Morgunblaðið - 07.05.1993, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 1993
-*-í—-Lf-Hi-f. ■ i. . , > j-—--í-i____y—......
Olafur Olafsson hrepp-
stjóri, Lindarbæ,
Asahreppi — Minning
Fæddur 12. ágúst 1893
Dáinn 28. apríl 1993
Ólafur Ólafsson fyrrum hrepps-
stjóri í Lindarbæ í Holtum er allur.
Hann vantaði aðeins um 3 mánuði
í 100 árin. Ég kynntist þessum aldr-
aða frænda mínum og Þórði bróður
hans ekki fyrr en á sjöunda ára-
tugnum er ég kom fyrst í Lindarbæ
ásamt samstarfsmanni mínum
vegna áburðartilraunar sem við
hugðumst gera í túni þeirra bræðra.
Víst hafði ég lengi vitað af þess-
um frændum mínum því að móðir
mín og þeir voru systkinabörn. Hjá
þeim mættist gamli og nýi tíminn
á skemmtilegan hátt, meðfædd
íhaldssemi og nægjusemi í bland
við nýja strauma. Þannig voru þeir
komnir yfir áttrætt er þeir keyptu
sér heybindivél til að létta sér hey-
skapinn og önnur bústörf. Og slíkur
var hugurinn að gluggar voru end-
urnýjaðir að einhveiju leyti nýlega,
þótt hluti íbúðarhússins væri síðan
fyrir aldamót.
Fyrir allmörgum árum fékk Ólaf-
ur frændi minn heilablæðingu og
lamaðist að hluta um skeið. Hann
náði sér samt furðanlega, en vð
þetta áfall hurfu honum flest
mannanöfn og staða úr minni. Af
þeim sökum átti hann oft erfitt með
að tjá sig svo að honum sjálfum
þætti vel fara. Gat þá reynt tölu-
vert á hugmyndaflug viðmælandans
til að átta sig á um hvern Óli vildi
spyija eða segja frá. En skemmti-
lega pólitískur var þessi frændi
minn til hins síðasta, það ég þekkti
vel. Við vorum engan veginn sam-
mála alltaf, en höfðum jafnan gam-
an af. Og þegar honum dapraðist
svo sjón að hann sá ekki hver gest-
komandi var og spurði: Hver var
að koma? — Bara íhaldsmaður úr
Reykjavík að heilsa upp á fram-
sóknarskarf í sveitinni. — Nú ert
það þú, frændi, rumdi þá í Ólafi
með skemmtilegum fagnaðarlátum.
Þrátt fyrir tjáningarerfiðleika hans
síðustu árin varð þetta ætíð hin
skemmtilegasta umræða, en alltaf
þurfti hann fyrst að fá fréttir af
sem flestu af frændfólkinu.
Það er í rauninni merkilegt að
hafa setið á spjalli við tvo atdraða
menn og hlusta á annan þeirra lýsa
ferð sem hann fór ásamt frænku
okkar úr Engey austur í Fljótshlíð
að hann minnti árið 1911 eða 1912
þegar sá eldri rís upp við dogg og
segir: Hvaða vitleysa, þetta var
1913, ég man það annars ekki. Mér
varð hugsað til þessa spjalls eftir
á. Það voru áttatíu ár síðan þetta
gerðist, — annar viðmælandi minn
var 99 ára, hinn bara 96 ára og
þetta voru þar að auki bræður.
Svona nokkuð gerist ekki oft, enda
þeir bræður elstu starfandi bændur
la’ndsins. Ráðskona þeirra, Svanhvít
Guðmundsdóttir, hún Svana, er líka
mögnuð, bara áttræð og sporlétt
með afbrigðum eins og sjónvarps-
áhorfendur Stöðvar 2 sáu nýverið.
Vel kunni Ólafur frændi minn í
Lindarbæ líka að meta vináttu ná-
granna sinna sem daglega höfðu
samband og fýlgdust með.
