Morgunblaðið - 06.10.1992, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1992
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
Danir eru sammála um að stórefla þurfi reiðkennslu samhliða ræktuninni. Meðal þeirra sem rekur reiðskóla með íslenskum hestum er
Janne Kraarup Nilsen sem býr á Fjóni.
Hrossarækt í Danmörku
Nákvæmar reglur og gott
skýrsluhald tryggja árangur
kunn fyrir 4 afkvæmi. í fyrsta flokk
þurfa stóðhestar að ná 7,90 fyrir sex
afkvæmi en hryssur fyrir 3 af-
kvæmi. Til að komast í annan flokk
þurfa stóðhestar að fá 7,50 fyrir 6
afkvæmi en hryssur fyrir 3 afkvæmi.
Aðeins hross með íslensk nöfn
á skrá
í almennum ákvæðum reglnanna
segir að hross verði að vera minnst |
5 vetra er þau koma fyrir dóm sem
þýðir að hæfileikar fjögra vetra
hrossa eru ekki metnir eins og hér |
tíðkast. Þá hlýnar íslendingnum um
hjartarrætur við eina málsgreinina
þar sem segir að aðeins séu gefin
út upprunavottorð fyrir hesta með
íslensk nöfn, einnig eru einungis
gefin út slík vottorð fyrir afkvæmi
hryssa á þriðja vetri og eldri sem
stuðlar að því að hryssur séu ekki
fyljaðar of ungar.
Ræktunarreglurnar eru mjög ná-
kvæmar og segja má að mjög vel
sé haldið utan um ræktunarstarfið
með margslungnu skýrsluhaldi. Lítið
er um að hitt eða þetta sé beint
bannað í reglunum en þó virka þær
þannig að ef ekki er eftir þeim farið
eiga menn litla möguleika með hross
sín og gildir þar einu hvort um er ]
að ræða sölu eða þátttöku í ýmiss
konar keppnum. Hross sem ekki fá
skráningu eru verðlítil og skilur j
þarna á milli ræktunar og hesta-
mennsku á íslandi og í Danmörku.
Hér á landi geta menn ræktað eða |
framleitt að vild og átt einhveija
möguleika með hrossin. Hvort þetta
er kostur eða galli skal ósagt látið,
sýnist sjálfsagt sitt hveijum um það.
Þjóðveijar með hærri
einkunnir
Eftir að hafa farið í gegnum regl-
umar var tekið upp almennara spjall
__________Hestar______________
Valdimar Kristinsson
Deilurnar um útflutning kynbóta-
hrossa á sjötta og sjöunda ára-
tugnum ættu að vera mönnum í
fersku minni þegar fjöldinn taldi
það ganga landráðum næst að
flytja út stóðhesta eða hryssur. í
umræðunni var þvi gjarnan líkt
við að seld væru okkar fengsælu
fiskimið, hversu gáfulegt sem það
nú væri. Gunnar Bjarnason ráðu-
nautur barðist hins vegar ótrauð-
ur fyrir að heimild til útflutnings
undaneldishrossa. Hlaut hann oft
bágt fyrir en varð þrátt fyrir allt
ofan á, þvi að í dag er fjöldi kyn-
bótahrossa bæði austan og vestan
hafs og segja má að víða standi
ræktun islenska hestsins með
mildum blóma.
í dag geta menn haft skoðun á
því hvort rétt hafi verið að málum
staðið eður ei en fá engu breytt í
þeim efnum. Um tvö þúsund hross
hafa verið seld utan síðustu árin og
þar á meðal er mikill fjöldi undaneld-
ishrossa. Að sjálfsögðu geta menn
deilt um það hvort staðan væri betri
eða verri i sölumálum í dag ef Gunn-
ar hefði verið kveðinn í kútinn og
eingöngu verið seldir geldingar úr
landi. Til að forvitnast um ræktun
íslenska hestins erlendis Iagði um-
sjónarmaður Hesta land undir fót
og varð Danmörk fyrir valinu.
Blöndun íslenska hestsins
bönnuð
Talið er að íslensk hross í Dan-
mörku séu vel á áttunda þúsund og
líklegt að hátt í eitt þúsund hross
séu virk í ræktun. Vel er haldið utan
um allt ræktunarstarfið þar sem
rauði þráðurinn er hreinræktun ís-
lenska hestsins og öll kynblöndun
stranglega bönnuð samkvæmt regl-
um Dansk Islandshesteforening
(DI). Það er ræktunardeild samtak-
anna (Stambogvalget) sem hefur
umsjón með öllu sem viðkemur rækt-
unarmálum í samvinnu við dönsku
hrossaræktamefndina (Landsudval-
get for hesteavl). Formaður rækt-
unardeildarinnar Jens Otto Veje,
sem sjálfur fæst við hrossarækt með
á annan tug hrossa, var heimsóttur
með það í huga að forvitnast um
skipulag ræktunarinnar í Dan-
mörku. í máli hans kom fram að
ræktunarreglumar stuðluðu að því
að aðeins væru notuð til undaneldis
hross sem fengið hefðu viðurkenn-
ingu kynbótadómnefndar og réðist
notkun t.d. stóðhesta af því hversu
háar einkunnir þeir hlytu. Hrossunum
er skipt niður í þijá megin flokka.
