Morgunblaðið - 06.10.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDÁGUR 6. OKTÓBER 1992
Vörpuðu eld-
sprengjum
á Sarajevo
SJÖ manns að minnsta kosti
létu lífíð í hörðum eld-
sprengjuárásum Serba á
Sarajevo í gær, auk þess sem
kviknaði í fjölbýlishúsi og hót-
eli. Slökkviliðsstjóri borgar-
innar, Kenan Slinic, sagði:
„Þetta er versti dagurinn frá
því í maí, þegar kviknaði í 17
húsum samtímis." Rauði
krossinn í Genf sagði, að hinar
stríðandi fylkingar í Bosníu,
Serbar, Króatar og múslimar,
hefðu samþykkt að skiptast á
föngum í októberlok. Hins
vegar leit ekki vel út fyrir
friðarumleitunum Sameinuðu
þjóðanna og Evrópubanda-
lagsins, þar sem Serbar hót-
uðu að draga sig út úr viðræð-
unum, ef Sameinuðu þjóðirnar
stæðu fast á kröfu um að setja
flugbann á serbneskar her-
flugvélar.
Fjórir kapp-
ræðufundir
George Bush forseti og demó-
kratinn Bill Clinton halda
fyrsta kappræðufund sinn í
borginni St. Louis á sunnu-
daginn kemur og hefur Ross
Perot, þriðja frambjóðandan-
um til forsetaembættisins í
Bandaríkjunum, verið boðin
þátttaka. Starfsfólk Bush til-
kynnti, að fram færu þrír
kappræðufundir, sem sjón-
varpað yrði um öll Bandaríkin,
auk eins kappræðufundar
varaforsetaefnanna. Ætlunin
er að allir þessir fundir fari
fram á aðeins níu dögum.
Reuter
Slegið til
Kohls á sam-
einingardegi
Þjóðverjar minntust þess á
laugardag, að tvö ár eru lið-
in síðan þýsku ríkin samein-
uðust en árásir nýnasista á
flóttafólk þóttu skyggja á
hátíðarhöldin. Víða notaði
fólk daginn til að mótmæla
uppgangi öfgaafla og
frammámenn lögðu áherslu
á, að koma yrði í veg fyrir
athæfí nýnasista og jafnvel
banna samtök þeirra. Helm-
ut Kohl kanslari var um
daginn í Schwerin í aust-
urhlutanum en þar tókst
einhverjum óvildarmanni
hans að komast framhjá
öryggisvörðunum og slá til
hans. Hér sést hann bera
fyrir sig hendurnar eftir
höggið, sem honum varð
ekki meint af.
Búist við hörðum átökum á
þingi breska Ihaldsflokksins
London. Reuter.
ÓVISSAN um stefnu bresku stjómarinnar í Evrópu- og efnahagsmál-
um og óánægja bresks almennings með John Major forsætisráð-
herra olli því, að gengi sterlingspundsins gagnvart þýsku marki
lækkaði verulega í gær. Er gengi pundsins nú 19% lægra gagnvart
markinu en það var áður en ókyrrðin hófst á gjaldeyrismörkuðun-
um. Flokksþing íhaldsflokksins hefst í Brighton í dag og er búist
við, að það verði stormasamt.
Fyrir aðeins skömmu töldu flest-
ir, að flokksþingið yrði eins konar
fagnaðar- eða sigurhátíð vegna
kosningaúrslitanna i vor en þess í
stað gengur flokkurinn klofínn til
þess og samkvæmt skoðanakönn-
unum telur aðeins þriðjungur kjós-
enda, að Major standi sig vel í
starfí. Þá þykja deilur bresku ráð-
herranna og forsvarsmanna þýska
seðlabankans ekki hafa aukið hróð-
ur ríkisstjórnarinnar og orðið til
að herða á kröfum um afsögn Nor-
mans Lamonts fjármálaráðherra.
Þátttaka Breta í Gengissam-
starfí Evrópu, ERM, var einn af
homsteinunum í efnahagsstefnu
Majors og það var því mikið áfall
þegar hann neyddist til að hætta
því. Telja margir, að hann muni
reyna að bæta um fyrir sér með
því að lækka vexti en orðrómur um
það hefur aftur þrýst á enn frekari
lækkun pundsins. Samt er búist
við, að hann muni tilkynna á flokks-
þinginu um hálfs prósentustigs
vaxtalækkun og vextirnir verði
komnir í átta prósent um áramót.
