Morgunblaðið - 05.06.1993, Qupperneq 27

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 1993
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JUNI 1993
27
JflíirgwtiM&MI*
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Samkeppni í stað
verðlagshafta
Mikilvægt skref var stigið um
síðustu mánaðamót til auk-
ins frelsis í verzlun og viðskiptum
landsmanna. Þá voru felldar úr
gildi opinberar ákvarðanir á verð-
lagningu fjölmargra þjónustu-
greina. Er nú loks svo komið, að
nær öll verðlagshöft hafa verið
aflögð í landinu. Mikilvægasta
undantekningin þar á er verð-
lagning búvara. Fyrir mánaða-
mótin var einnig gerð breyting á
gengisskráningu, sem á að leiða
til aukinnar samkeppni banka og
sparisjóða í gjaldeyrisverzlun.
Seðlabankinn hætti að skrá geng-
ið einhliða og ræðst það nú á
eins konar markaði banka og
sparisjóða. Seðlabankinn mun þó
tryggja að gengið haldist innan
viðmiðunarmarka með eigin
kaupum og sölum og öðrum
stjórntækjum.
Segja má að 1. júni hafi verið
afnumdar síðustu leyfamar af
opinberri verðlagningu á vörum
og þjónustu, að undanskildum
þeim sem falla undir sérstakar
aðstæður, eins og búvörur, taxti
leigubíla, sem eru háðir fjöldatak-
mörkunum, og verðlagning sem-
ents, en innflutningur þess er
háður takmörkunum. Opinber
verðlagning nær ekki lengur til
taxta þvottahúsa og efnalauga,
álagningar á útselda vinnu bygg-
ingameistara og rafiðnaðarmeist-
ara, fargjalda sérleyfis- og hóp-
ferðabíla, taxta vöruflutningabíla
eða far- og farmgjalda í innan-
landsflugi.
Því ber að fagna að opinber
afskipti af verðlagningu á vörum
og þjónustu heyra sögunni til.
Verðlagning á landbúnaðarvör-
um er kafli út af fyrir sig. Með
ólíkindum er hins vegar, að það
er ekki fyrr en undir lok tuttug-
ustu aldar, að íslendingar eru
loks lausir úr viðjum opinberra
afskipta af verðlagningu og geti
notið ávaxta samkeppninnar.
Bæði reynzla og rök hníga að
því, að þetta úrelta fyrirkomulag
hafi verið landsmönnum dýrt,
rýrt kjör þeirra og veikt starfs-
grundvöll fyrirtækjanna.
Um áratugaskeið var fijáls
verðlagning eitt mesta hitamál
íslenzkra stjórnmála. Þeir sem
komnir eru á miðjan aldur ólust
upp við höft og skömmtun úr
hendi hins opinbera. Neyzluvörur
voru meira eða minna háðar verð-
lagsákvæðum, innflutningur á
mörgum vörutegundum bannað-
ur eða háður leyfum, gjaldeyrir
skammtaður og talinn glæpur að
hafa hann undir höndum án leyf-
is, íbúðabyggingar voru háðar
leyfum og íbúðastærð komin und-
ir opinberu samþykki, bílaeign
var forréttindi. íslendingar gátu
ekki ferðast til útlanda nema með
uppáskrift skattstofunnar og tak-
markaðan gjaldeyrisskammt í
farteskinu. I skjóli alls þessa
blómstraði svartamarkaðsbrask
og spilling.
Það var ekki fyrr en við mynd-
un viðreisnarstjórnar Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks árið 1960,
að íslendingar tóku að losna úr
viðjum hafta, skömmtunar og
opinberra afskipta af nánast öll-
um þáttum daglegs lífs. En veg-
ferðin til fijálsra viðskiptahátta
hefur verið löng og ýmis konar
tafir og hindranir á leiðinni. Það
er fyrst með vaxandi samskiptum
við útlönd, að almennur skilning-
ur hefur orðið á nauðsyn fulls
viðskiptafrelsis. Stærsta skrefið
í þeim efnum var aðild íslands
að EFTA árið 1970, en hollt er
að minnast þess að þáverandi
stjómarandstaða, Alþýðubanda-
lag og Framsóknarflokkur, börð-
ust gegn aðildinni, þótt fram-
sóknarmenn sætu hjá að lokum
við atkvæðagreiðsluna á Alþingi.
Verulegur skriður komst ekki
aftur á aukið fijálsræði í verzlun
og viðskiptum fyrr en við myndun
nýrrar ríkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks, þeirrar
er nú situr. Stærsta verkefnið í
þeim efnum er aðildin að Evr-
ópska efnahagssvæðinu, sem
mun endanlega bijóta ísland úr
viðjum hafta og ófrelsis fortíðar
og veita landsmönnum tækifæri
til nýrrar sóknar til bættra lífs-
kjara. Athyglisvert er, að sömu
stjórnmálaflokkar börðust gegn
EES aðildinni og EFTA aðild
forðum, aðeins af enn meiri
hörku. Og Kvennalistinn hafði
bætzt í hópinn, að Ingibjörgu
Sólrúnu undanskildri.
Ekkert tryggir neytendum
betra verð og gæði á vörum og
þjónustu en samkeppni. í vor
tóku gildi ný lög, m.a. vegna EES
aðildar, sem eiga að tryggja virka
samkeppni í stað verðlagshafta.
