Morgunblaðið - 06.10.1992, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1992
25
Gorbatsjov ósáttur við ferðabann
Fyrsti andófsmaður
Rússlands sem neitað
er um vegabréfsáritun
Moskvu. Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov, fyrrverandi forseti Sovétríkjanna, gagnrýndi
um helgina harðlega þá ákvörðun rússneskra stjórnvalda að banna
honum að ferðast úr landi. Sagði hann að þarna væri um valdníðslu
og mannréttindabrot að ræða. I yfirlýsingu frá blaðafulltrúa Gorbatsj-
ovs segfir að forsetinn fyrrverandi sé nú orðinn að fyrsta andófsmanni
Rússlands sem neitað sé um vegabréfsáritun.
Ástæðan fyrir ferðabanninu sem
lagt hefur verið á Gorbatsjov er sú
að hann neitar að bera vitni fyrir
stjórnlagadómstóli Rússlands. Þar er
nú tekist á um það hvort leyfa eigi
starfsemi kommúnistaflokks lands-
ins og hvort löglegt hafi verið að
banna flokkinn á sínum tíma. Gorb-
atsjov hefur verið kvaddur til að
bera vitni enda var hann aðalritari
flokksins fram til þess er hann var
bannaður á síðasta ári. Utanríkis-
ráðuneyti Rússlands og öryggismála-
ráðuneytið hafa að beiðni dómstóls-
ins bannað Gorbatsjov að fara úr
landi. I fréttatilkynningu Gorbatsjovs
segir að þetta bann sé ólögmætt
vegna þess að það stangist á við
rússnesku stjómarskrána og fari í
bága við þjóðarétt. í raun sé fram-
kvæmdavaldinu misbeitt — um sé
að ræða valdníðslu — og endurvakinn
sé sá siður að svipta menn réttindum
af pólitískum ástæðum. Reuters-
fréttastofan fullyrðir að með þessu
orðalagi sé verið að vísa til stjórnar-
hátta Stalíns.
Margar utanlandsferðir voru á
dagskránni hjá Gorbatsjov á næst-
unni og hefur hann þegar aflýst
heimsókn til Suður-Kóreu í þessari
viku.
í fréttatilkynningu Gorbatsjovs er
á það minnt að hann hafi mjög beitt
sér fyrir umbótum í mannréttinda-
málum. „Það er engin tilviljun að
fyrsta fórnarlamb valdníðslunnar
skuli vera maður sem tengdur er
þeirri staðreynd áð byijað var að
tala um mannréttindi í þessu landi
án þess að nota gæsalappir."
Varar Georgíumenn við
að taka rússnesk vopn
Moskvu. Reuter.
Pavel Grachev, varnarmálaráðherra Rússlands, beindi orðum sínum
til Georgíumanna í gær og varaði þá við að taka traustataki rússnesk
vopn, sem geymd hefðu verið í Georgíu. Hann kvað það geta komið
af stað átökum við rússneska hermenn.
Stjómin í Georgíu tilkynnti á laug-
ardag, að hún áskildi sér rétt til
umráða yfir rússnesku hergögnum í
landi sínu til þess að styrkja stöðu
sína í síðharðnandi hemaðarátökum
við uppreisnarmenn í Abkhazíu-hér-
aði við Svartahaf.
Leiðtogi Georgíu, Edúard She-
vardnadze sagði á laugardag, að
hann sæi enga leið út úr átökunum
í Abkhazíu og þau virtust vera að
þróast í allsheijar borgarastyijöld.
„Ég get ekki séð, að friður sé mögu-
legur í stöðunni," sagði hann.
Þar var fagnað þeirri ákvörðun að
allir starfsmenn skyldu fljúga á
fyrsta farrými og vitnað í athugan-
ir heilsugæslu SÞ sem sagði ferða-
lög í venjulegu farrými geta skaðað
heilsu manna vegna „takmarkaðs
rýmis, hreyfingarskorts og upp-
þornunar“.
Núverandi framkvæmdastjóri,
Boutros Boutros-Ghali, hefur sagst
ætla að hreinsa til í stofnuninni,
og lét nýlega hafa eftir sér harðorð
ummæli í arabísku blaði, sem gefið
er út í London. Hann sagði meðal
annars að í stofnunum SÞ í Genf
ynni ekki nema helmingur starfs-
liðsins og hann hygðist „koma á
aga á ný í stofnun þar sem van-
ræksla og sundurþykkja eru land-
læg“.
Þeir sem taka undir gagnrýni á
störf Sameinuðu þjóðanna halda því
ekki endilega fram að starfsfólk
þeirra hafí brugðist trausti þjóða
heims. Þvert á móti má skrifa stór-
an hluta af vanda hennar á reikning
þrætugjarnra ríkisstjóma, sem voru
ekki reiðubúnar að gefa SÞ nein
raunveruleg völd á sinn kostnað,
þannig að stór hluti þeirra varð að
gagnslitlu málþingi og blekverk-
smiðju. Kalda stríðið lamaði allt
starf, þar sem Vesturveldin og Sov-
étríkin beittu neitunarvaldi á víxl í
öryggisráðinu og mörg ríki, ekki
síst hin nýfrjálsu, potuðu óhæfum
mönnum í feitar yfirmannastöður á
grundvelli pólitískra tengsla frekar
en hæfni. Bókasafn SÞ í New York
var rekið af Sovétmönnum lengi
vel, sem notuðu aðstöðuna til að
þýða bandarísk skjöl á rússnesku á
kostnað heimsbyggðarinnar á með-
an venjulegir viðskiptavinir voru
litnir hornauga.