Lífsgöngu þessa merkilega og
skemmtilega höfðingja lauk er hann
lagði sig hinsta sinni eftir kvöldmat-
inn og sofnaði um það leyti sem
fyrstu sumarfuglarnir voru að koma
í Safamýrina.
Bjarni Helgason.
Látinn er Ólafur Ólafsson, bóndi
í Lindarbæ í Asahreppi og fyrrum
hreppstjóri Ásahrepps, á hundrað-
asta ári, saddur sinna lífdaga og
sáttur við allt og alla.
Síðast hitti ég Ólaf heitinn á
páskadag. Þá ókum við hjónin aust-
ur að Lindarbæ til þess að heilsa
upp á heimilisfólkið og drekka með
þeim páskakaffi. Þau voru öll kom-
in til ára sinna, Ólafur á hundrað-
asta ári, Þórður bróðir hans á nítug-
t
Faðir okkar, tengdafaðir, afi, langafi og langalangafi,
VILHJÁLMUR MAGNÚSSON,
Brautarhóli,
Höfnum,
lést í Víðihlíð í Grindavík miðvikudaginn 5. maí sl.
Ketill Vilhjálmsson, Valgerður Sigurgísladóttir,
Hildur Vilhjálmsdóttir,
Jón Björn Vilhjálmsson, Margrét Elimarsdóttir,
Vilhjálmur Nikulásson, Jóhanna Simonardóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
HALLDÓRA ÁSMUNDSDÓTTIR,
áður til heimilis á
Lindargötu 52,
Reykjavík,
sem lést mánudaginn 26. apríl sl., verður jarðsungin frá Fossvogs-
kirkju í dag, föstudaginn 7. maí, kl. 15.00.
Karl Magnússon, Jónina Lilja Waagfjörð,
Jón Reynir Magnússon, Guðrún Sigríður Björnsdóttir,
Guðfinna Ingvarsdóttir.
t
Faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
GESTUR JÓNSSON,
Hróarsholti,
Flóa,
verður jarðsunginn frá Hraungerðiskirkju, laugardaginn 8. maí
kl. 14.00.
Ragnheiður Gestsdóttir, Einar Þórarinsson,
Tryggvi Gestsson, Alda Hermannsdóttir,
Guðjón Gestsson, Rannveig Einarsdóttir,
Hólmfríður Gestsdóttir, Tómas Kristjánsson,
Haraldur Gestsson, Jóna Sigurlásdóttir,
Kristín Gestsdóttir, Gylfi Ólafsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
asta og áttunda ári og ráðskonan
Svanhvít Guðmundsdóttir á áttug-
asta og fyrsta ári. Vissulega góður
aldur. Við kaffiborðið ræddum við
stað og stund og næstu framtíð.
Þórður upplýsti að þessi dagur
væri afmælisdagur Ásgeirs heitins
Valdimars, bróður þeirra, sem
fæðst hefði árið 1891. Við ræddum
við Ólaf, hvort hann myndi ekki
efna til vinafagnaðar, þegar hann
fyllti hundrað árin. Hann tók því
fjarri í fyrstu, en þegar við gengum
frekar á hann, vildi hann skoða
það, en bætti við að ef til vill yrði
breyting fyrir þann tíma. Ég spurði
hann ekki frekar út í það, en eftir
á að hyggja var þetta í fyrsta sinn
sem ég heyrði slíkar yfírlýsingar
af vörum Ólafs. Eitthvað hefur
gamli maðurinn fundið á sér.
Alltaf þegar við komum á Lind-
arbæ tók Olafur fagnandi á móti
okkur, harmaði þegar við fórum og
sagðist vona, að við kæmum fljót-
lega aftur. Hann meinti þetta svo
sannarlega. Mér fannst hann verða
skýrari á síðustu mánuðum heldur
en áður. Hann hafði þá áhuga á
að ræða við mig um Landeyjarnar,
þar sem ég hafði verið í sveit sem
drengur, og kratana í Hafnarfirði.
Fáum dögum síðar sáum við þau
Lindarbæjarfólk í sjónvarpinu í
fréttum á Stöð 2, í viðtali við Ómar
Ragnarsson fréttamann.