Búist er við, að flokksþing
íhaldsflokksins verði sögulegt og
andstæðingar Maastricht-samn-
ingsins um nánara samstaf Evr-
ópuríkjanna hafa haft uppi stór orð
að undanförnu. Það gefur þeim líka
byr undir báða vængi, að sam-
kvæmt skoðanakönnun, sem birt
var í dagblaðinu Times í gær, eru
tveir þriðju Breta andvígir honum.
v
Dýrt skriffinnskubákn baggi á friðargæslu
Spíllíng og sóun sögð
dragbítur á starf SÞ
New York. Frá Huga Ólafssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
SÓUN, spilling, skortur á eftirliti og gífurleg yfirbygging eru Sam-
einuðu þjópunum erfiður fjötur um fót á sama tíma og samktökin
standa í víðamestu verkefnum í sögu sinni. Þetta er niðurstaða ítar-
legrar úttektar blaðsins The Washington Post á stofnuninni, þar sem
meðal annars er stuðst við ummæli óánægða innanbúðarmanna.
Meðal þeirra sem gagnrýna stofnunina er sjálfur framkvæmdastjór-
inn, Boutros Boutros-Ghali, sem hefur stokkað mikið upp í æðstu
sijórn SÞ og segist munu gera róttækar breytingar.
Sameinuðu þjóðimar hafa líklega
aldrei verið jafn mikið í sviðljósinu
og nú, þegar umfangsmikil friðar-
gæsluverkefni standa yfír í fjórum
heimsálfum og stórveldin virðast
tilbúin til að gefa samtökunum stórt
hlutverk í nýrri heimsmynd í lok
kalda strlðsins. Nær daglega berast
fréttir af baráttu gæsluliða við að
tryggja flutning hjálpargagna í
Bosníu og í Kambódíu hafa samtök-
in tekist á við dýrasta verkefni í
sögu sinni. Hvort sem það er hung-
ursneyð í Sómalíu, borgarastríð í
E1 Salvador eða flóttamannavanda-
mál í Kúrdístan; alls staðar eru
gæsluliðar og starfsmenn SÞ í
hættulegum störfum að reyna að
þoka málum til betri vegar.
Úreltar deildír
Friðargæsla er hins vegar aðeins
eitt af fjölmörgum hlutverkum SÞ
og fæstir hinna rúmlega 50.000
starfsmanna samtakanna og fjöl-
margra undirstofnana eru í frétt-
næmum störfum. Margir vinna við
deildir og stofnanir sem virðast
hafa takmörkuðu hlutverki að
gegna eða eru úreltar. Það virðist
nefnilega vera nærri ómögulegt að
leggja niður deildir sem hafa lokið
hlutverki sínu. 56 manns vinna að
afnámi nýlendukúgunar, þó að
segja megi að engin raunveruleg
nýlenda sé eftir í heiminum. Nefnd-
armenn eyða sem svarar 250 millj-
ónum íslenskra króna meðal annars
til að kanna af eigin raun ástandið
á Bermúda, Jómfrúareyjum og fleiri
smáeyjum á hlýjum breiddargráð-
um, sem halda tengslum við móður-
ríkið af fúsum og fijálsum vilja.
Fjölmörg fleiri dæmi má tína til.
Nefnd sem skipuð var árið 1955 til
að skrifa eina skýrslu um áhrif
geislunar er enn við lýði. Ráðstefn-
an um viðskipti og þróun
(UNCTAD) hefur yfír 500 manns
í fullri vinnu þó að flestir telji að
engir nema starfsmennirnir myndu
taka eftir því ef hún hætti störfum.
Efnahagsmálastofnanir í Addis
Ababa, Amman, Bangkok og Sant-
iago, Friðar- og afvopnunarmið-
stöðvar í Nepal, Tógó og Perú og
margar aðrar stofnanir af svipuðum
toga eru að margra dómi bitlingar
til landa þriðja heimsins, sem geta
sýnt fram á lítinn áþreifanlegan
árangur. Nú er verið að byggja
mikla ráðstefnuhöll í Addis Ababa
í Eþíópíu, sem á að kosta a.m.k.