Blikur á lofti
Segja má að SÞ hafi vaknað úr
dvala við endalok Kalda stríðsins.
Frelsun Kúveit var háð eftir nær
gleymdri uppskrift frá stofnun sam-
takanna um sameiginleg viðbrögð
við árás eins ríkis á annað og var
því „réttlátt stríð“ samkvæmt al-
þjóðalögum, hvað sem mönnum
finnst að öðru leyti um framkvæmd
þess. Mjög vel þótti takast til þegar
Namibía fékk sjálfstæði undir eftir-
liti SÞ árið 1987 á friðsamlegan
hátt, sem glæddi vonir manna um
mátt samtakanna við friðargæslu.
Margar blikur eru á lofti í sam-
bandi við friðargæsluverkefni SÞ
nú; margir gæsluliðar hafa verið
drepnir eða særðir í Bosníu, nær
stjórnlausir hópar byssumanna
ógna fámennu liði í Sómalíu og í
Kambódíu hóta Rauðu khmerarnir
að íjúfa friðarsamninga og þá jafn-
vel að snúast gegn sveitum SÞ þar.
Eitt vandamálið við friðargæsluna
er hluti af vanda stofnunarinnar í
heild; fjármálin og bókhaldið eru í
óreiðu. í Kambódíu, þar sem um
er að ræða verkefni sem á að kosta
um 90 milljarða íslenskra króna,
er fimmfalt hærri upphæð varið í
áskriftir í blöð og tímarit handa
gæsluliðum og starfsfólki SÞ en í
endurskoðun og bókhald.
Vesturveldin og ekki síst Banda-
ríkin leggja nú hart að Boutros-
Ghali að skera duglega niður úrelt-
ar og verkefnalitlar deildir til að
mæta aukinni fjárþörf við friðar-
gæslu, en niðurskurður mætir mik-
illi andstöðu hjá þriðja heiminum.
Ríki sem samanlagt leggja til minna
en tvö prósent af framlögum til SÞ
ráða yfír tveimur þriðju hlutum at-
kvæða á allsheijarþinginu.
Sum ríki þriðja heimsins vilja
einnig fá föst sæti og neitunarvald
í öryggisráðinu, sem nú eru forrétt-
indi fímm sigurvegara úr síðari
heimsstyrjöld: Bandaríkjanna,
Rússlands, Bretlands, Frakklands
og Kína. Þjóðveijar og Japanir hafa
einnig óskað eftir fastafulltrúum í
öryggisráðinu í krafti efnahags-
styrks síns. Það er því hætt við að
það verði sviptingasamt á næstu
árum í alþjóðastofnuninni og vindar
breytinga blasi jafnt um værukær
möppudýr og háttsetta díplómata.
Reuter
Kúveiskar konur með mótmælaspjöld fyrir utan einn kjörstaðinn.
Þær krefjast kosningaréttar og vonast til að vera búnar að fá hann
eftir fjögur ár.
Kosið í Kúveit
Aðeins út-
valdir fá
að kjósa
Kúveitborg. Reuter, Daily Telegraph.
KOSIÐ var til þings í Kúveit í gær
en kjósendur eru 81.400 talsins,
allt karlmenn 21 árs eða eldri.
í Kúveit búa um 1,2 milljónir
manna og það er ekki aðeins, að
konum sé bannað að kjósa, heldur
einnig öllum þeim, sem ekki eru
Kúveitar að langfeðgatali, jafnvel
þótt þeir hafi fengið kúveiskan ríkis-
borgararétt.
I kosningunum var ekki aðeins •
tekist á um þingsætin, heldur einnig
um völd þingsins gagnvart furstan-
um, Jaber al-Ahmed al-Sabah, og
lýðræðislega þróun í landinu. Því er
hins vegar.spáð, að stuðningsmenn
furstans muni eftir sem áður verða
í meirihluta á þinginu og líkur á ein-
hveijum breytingum eru því litlar.
ALLAR HELGAR
Hinir einu sönnu Hljómar:
Gunnar Þórðarson, Rúnar Júlíusson, Engilbert Jensen, Erlingur Björnsson
ásamt Shady Owens rifja upp hina einstöku stemningu áranna frá '63-'69
með lögum eins og Fyrsti kossinn, Bláu augun þín, Æsandi fögur og fleiri
gullkornum íslenskrar dægurtónlistar.
Verð kr. 4.950,-
Án matar kr. 2.000,'
Wtatseðitf:
']{œkjuk.óng(isúpa
íjrittsteiktur (ambafuyggvöðvi,
(Foncíant
(}rönsk_súkfuCaðimús Cointrau
Stórhljómsveit
undir stjórn
Gunnars Þórðarsonar.
Húsið opnað kl. 19.00.
Borðapantanri í slma 687III.