Hinn 28. apríl síðastliðinn var
okkur tilkynnt, að Ólafur hefði lát-
ist í svefni það sama kvöld.
Ólafur fæddist í Lindarbæ 12.
ágúst árið 1893. Foreldrar hans
voru hjónin Ólafur Ólafsson hrepp-
stjóri þar á bæ og kona hans Mar-
grét Þórðardóttir. Börn þeirra voru
6, elstur var Ásgeir Valdimar, bóndi
að Neistastöðum í Flóa og Kálf-
holti í Ásahreppi og síðar stórkaup-
maður í Reykjavík; næstur var Ólaf-
ur, og þá Þórður Kristinn, bóndi
að Lindarbæ, fæddur 1895, og
yngstur þeirra bræðra var Ragnar,
hæstaréttarlögmaður og löggiltur
endurskoðandi, fæddur 1906 og
látinn 1982. Tvær sytur áttu þeir
bræður, Ragnhildi og Aðalheiði,
sem báðar létust á öðru ári.
Faðir Ólafs var fæddur að Lund-
um í Stafholtstungum í Borgar-
fírði, sonur hjónanna Ólafs Ólafs-
sonar hreppstjóra þar og konu hans
Ragnhildar Ólafsdóttur. Systir
Ólafs var Ragnhildur Ólafsdóttir í
Engey, amma Bjarna heitins Bene-
diktssonar, forsætisráðherra og
langamma Halldórs Blöndals, land-
búnaðarráðherra og móðir Ólafs hét
Margrét, Þórðardóttir, alþingis-
manns í Hala í Holtum og konu
hans, Valdísar Gunnarsdóttur frá
Sandhólafeiju í Ásahreppi. Á þeim
bæ var fæddur árið 1894 Kjartan
Ólafsson sem var bæjarfulltrúi í
Hafnarfirði á fyrri helmingi þessaar
aldar og átti hann ættir að rekja
til Valdísar. Þórður í Hala var afí
Kristins Gunnarssonar hrl. og lang-
afí Garðars Valdimarssonar ríkis-
skattstjóra.
í fornum bókum segir, að bóndi
sé bústólpi. Annars staðar hefí ég
lesið, að á nítjándu öld hafí bændur
verið stólpar samfélagsins. Þetta tel
ég að sé mikið rétt.
Ólafur eldri hafði lokið búfræði-
námi frá búnaðarskólanum Stend í
Noregi árið 1879. Hann kynnti sér
næsta vetur í Danmörku áveitur,
sandgræðslu og mjólkurvinnslu.
Hann stundaði nám við Landbúnað-
arháskólann í Kaupmannahöfn vet-
urinn 1883 til 1884 og lauk þar
prófi í mjólkurfræði. Þegar hann
kom heim til íslands að námi loknu
hóf hann störf við búnaðarráðu-
Sérlniíðingar
í blóiiiiiski eylinguin
vió »11 íiikkilæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 19090
neyti fyrir bændur. Ólafur hafði
kynnst samvinnuhugsjóninni og
beitti hann sér ásamt tengdaföður
sínum og fleirum fyrir stofnun
ýmissa félaga bænda, lestrarfélags,
búnaðarfélags í hreppnum, Pöntun-
arfélags Stokkseyrar og var deild-
arstjóri og endurskoðandi þess fé-
lags um árabil, en tengdafaðir hans,
Þórður í Hala, formaður lengi vel;
Rjómabús Rauðalækjar svo dæmi
séu nefnd. Hann sat í hreppsnefnd
í mörg ár, var hreppstjóri og var í
sáttanefnd. Þegar Sláturfélag Suð-
urlands var stofnað af sunnlenskum
bændum var fyrsti formaður þess
Ágúst Helgason í Birtingaholti,
einn af stjórnarmönnum var Þórður
í Hala og Ólafur eldri í Lindarbæ
varð endurskoðandi félagsins.
