Morgunblaðið - 03.06.1993, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. JÚNÍ 1993
45
sl. Þá var spilað á gítar og við sung-
um öll saman. Það fannst þér
skemmtilegt.
Það líður að lokum. Ég man þig
glettna og umfram allt ljúfa. Einnig
hinsta stundin með þér var ljúf. Það
var falleg en viðkvæm stund, þegar
þú skildir við. Þú kvaddir hótel jörð
með hógværð og mildi, full af þakk-
læti til barnanna þinna og allra
þinna. Þú varst full af þökk og
dálæti fyrir þá hjúkrun sem þú
fékkst, bæði fyrr og nú og það á
bæði við um Borgarspítala 6-B og
5-B og Landspítala 14-G og hjarta-
deild og heimahjúkrunina. Við að-
standendur Grétu tökum undir með
henni mjög þakklát.
Elsku Gréta, vertu blessuð og sæl
og hafðu þökk fyrir allt og allt. Þú
skilar kveðjum.
Hjartans kveðja.
Hildur Stefánsdóttir.
Með þessum fáu orðum langar
okkur að minnast ömmu okkar og
góðrar vinkonu, sem lést 22. maí
siðastliðinn. Við höfum margs að
minnast frá samverustundum okkar
og ömmu Grétu og þar á undan
einnig með- afa Óla. Eftir þessar
mörgu góðu samverustundir er erf-
itt að þurfa að kveðja en við vitum
að amma var tilbúin og veitir það
okkur mikinn styrk. Það var alltaf
svo gott að koma í heimsókn til
ömmu, því þar ríkti svo mikil ró
yfir öllu og gaman að sjá hvað hún
var dugleg að láta daginn líða á
milli heimsókna.
Alltaf var hún með eitthvað á
milli handanna, spil, pijóna eða sím-
ann, en það var henni mikið yndi
að halda sambandi við vini og
vandamenn og bæði miðla og afla
frétta. Þannig var amma eins konar
upplýsingamiðstöð þar sem við
barnabörnin fengum fréttir af ferð-
um, námi eða framtíðaráætlunum
hvort annars.
Amma var einnig mikill ættfræð-
ingur og var setningin: „Hverra
manna er hann/hún“ mjög algeng
af hennar vörum. Gat hún þannig
rakið ættir hvers þess sem á vegi
okkar varð í skólanum eða á vinnu-
staðnum.
Ósjaldan gisti amma hjá okkur,
hvort sem það var í sumarbústaðn-
um eða hér í bænum. Hún var þeim
kostum búin að geta sofið vel, lengi
og hvar sem var. Þegar okkur
fannst of stutt vera á milli lúra þá
göntuðumst við og spurðum þegar
hún reis úr rekkju, hvort hún þyrfti
nú ekki að leggja sig hvað úr hveiju.
Þannig var oft stutt í glensið og
jafnan mjög létt í kringum ömmu,
jafnvel síðustu dagana á spítalanum
gerði hún að gamni sínu og veitti
okkur þannig styrk til að umbera
þennan erfiða tíma.
Við viljum með þessum fáu orð-
um kveðja þig, elsku amma, og
megi Drottinn vera með þér, en við
munum ávallt geyma bjartar og
fallegar minningar um þig.
Helgi Hafsteinn, Fjóla og Ásta
Karen, Sigrún Gréta, Edda Júlía
og Bjarni.
Allir mínir ævidagar
eru náðargjöf frá þér,
allt, sem mínum heillum hagar,
hlotnast, Drottinn, léztu mér.
Allar skepnur ást þín nærir,
öllu hönd þín blessun færir.
Faðir himna, forsjón þín
fjær og nær um alheim skín.
(S. Jónsson frá Presthólum.)
Ef hægt er að deyja hamingju-
sömum dauðdaga, þá held ég að
hún amma mín, Gréta, hafi gert
það.
Hamingja er ekki auðskilið hug-
tak, því það er einmitt „hugtak",
þ.e. eitthvað sem við mennirnir
höfum búið til í þeim tilgangi að
ná tökum á þeim heimi sem við
byggjum. Sá heimur er, að því er
virðist, margþættur. Við kynnumst
heimi hlutanna, í náttúrunni, og við
höfum komið upp kerfi stofnana í
því samfélagi sem við köllum ríki.
