjómin hafði tekið. Frá þeim
tíma varð mér ljós þýðing þess að
fulltrúar íslands sæktu slíkar ráð-
stefnur, en ráðstefnuhald sem þetta
er einkaframtak lögfræðinga um
heim allan. Frá því á ráðstefnu
þeirri, er haldin var í Cairó 1983
og seinna í Berlín 1985, í Seoul
1987, í Peking 1990 og loks í Barc-
elona 1991, hefur undirritaður not-
að hvert tækifæri að taka þátt í
umræðum, sem varða samskipti
þjóða. Tilgangur minn hefur verið
að mótmæla hinum illviljaða
óhróðri, sem íslenska þjóðin hefur
mátt þola vegna hvalveiða. I seinni
tíð hef ég á þessum fundum bent á
að eðlilegt er að ríkisstjóm íslands
slíti stjómmálasambandi við ríki,
sem láta slíka illmælgi viðgangast
óátalið. Auðvitað hefur þessi barátta
mín mætt misjöfnum viðbrögðum,
en vonandi hefur hún verið ómaks-
ins verð.
Hefjum gagnsókn
Hið harða afstaða sem Halldór
Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra,
tók á sínum tíma í hvalveiðimálinu
hefur verið til fyrirmyndar og sem
Gunnlaugur Þórðarson
„Allsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna er
sjálfsagður vettvangur
til þess að hefja gagn-
sókn í hvalveiðimál-
inu.“
betur fer hafa eftirmenn hans í ráð-
herrastóli fylgt sömu stefnu af ein-
urð. Ekki er síður mikilvægt að
embættismenn okkar standi sig vel,
svo sem starf Guðmundar Eiríksson-
ar þjóðréttarfræðings ber vott um.
Forystumenn þjóðarinnar eiga
auðvitað að nota hvert tækifæri á
alþjóðavettvangi til þess að for-
dæma yfirgang annarra þjóða í okk-
ar garð vegna hvalveiðanna.
Allsheijarþing Sameinuðu þjóð-
anna er sjálfsagður vettvangur til
þess að hefja gagnsókn í hvalveiði-
málinu. Sá bjargræðisvegur ætti
ekki að vera neitt feimnismál nema
síður sé enda aðeins þáttur í sjálfs-
bjargarviðleitni íslensku þjóðarinnar
og kröfu hennar til að fá að ráða
sér sjálf. Auðvitað á súrsaður hvalur
að vera á veisluborðum í öllum opin-
berum móttökum.
Höfundur er iögmaður.
Gefa út myndband um
bætta meðferð fiskafla
V erðmætaaukning um 1% myndi skila 700 milljóna tekjum
MEÐFERÐ afla af íslandsmiðum
hefur fleygt töluvert fram, að
mati Gísla Jóns Kristjánssonar
fiskmatsstjóra, en þó ekki nóg.
„Það er kominn timi til átaks í
þessum málum og í því skyni
má benda á að væri hægt að
Brúðubíllinn
í Húsdýra-
garðinum
BRÚÐUBÍLLINN kemur aftur í
heimsókn í Húsdýragarðinn nk.
sunnudag og endursýnir leikritið
„Hvað er í pokahorninu?“.
Sýningin hefst kl. 15. Þá verður
boðið upp á akstur í lystikerru sem
hryssan Dúkka dregur.
Um helgina er Húsdýragarðurinn
opinn kl. 10-18 og Grasagarðurinn
(Fréttatilkynning)
auka verðmæti sjávarfangs um
1% með betri fiskmeðferð þýddi
það 700 milljóna króna tekju-
aukningu á ári. Ég tel allar likur
á því að þetta sé hægt. Það þarf
aðeins samstöðu manna um átak
í þessum málum og í raun höfum
við ekki efni á öðru,“ segir Gísli
Jón Kristjánsson.
Tilefni ummæla fiskmatsstjóra
er útgáfa fræðsluefnis á myndbandi
um góða fískmeðferð um borð i
skipum og bátum. Myndbær hf.
hefur framleitt myndbandið í sam-
ráði við og með aðstoð Rannsókna-
stofnunar fiskiðnaðarins. I mynd-
bandinu er sérstök áherzla lögð á
þá verðmætaaukningu sem felst í
góðri meðferð aflans. Farið er yfir
helztu atriðí í þessu sambandi og
hvers þarf að gæta í meðferð aflans
■um borð. Komið er inn á atriði eins
og áhrif veiðiaðferða, losun físks
úp veiðarfærum, blóðgun, slægingu,
þvott, ísun og geymsluþol.
Handrit myndarinnar er gert af
Grími Valdimarssyni, forstöðu-
manni RF. Hann sagði á blaða-
mannafundi er myndbandið var
kynnt að nú þegar sókn í fískistofn-
ana væri takmörkuð væri ekki sízt
mikilvægt að hámarka verðmæti
hráefnisins með réttri meðferð þess.
Hingað til hefur fræðsla um með-
ferð hráefnis og hreinlætismál um
borð í bátum og skipum verið tak-
mörkuð, en það er von þeirra sem
að gerð myndbandsins standa að
það muni opna augu sjómanna sem
og annarra fyrir mikilvægi góðrar
fískmeðferðar og stuðla þannig að
aukinni verðmætasköpun.
Upptökur á myndum önnuðust
Emst Kettler og Steingríinur Karls-
son, Einar Guðmundsson og Har-
aldur Páll Briem námu hljóð, Ernst
Kettler sá um klippingu, þulur er
Guðmundur Ingi Kristjánsson og
umsjón höfðu Gunnar Bragi Guð-
mundsson og Rakel Sveinsdóttir.
Myndbandið var að mestu tekið um
borð í Bylgju VE og Hegranesi SK.
Myndbandið verður selt um borð í
skip og báta og dreift innan skóla-
kerfisins.