Ur þessum jarðvegi uxu þeir
bræður og urðu þeir samvinnumenn
af lífí og sál, Ragnar var til dæmis
um árabil formaður Kaupfélags
Reykjavíkur og nágrennis og sat í
mörg ár í stjórn Sambands ísl. sam-
vinnufélaga. Ólafur, sá sem nú er
kvaddur, var einn af stofnendum
Kaupfélags Holtamanna á Rauða-
læk. Það kaupfélag var sameinað
Kaupfélagi Hallgeirseyjar í Austur
Landeyjum, og var hið nýja kaupfé-
lag nefnt Kaupfélag Rangæinga.
Ólafur sat þar í stjóm árin 1928
til 1933 og aftur 1935 til 1948, þar
af var hann formaður í átta ár.
Ólafur lauk búfræðinámi frá bún-
aðarskólanum á Hvanneyri árið
1914. Hann fór á vertíð, eins og
algengt var um sveitapilta á þeim
árum. Hann var tvær vertíðir á
árabátum úr Garðinum, og eina
vertíð var'hann á togara hjá útgerð
Halldórs Þorteinssonar í Háteigi,
en Halldór var kvæntur Ragnhildi
Pétursdóttur, frændkonu hans,
dóttur Ragnhildar í Engey.
Ólafur yrkti jörðina á Lindarbæ
ásamt bróður sínum eftir að faðir
þeirra féll frá. Hann sinnti moldinni
og félagsmálum, hann ferðaðist
ekki mikið og fór aldrei út fyrir
landsteinana. Hann tók við starfí
hreppstjóra í Ásahreppi af föður
sínum árið 1936 og gegndi því í
40 ár. Hann var einn af stofnendum
Ungmennafélags Ásahrepps árið
1911 og var formaður þess um
skeið. Hann sat í stjórnum Lands-
þurrkunarfélags Safamýrar, naut-
griparæktarfélagsins og hrossa-
ræktarfélagsins. Ólafur var um
langt árabil endurskoðandi hrepps-
reikninga, virðingarmaður Bruna-
bótafélgsins og síðar Samvinnu-
trygginga og var um tíma forða-
gæslumaður í sveitinni.
Ólafur kvæntist aldrei og var
barnlaus. Hann bar bamgóður mað-
ur og laðaði börn til sín, og varð
ég þess var hversu kær hann var
mínum börnum. Félagsmálamaður-
inn Ólafur Ólafsson var framsókn-
armaður og samvinnumaður og var
trúr þeim stefnum til dauðadags.
Röskar ráðskonur réðu innan-
dyra eftir að móðir Ólafs, Margrét,
lést. Sigríður Gísladóttir hafði kom-
ið til Lindarbæjar árið 1903, en hún
lést á 8. tug þessarar aldar. Svan-
hvít Guðmundsdóttir kom til Lind-
arbæjar árið 1938 og býr hún þar
enn og stjórnar húsum, enda þótt
hún á síðasta ári hafí fyllt áttunda
áratuginn. Gefur hún enn hrossum
þrátt fyrir háan aldur. Dugnaður
hennar er ekki síst ástæðan fyrir
því, hversu lengi þeir bræður gátu
búið á jörð sinni.
Við kistulagningu í dag 3. maí
spurði ég bændur sem þar voru
mættir, hveiju langlífí þeirra
bræðra sætti, hvort það væri
„stressleysi" sveitalífsins eð gott
loft og náttúrugæði Rangárvalla-
sýslu. Þeir vildu ekki kveða upp um
það en ef til vill væri það hvort
tveggja.
Ólafur var trúaður maður. Við
kveðjum hann í dag og megi minn-
ing hans lifa.
Hrafnkell Ásgeirsson.