En stærsti heimurinn er ef til vill
hugarheimurinn, sá heimur sem við
mennirnir höfum myndað í ríki hug-
myndanna. Þannig má segja, að við
mennirnir búum í heimi sem ekki
er einn, heldur margur. En er marg-
breytileikinn háður tilviljunum ein-
Um, eða er einhver regla á honum
— regla sem menn geta skilið?
Kristnir menn trúa því, að Jesús
Kristur hafi í senn verið af þessum
heimi og um leið af heimi sem sé
æðri og fullkominn, þ.e. ríki Guðs.
Þeir biðja í bænum sínum „tilkomi
þitt ríki“ og eru þar með að biðja
þess að ríki Guðs komi til þeirra á
jörðunni — ríkið sem þegar sé hjá
Guði. Hjá Guði ríkir fullkomið rétt-
læti, samkvæmt kristinni kenningu,
og það sem er fullkomið er hið besta
mögulega, hvort sem mælikvarðinn
er kristinn eða heiðinn.
Amma mín, Gréta, hafði sterka
réttlætiskennd. Hún var alþýðu-
kona, sem hugsaði ætíð til þeirra
sem minna mega sín. Það kom svo
oft fram í dagsljósið, þegar rætt
var um þjóðfélagsmál. Þá virtist
ömmu líða illa yfir því, hve margir
eiga bágt í samfélaginu. Það skildi
maður ósköp vel, þegar maður fór
sjálfur að hugsa um það sem henni
leið illa yfir.
En ömmu Grétu leið ekki illa
yfir því hvað biði hennar þegar hún
yfirgæfi þennan heim, því hún var
sannkristin kona. Auðvitað hugsaði
hún um það hvort veikindi myndu
valda því, að viðskilnaðurinn yrði
sársaukafullur. Ekki skal ég lá
henni það. Ég held að við hugsum
öll þannig á stundum.
Amma Gréta dó hamingjusömum
dauðdaga vegna þess, að hún hafði
öll böm sín hjá sér þegar hún yfir-
gaf þennan heim og vegna þess að
hún lifði réttlátu lífi. Hver biður
um meira?
í þeirri von að ég hitti ömmu
Grétu síðar, í fullkomnum heimi,
ásamt öðrum sem á undan henni
fóru, svo sem föður mínum og afa,
bið ég henni Guðs blessunar á með-
an og öllum sem með henni dvelja.
Haraldur Matthíasson.
Látin er í Reykjavík Gréta S.
Guðjónsdóttir. Gréta var örugglega
ein þeirra sem Reykjavíkurskáldið
Tómas Guðmundsson hafði í huga
þegar hann orti kvæðið sitt Austur-
stræti en þar segir m.a.:
Hvað varð um yður, Austurstrætisdætur,
með æskuléttan svip og granna fætur,
sem ungir sveinar buðu í bíó forðum
og bekkjarskáldin vöfðu hlýjum orðum?
Hef enda orð frænda míns fyrir
því að ungir menn hafi lagt leið
sína í verslun Ámunda á Hverfis-
götu og beðið afgreiðslustúlkuna
um eitthvað úr efstu hillu. Stúlkan
sótti tröppu og klifraði upp. Ekki
skildi ég þessa sögu, en frændi svar-
aði snúðugt: ,,„Nú, hún hafði svo
fallega fætur. Þetta var hún Gréta
sem hann Óli náði í!“
Þegar Gréta fæddist, einkabam
foreldra sinna, bjuggu þau í Aðal-
stræti 6. Þannig var hún í raun
miðbæjarbam þá og alla tíð. Hún
ólst upp við mikinn kærleika, í raun
algjört eftirlæti foreldranna. Hún
hafði allt til alls þrátt fyrir að faðir
hennar væri verkamaður. Ráðdeild-
in var slík að þar virtist auður í
búi. Þessa ráðdeildarsemi erfði
Gréta. Hún var alltaf aflögufær og
mátti ekki vamm sitt vita í neinum
hlut og umfram allt engum skulda.
Þegar Gréta var ung var miðbær
Reykjavíkur sá staður þar sem hlut-
irnir áttu sér stað. Þar var Hótel
Borg, Fjalakötturinn, Iðnó, Hótel
Ísland og Hressingarskálinn. Unga
fólkið kynntist því kaffihúsamenn-
ingu, já og tónleikum, list- og leik-
sýningum. Ungu stúlkurnar, Gréta
ekki undanskilin, fylgdust vel með
tískunni og allt til dánardægurs
klæddist hún smekklega og sam-
kvæmt tísku.