Er þar fyrst að nefna Skráningar-
flokk (Registerklassen), þar sem öll
hreinræktuð hross em skráð sem
ekki em notuð í ræktun, s.s. hiyss-
ur, geldingar, trippi og folöld. í dóms-
flokkinn fara hryssur og stóðhestar
sem náð hafa lágmarkseinkunn í við-
urkenndum dómi. Hryssur þurfa lág-
mark 7,30 í aðaleinkunn en stóðhest-
ar 7,50. í þennan flokk fara einnig
hross sem hafa verið dæmd í öðmm
aðildarlöndum FEIF en verið keypt
til Danmerkur. í þeim tilvikum þar
sem um stóðhesta er að ræða þarf
að mæta með þá fyrir danska dóm-
nefnd sem yfírfer ættarskrá og ein-
kunnir og skoðar hestinn og fær
hann að því loknu notkunarleyfi telji
dómnefndin hestinn standa undir
þeim einkunnum sem fylgja honum.
Takmörkun á notkun
stóðhesta
í ræktunarflokknum (Avlsklass-
en) em aðeins hross sem fá leyfí til
notkunar í ræktun. Stóðhestar og
hryssur sem fengið hafa viðurkenn-
ingu í afkvæmadómi má nota án
allra takmarkana, stóðhestar með
einkun frá 7,75 og yfir má einnig
nota ótakmarkað. Stóðhestar með
7,70 til 7,74 má nota á 12 hryssur
árlega, stóðhestar með 7,60 til 7,69
má nota á 8 hryssur árlega og stóð-
hesta með 7,50 til 7,59 fá 4 hryss-
ur. Þá eru í þessum flokki allar
hryssur sem náð hafa 7,30 og hryss-
uí sem vegna ýmissa aðstæðna, t.d.
ef ótamin vel ættuð stóðhryssa er
flutt inn frá íslandi en fær viður-
kenningu til ræktunar svo að dæmi
sé nefnt. Að síðustu fara í Ræktun-
arflokkinn ungfolar sem fengið hafa
byggingardóm og náð lágmark 7,50
til takmarkaðrar eins árs notkunar.
Stóðhestarnir í þrekpróf
Þegar stóðhestar mæta til dóms
getur ræktunamefnd DI krafist þess
að hestamir fari í þrekpróf eigi síðar
en ári eftir að þeir hafa verið dæmd-
ir og komi fram hugsanlega arfgeng-
ir hjarta- eða lungnakvillar fellur
dómurinn úr gildi. Stóðhestar sem
ekki hafa náð lágmarkseinkunn í síð-
asta lagi 7 vetra gamlir fá ekki leyfi
til notkunar og lagt til að þeir verði
geltir. Fullorðnar hryssur sem ekki
ná lágmarkseinkunn eða eru ein-
Meðal þeirra stóðhesta sem hlotið hafa rétt til tak-
markalausrar notkunar er Ófeigur frá Hejelte en
hann er undan Rauðdreka frá Hollandi sem gerði
garðinn frægann á Evrópumótunum ’79 og ’81.
Talið er að um helmingur stóðhesta sem í notkun
eru í Danmörku séu fæddir á íslandi, einn þeirra
er Darri frá Kampholti sem þykir með þeim betri.
I
I
I
Jens Otto Veje vann að útgáfu stóðhestabókar sem gefin var út'á
vegum DI ásamt eiginkonunni Annegrete, dótturinni Veje og tengda-
syninum Rolf Olsen.
Jens Otto Veje formaður ræktun-
ardeildar Dansk Islandsforening.
göngu dæmdar fyrir byggingu kom-
ast ekki í ræktunarflokkinn. Hins
vegar fá 3 vetra hryssur með bygg-
ingadóm inngöngu í flokkinn en mjög
algengt er að þær séu settar í folalds-
eign á þessum aldri og séu látnar
eiga eitt eða jafnvel tvö folöld áður
en byijað er að temja þær.
Þegar stóðhestur hefur verið not-
aður í ræktun í átta ár skulu af-
kvæmi hans mæta fyrir dóm. Ef það
er ekki gert verður notkun hans
takmörkuð í 12 hryssur árið eftir
og 8 hryssur þar á eftir og síðan tvö
ár. Hryssur mega mæta til af-
kvæmadóms þegar þær eiga orðið 3
tamin afkvæmi eða fleiri. Afkvæma-
dómar fara alltaf fram á haustin en
stóðhestar mæta í einstaklingsdóm
í apríl. Afkvæmadómar fara fram
með líku sniði og tíðkaðist hér á
landi áður en kynbótamat Búnaðar-
félagsins kom til sögunnar. Er hross-
unum raðað í gæðaflokka með svip-
uðu sniði og hér var gert. Stóðhest-
ar þurfa að ná 8,10 í meðaleinkunn
fyrir 12 afkvæmi til að fá heiðurs-
verðlaun en hiyssur þurfa sömu ein-
og þá fyrst komið inn á mismun í
einkunngjöf milli einstakra landa en
almennt er talið að Þjóðveijar séu
hvað glaðastir í þeim efnum og var
Jens Otto á því að svo væri og taldi g
að Austurríkismenn væru þar með- *
taldir. Einnig taldi hann að Svíar
væru farnir að slá á hærri nótumar. t
Danir leggðu sig hins vegar í líma "
við að fylgja íslendingum. Kom fram
í máli hans og annarra sem rætt var *
við í ferðinni að Danir teldu að ís- '
lendingar ættu óumdeilanlega að
hafa forystuna í ræktunarmálunum