12 milljarða íslenskra króna, þó að
það land, eitt af tíu fátækustu í
heimi, þurfí á flestu öðru að halda.
Það er enginn vandi að tíunda
slíkt bruðl og tilgangslausa skrif-
fínnsku hjá öllum stórum stofnun-
um, jafnt í Brussel, Washington og
New York. Gagnrýnendur segja
hins vegar að í Sameinuðu þjóðun-
um séu yfirmenn ekki eins ábyrgir
fýrir störfum deilda sinna og tíðk-
ast í ríkisgeiranum í vestrænum
ríkjum og allt innra eftirlit og end-
urskoðun fjármála sé í molum. Inn-
anhúsathuganir eru ekki opnar að-
ildarríkjum og utanaðkomandi end-
urskoðendur nefna þá sem gerast
sekir um vanhæfni og bruðl sjaldn-
ast á nafn, ekki einu sinni löndin
þar sem brotlegt athæfi á að hafa
gerst, svo enginn móðgist. Það er
mikið rúm fyrir spillingu í stofnun
sem veltir rúmlega 300 milljörðum
íslenskra króna á ári og hefur slakt
eftirlit. Málið er íslendingum ekki
óviðkomandi, því hvert mannsbam
borgar rúmlega 60 krónur á ári í
stofnunina, svo að aðeins fimm
þjóðir af 179 borga hlutfallslega
meira en við.
Spilling í flóttamannaþjálpinni
Eitt af mörgum dæmum um spill-
Fáni Sameinuðu þjóðanna dreginn að húni í Sarajevo. Fjölmargir
gæsluliðar SÞ hafa fallið eða særst í höfuðborg Bosníu.
ingu í SÞ er mál Zaire-búa að nafni
Ininga-Vele Lukika, sem var settur
yfír aðgerðir Flóttamannahjápar SÞ
í Úganda þrátt fyrir vafasama for-
tíð; hann mun m.a. hafa rekið skipu-
lagt vændi afrískra kvenna innan
stofnunarinnar í Genf. Fljótlega fór
að bera á því að matur hvarf úr
geymslum og bókhaldið var útbíað
í villum og fölsunum. Lukika var
settur til hliðar árið 1986 meðan
rannsókn fór fram, en fyrir pólitísk-
an þrýsting var hann gerður af yfír-
manni í Djibouti árið 1989. Þar bar
allt að sama brunni og þegar þús-
undir vannærðra flóttamanna frá
Eþíópíu og Sómalíu komu að tómum
kofanum í búðunum sem Lukika
átti að sjá um var hann loksins
rekinn í fyrrahaust.
Washington Post fullyrðir í út-
tekt sinni, sem blaðið segir að sé
niðurstaða níu mánaða rannsóknar,
að spilling af svipuðum toga hafi
kostað óþarfar mannfómir víða á
hörmungarsvæðum Afríku. Það tók
SÞ heilt ár að bregðast við hungurs-
neyðinni í Sómalíu (undantekning
frá þessu er Bamahjálp SÞ (UNIC-
EF)) eftir að stofnanir á borð við
Rauða krossinn hófu hjálparstarf
þar, en þá sultu þúsundir í hel á
degi hveijum.
James Jonah, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri SÞ fyrir Afríku, varði
lengi afskiptaleysi af Sómalíu og
sagði að samtökin gætu ekki sent
starfsfólk þangað vegna trygginga-
mála. Sérstakur sendimaður SÞ til
Sómalíu, Alsírbúinn Mohammed
Sahnoun, hefur sagt við fjölmiðla
að seinagangur SÞ í málum Iands:
ins sé hneyskli og þar sé meðal
annars um að kenna að starfsmenn
óháðra hjálparstofnana séu sjálf-
boðaliðar, sem helgi sig starfínu,
en obba starfsmanna SÞ sé meira
umhugað um starfsframa, launa-
kjör og þægindi í starfí en að leysa
verkefnin sem mest em aðkallandi.
Boutros-Ghali harðorður
Slíkar efasemdir fá byr undir
báða vængi þegar lesin er opinber
skýrsla sem samin var í fyrra um
ferðalög starfsfólks stofnunarinnar.