Eins og áður er getið vann Gréta
við verslunarstörf sem ung stúlka.
Rúmlega tvítug giftist hún Ólafi
H. Einarssyni og eignuðust þau
fjögur börn, Elínu, Eddu, Katrínu
og Guðjón.
Eftir að börnin stálpuðust fór
Gréta aftur að vinna við verslun,
nú í Nínon í Bankastræti sem í þá
tíð þótti fín tískuverslun. Þau hjón
voru mjög glæsileg og alltaf yfir
þeim ákveðinn menningarblær með
heimsborgarabrag. Þau urðu aldrei
gömul þótt árin færðust yfir. Ólafur
dó árið 1988 eftir nokkra vanheilsu.
Eftir það bjó Gréta ein í íbúð
þeirra á Reynimel, dyggilega studd
af fjölskyldu sinni. Þá sat hún löng-
um við handavinnu en hún var slyng
til slíkra verka, vann fallega og
rösklega. Síðustu árin seldi hún á
stundum fallega pijónuð sjöl og
fleira bæði í minjagripaverslanir og
til útlanda, auk þess sem hún alla
tíð gaf handavinnu síha á báða
bóga. Gréta hélt andlegu atgervi
til hinstu stundar og fylgdist grannt
með sinni stóru fjölskyldu eins og
ættarhöfðingja sæmir. Það segir
sína sögu um hversu Gréta var ung
í anda að hún var ekki síðri vinkona
barnabarna sinna en amma, þau
trúðu henni oft fyrir leyndarmálum
sem enginn annar mátti vita.
Vegna æsku minnar skynjaði ég
Grétu við fyrstu kynni eingöngu
sem mömmu hennar „Deddu“ (Elín-
ar). Árin liðu og þá kynntist ég
þessum glaða og skemmtilega ein-
staklingi sem Gréta vissulega var.
Alltaf gat hún hlegið þegar minnst
var á okkar fyrstu kynni. Við Elín
vorum á leið til skemmtanahalds í
skólanum okkar. Tilhlökkunin var
mikil og á kvöldmatartíma var und-
irrituð mætt vestur á Ljósvallagötu.
Grétu þótti nóg um þessa villi-
mennskustelpu úr Austurbænum
og tilkynnti að á sínu heimili væri
matur milli sjö og átta! Hún var sum
sé reglusöm og föst fyrir, húsmóðir-
in. Eitthvað smávegis þroskaðist
svo undirrituð upp úr fimmtán ára
aldrinum og þótti því meir til Grétu
koma sem árin liðu.
Fyrir okkur sem fæddumst í
kreppunni miðri var það nánast
glæpur að gleyma að þakka fyrir
sig. Einmitt það hefur gerst nú.
Ég náði ekki að þakka henni Grétu
fyrir hvað hún var skemmtileg og
hvað hún umbar mig alla tíð — en
fyrst og síðast ætlaði ég að þakka
henni fyrir Deddu sem ég hef átt
að, í blíðu og stríðu, í hartnær hálfa
öld. Börnum hennar og barnabörn-
um samgleðst ég að hafa átt hana
svona lengi, en tek þátt í söknuði
þeirra nú þegar hún er öll.
Lára Benediktsdóttir.
Nú þegar amma Gréta er dáin
koma margar minningar upp í hug-
ann. Fyrir mörgum árum þegar
foreldrar mínir voru að byija sam-
búð áttum við heima á Ljósvalla-
götu 8 þar sem amma og afi Ólafur
áttu einnig heima. íbúðirnar voru
samliggjandi þannig að við sem
erum elst úr systkinahópnum um-
gengumst ömmu og afa töluvert
mikið.
Eitt atvik sem gerðist á þessum
árum er mörgum úr fjölskyldunni
minnisstætt. Eins og gerist með
krakka þá vorum við Vala oft notuð
í ýmsa snúninga svo sem að fara út
í búð (sem hét Brekka í þá daga),
fara út með ruslið o.s.frv. Við amma
vorum yfirleitt mestu mátar, en
einn daginn slettist þó upp á vin-
skapinn. Þannig var að við vorum
nokkrir strákar úr hverfinu að leika
okkur á ganginum í húsinu og eins
og fylgir oft strákum varð af mik-
ill hávaði. Amma kom fram á gang
og skammaði okkur nokkuð hressi-
lega, enda var hún búin að biðja
okkur að hafa hægt um okkur eða
vera úti. Ég tók þessa afskiptasemi
víst nokkuð nærri mér og gagnleik-
ur minn var að lýsa því yfir í votta
viðurvist að héðan í frá myndi ég
aldrei fara út með ruslið fyrir
ömmu. Þetta jafnaði sig auðvitað
skömmu síðar og minnir mig að
röndóttur beiskur bijóstsykur hafi
komið þar við sögu.