Það var haustið 1948 sem pabbi
og mamma komu til að sækja mig
á Lindarbæ. Ég hafði fengið að
vera þar sumarpart til reynslu og
átti að fara í skólann, í 7 ára bekk,
en ég vildi ekki heim, sagðist eiga
heima í sveitinni og ætlaði að vera
þar um veturinn. Það væri ekkert
gagn að skólagöngu, en nóg fyrir
mig að gera í Lindarbæ. Ekki var
nú þessi ráðagerð mín samþykkt,
en ég var næstu fímm sumur í sveit
hjá þeim föðurbræðrum mínum
Olafi og Þórði og með okkur tókst
vinátta sem hefur vaxið og styrkst
með árunum.
Ólafur var glaðvær, ör og stjórn-
samur og mjög kappsamur til allra
verka. Aldrei heyrði ég hann tala
illa um nokkurn mann. Við hey-
skapinn var Ólafur glaðastur og
þegar heyið var hirt mátti engan
tíma missa, þannig að við hirðingar
var oft mjög löng vinnutörn og
kappið mikið þegar verklok voru
annars vegar. Eitt sinn, þegar ÓIi
var að slá á traktórnum, sem var
Farmall, gekk ég á eftir til að raka
slegið gras af sláttuvélargreiðunni
með hrífu. Fannst Óla ég vera of
lengi og stökk því af Farmalnum
og rakaði með höndunum nýslegið
heyið af greiðunni. En ljárinn var
í gangi og Óli sló hluta fíngurs af.
Eftir hálftíma var hann kominn
aftur á Farmalinn og lauk við að
slá túnið í einni lotu.
í Lindarbæ var hlustað á allar
fréttaútsendingar og vel fylgst
með. íþróttafréttir voru í miklu
uppáhaldi hjá Óla, sérstaklega
knattspyrnuleikir við útlendinga.
Öll sumur fóru í endalaust ráp
hjá mér um mýrarnar, reka beljurn-
ar út í haga á morgnana, sækja
þær aftur fyrir mjaltir, ná í hross
vegna þess að Óli var að erindast,
bjarga skjátum sem lent höfðu ofan
í skurð og fleira. Mýramar voru
fullar af keldum og alls staðar
blautar, keldurnar svo erfiðar að
varla nokkur nema fuglinn fljúg-
andi komst yfír þær. Þarna var
örtröð af fugli, mófugli og vað-
fugli. Þarna vom jaðrakanar, stelk-
ar, spóar, tjaldar, lóur, keldusvín,
óðinshanar, lóuþrælar — allt ein
hljómkviða frá morgni til kvölds.
En nú fjörutíu ámm síðar er allt
breytt, búið að þurrka upp mýram-
ar, fuglasinfónían að mestu þögnuð
og skepnurnar að mestu famar.
En mannlífíð í Lindarbæ var og
hefur alltaf verið meira og minna
óbreytt. Þar ríkir sá stöðugleiki sem
við nútímamennirnir þekkjum vart
lengur, þar sem allt er á ferð og
flugi og aðeins eitt er víst að allt
breytist. Þeir bræðurnir í Lindarbæ
hafa nú lifað hartnær hundrað ár
á jörðinni sinni í fullri sátt við nátt-
úruna, við sveitina og við sjálfa sig.
Það þarf skapfestu og styrk til að
stjórna sínu lífi sjálfur og umhverfi
þess.
Faðir Ólafs var Ólafur Ólafsson,
hreppstjóri í Lindarbæ, fæddur
1857, dáinn 1943, en hann var frá
Lundum í Stafholtstungum og bú-
fræðimenntaður bæði frá búnaðar-
skólanum í Stend í Noregi og frá
búnaðarháskólanum í Kaupmanna-
höfn
Jón Sigurðsson forseti aðstoðaði
Ólaf á námsámnum í Kaupmanna-
höfn, en Ólafur var með alfyrstu
íslensku búfræðingum sem mennt-
uðust erlendis. Hann kenndi smjör-
og ostagerð og vann að mælingum
á Suðurlandi í mörg ár áður en
hann stofnaði nýbýli í Lindarbæ.
Systir Ólafs var Ragnhildur Ólafs-
dóttir í Engey, móðir Ragnhildar
Pétursdóttur á Háteigi í Reykjavík
og Guðrúnar Pétursdóttur, móður