Afi Ólafur dó fyrir nokkrum
árum og veit ég að amma saknaði
hans mikið. Hún bjó ein á Reyni-
melnum síðustu árin, en var þó aldr-
ei einmana þar sem afkomendahóp-
urinn, sem er ansi stór, hélt stöðugu
sambandi með heimsóknum og
hringingum. Það sem ég gat þó
aldrei skilið var hvernig hún gat
fylgst með hveijum og einum úr
þessum fjölmenna hópi í smáu sem
stóru. Og þó.
Amma var skarpgreind og stál-
minnug og lét sér ekkert óviðkom-
andi sem snerti skyldmennin. Hún
hafði sérstakt dálæti á ættfræði og
bjó yfir miklum fróðleik í þeim efn-
um. Þessi þekking hennar kom okk-
ur barnabörnunum oft til góða. Eins
og gerist og gengur með ungt fólk
vorum við ýmist að byija eða enda
samband við gagnstæða kynið.
Amma fylgdist náið með þessu og
fyrsta spurning hennar var: „Og
hverra manna er hún/hann?“ Það
brást síðan ekki að við fengum
nána útlistun á ætt viðkomandi.
Ekki það að við krakkarnir hefðum
einhvern brennandi áhuga á slíku,
heldur hitt að við vissum hve amma
hafði gaman af að fræða og segja
frá. Þetta var hennar hugarleikfími
og áhugamál.
Amma var alla tíð mjög sjálfstæð'
í hugsun og athöfnum. Hún hafði
mikinn innri styrk og var óspör á
að miðla honum til okkar krakk-
anna þegar við leituðum til hennar.
Það sem mér fannst þó mest um
vert var kímnigáfa hennar og sá
eiginleiki að taka hlutina ekki of
alvarlega og líta frekar á björtu
hliðarnar á lífinu.
Ég hef skrifað þessi fáu orð í
þátíð. Réttast væri þó að tala í
nútíð og framtíð um ömmu Grétu
vegna þess að hún lifir enn í hjarta
okkar allra og það mun hún einnig
gera í hjarta þeirra sem á eftir
okkur koma.
Ólafur M. Matthíasson.
Að eiga góða ömmu þykir lán.
Að eiga góða og skemmtilega
ömmu er sérstakt lán. Amma var
eins og ömmur gerast bestar. Þegar
ég var lítil og við áttum heima í
íbúðinni hvor á móti annarri á Ljós-
vallagötunni var ég oft inni hjá
ömmu að dunda. Hún kenndi mér
að ieggja kapal og rabbaði við mig
um lífið og tilveruna. Þegar maður
er barn eru allir sem eru eldri en
sextán ára gamalt fólk og auðvitað
fannst mér amma gömul þá þó að
hún hafí aðeins verið um fimmtugt.
Eftir því sem ég eltist yngdist amma
og í ljós kom unga búðardaman úr
Austurstrætinu sem skildi svo
margt af því sem ungar konur hafa
áhyggjur af.
Okkur skildu að 45 ár svo ýmis-
legt í uppeldi okkar og aðstæðum
var ólíkt. Þetta gerði það að verkum
að amma spurði oft svo skemmti-
lega. Hún hafði lika þann dýrmæta
eiginleika að geta hlegið að sjálfri
sér. Margar spurningar sem hún
lagði fyrir mig þegar ástamálin bar
á góma urðu uppspretta mikilla
hláturskasta þar sem varla mátti á
milli sjá hvor hló hærra, unga búð-
ardaman úr Austurstrætinu eða
unga stúlkan úr Efstasundinu.
Vonandi verð ég svona skemmti-
leg og ráðagóð amma, ung í anda
fram á síðasta dag. Guð gefi henni
góða nótt.
Sigurborg.
Nægjusemin og nýtnin, þraut-
seigjan og tryggðin, hafa verið
sterkir þættir í skaphöfn íslenskra
kvenna, sem reyndi eigi svo lítið
á, er þær urðu að annast forsjá
heimila í fjarveru eiginmanna.
Ein þessara ágætu kvenna var
mágkona mín, Gréta Sigurborg
Guðjónsdóttir, gift Ólafi Hafsteini
Einarssyni kennara og matvæla-
tækni 12. ágúst 1933. Gréta fædd-
ist í hjarta Reykjavíkur í Aðal-
stræti 6, og þar ólst hún upp.
Snemma varð hún vönd að klæðn-
aði sínum og framkomu. Má því
segja að hún var ein þeirra Reykja-
víkurdætra sem Tómas skáld kvað
um.
í Miðbæjarskóla Reykjavíkur
naut hún náms þar til í 8. bekk.
Faðir hennar, sem var mjög bók-
hneigður, vildi að hún settist í
Menntaskólann í Reykjavík, en hún
sem hafði alist upp við að bjarga
sér sjálf, réðist til starfa í verslun
Ámunda Árnasonar, sem þá var
meðal hinna stærri fataverslana á
horni Hverfisgötu og Klapparstígs.
Þessum störfum sinnti hún þar til
hún giftist.
Á barns- og unglingsárunum
dvaldi Gréta í sveit að Gröf i Kol-
beinsstaðahreppi hjá Halldóri bónda
þar, en hann og móðir Grétu voru
bræðrabörn. Hún vann þau sveita-
störf sem unglingum var trúað fyr-
ir.
Móðir Grétu var Daniela Jóns-
dóttir (1863-1947) frá Fíflholtum
í Hraunhrepðpi á Mýrum, Jónssonar
frá Svarfhóli, mikilsmetins bónda í
40 ár að Stórahrauni. Móðir Daní-
elu var Margrét ofan úr Þverárhlíð
Jónsdóttir Daníelssonar, sem flutt-
ist að Stórahrauni.
Faðir Grétu var Guðjón Jónsson
(1874-1956) frá Tungufelli í
Hrunamannahreppi, móðir Sunneva
Bjarnadóttir Jónssonar í Tungufelli.
Hún varð síðar kona Guðna bónda
Þórarinssonar að Ásakoti og
Bryggju í Biskupstungum. Þeirra
sonur og hálfbróðir Guðjóns, var
Sigurður alþingismaður (1942-
1956) og formaður verkalýðsfélags-
ins Dagsbrún (1942-54). Fluttur
til Reykjavíkur varð Guðjón fyrst
vinnumaður að Sunnuhvoli, sem var
stórbú við Miklatún. Þar kynntust
þau Daníela. Um nokkur ár var
Guðjón utanbúðarmaður við sveita-
verslunina Vaðnes við Klapparstíg,
en gerðist síðan starfsmaður Eim-
skips og starfaði þar til þess að
hann hætti störfum á áttræðisaldri.
Guðjón var hár maður og þrekvax-
inn. Svipurinn einbeittur og alvöru-
gefínn. Hann var fámáll en er hann
lét skoðanir sínar í ljós, var hann
kjarnyrtur. Hveija frístund notaði
hann til lesturs.
Þegar þau Daníela settu bú sam-
an í Aðalstræti 6, hafði Guðmundur
Bjarnason þar klæðskeraverkstæði.
Daníela annaðist morgunverð fyrir
starfsfólkið og ræstingarstörf. Þau
hjón voru all ólík. Hún lágvaxin,
kvik í hreyfingum og glaðlynd
handavinnukona, sem lét sér aldrei
verk úr hendi falla. Hún var skýr
í hugsun og firnanlega fróð. Systur
átti hún, sem fór vestur um haf
með stóran barnahóp. Einn afkom-
enda hennar, kona, varð síðar rit-
stjóri Lögbergs/Heimskringlu í
Winnipeg.
Þau hjónin bjuggu dóttur sinni
hlýlegt heimili. Grétu lifir vinkona
hennar Lilja Sigurðardóttir, rúmu
ári eldri. Hún fluttist með foreldrum
sínum frá Vogi á Mýrum 1917 í
PHILCO
Þvottavélar
á verði
sem allir
ráða við!
Þær nota
HEITT OG KALT vatn
■ spara tíma og rafmagn
• Fjöldi þvottakerfa eftir
þínu vali
•Sérstakt ullarþvottakerfi
•Fjölþætt hitastilling
•Sparnaðarrofi
•Stilling fyrir hálfa hleöslu
Verð 42.000,-
39.900,- Stgr.
$ Verð 52.500,-
49.875," Stgr.
(D
munIlAn
Heimilistæki hf
SÆTÚNl 8 SÍMI 69 15 00 . FAX 69 15 55