Samkeppnislögin gera ráð fyrir
því að Samkeppnisstofnun fylgist
með samruna og yfírtöku fyrir-
tækja, sem gætu dregið úr sam-
keppni vegna markaðsyfirráða,
svo og óréttmætum viðskipta-
háttum. Þau gera einnig ráð fyr-
ir eftirliti með opinberum fyrir-
tækjum og fyrirtækjum, sem
starfa í skjóli opinbers einkaleyf-
is eða verndar, þannig að ekki
halli á samkeppnisrekstur. Úttekt
verður gerð á tengslum eigenda
og stjórnenda fyrirtækja á ís-
lenzkum markaði í því skyni að
kanna, hvort hringamyndun,
tengsl eða valdasamþjöppun tak-
marki samkeppni eða hindri
fijálsa viðskiptaþróun.
Engin vafi er á því, að afnám
hafta í verzlun og viðskiptum og
aukin samkeppni um hylli neyt-
enda mun skila íslendingum
bættum kjörum, betra og fijáls-
ara þjóðfélagi. Það skilja þeir
bezt, sem upplifðu tíma ofstjórn-
ar og afskipta ríkisins af daglegu
lífi fólksins.
Kapphlaupið um
sj ónvarpsrásimar
Hvað ræður - sérhagsmunir, happdrætti, útboð eða menningarsjónarmið?
MIKILL áhugi virðist vera til
staðar á að endurvarpa útsend-
ingum erlendra sjónvarpsstöðva
á örbylgjutíðni ef marka má
fjölda umsókna sem borist hafa
úvarpsréttarnefnd. Alls eru þær
64 fyrir utan umsóknir frá Pósti
og síma. Vandamálið er hins veg-
ar að fræðilega séð er einungis
hægt að úthluta 23 rásum og lík-
lega ekki nema 16-18 nú þegar
þar sem nokkrar eru í notkun
undir fjarskipti. Þá gæti þurft
allt að þrjár rásir til að endur-
varpa dagskrá einnar stöðvar
um til dæmis höfuðborgarsvæð-
ið, ef útsendingarnar eiga að ná
til allra íbúa. Innan stjórnkerfis-
ins er nú til umræðu hvernig
heppilegast sé að haga úthlutun
örbylgjurásanna þannig að
fyllsta réttlætis sé gætt og segir
Halldór Blöndal samgönguráð-
herra að til álita hljóti að koma
að láta fara fram útboð um tíðni-
rásirnar. Hér er um takmarkaða
auðlind að ræða og greiðsla fyr-
ir afnot hlýtur að teljast eðlileg
eins og greiðsla fyrir önnur for-
réttindi og hefur Morgunblaðið
m.a. sett fram það sjónarmið.
Það er líka í samræmi við þróun
mála í Bretlandi, þar sem hluti
tíðnisviðsins hefur verið boðinn
hæstbjóðanda.
Útsendingar Ríkissjónvarpsins,
Stöðvar 2 og Sýnar eru nú á VHF-
tíðninni. Allt það tíðnisvið var fram
til ársins 1986 i umsjá Ríkisútvarps-
ins en Stöð 2 fékk á sínum tíma út-
hlutað rás á VHF-tíðni. Nokkrum
árum síðar var sjónvarpsstöðinni Sýn
hf., sem ætlaði að keppa við Stöð
2, einnig úthlutað tíðni á VHF. Þar
með voru allar VHF-tíðnir á höfuð-
borgarsvæðinu fullsetnar.
Ný útvarplög heimila dreifingu
erlends sjónvarpsefnis án þýðingar-
skyldu. Þar sem ekki er neitt pláss
á VHF-tíðninni verður sú dreifing í
fyrstu að fara fram á örbylgjurásum
þar sem ekki er enn til staðar neitt
kapalkerfi, líkt og í flestum öðrum
ríkjum.
Þyrfti 100-200 rásir
Að sögn Guðmundar Ólafssonar,
forstöðumanns Fjarskiptaeftirlitsins,
er nú þegar búið að sækja um tíðnir
til að dreifa 64 sjónvarpsrásum á.
Telur hann að til þess að hægt yrði
að dreifa þeim á Reykjavíkursvæðinu
þyrfti um 100-200 tíðnirásir. Á tíðni-
sviðinu séu hins vegar einungis 23
rásir og nokkrar í notkun. Guðmund-
ur telur hins vegar að það yrði ekki
mikið vandamál að semja um flutning
á þeirri notkun. Vandamálið sé að
ráðstafa tíðnirásunum. „Ef hver og
einn fengi úthlutað einungis einni
tíðni, er ljóst að einungis hluti íbú-
anna myndi geta tekið á móti útsend-
ingum með viðunandi gæðum.
Hversu hátt það hlutfall yrði er hins
vegar enginn sem getur sagt til um.
Ef útvarpsréttarnefnd setur skilyrði
um að ákveðinn hluti íbúanna verði
að geta tekið á móti sendingum, eigi
að úthluta leyfi, gæti þurft allt að
þijár tíðnirásir fyrir hveija sjónvarps-
stöð. Ef sú er raunin er einungis
rými fyrir útsendingar frá um sjö
sjónvarpsstöðvum," segir Guðmund-
ur.
Forstöðumaður fjarskiptaeftirlits-
ins segir að undir svona kring-
umstæðum hafi menn á ýmsum stöð-
um í heiminum boðið tíðnirásirnar
út. Einnig komi til greina að draga
um þær líkt og í happdrætti eða þá
að meta umsóknirnar út frá mennin-
garpóiitísku sjónarmiði. Hann segir
að einnig hafi skotið upp þeirri hug-
mynd að úthluta samkvæmt þeirri
röð sem umsóknirnar bárust. Það
telji hann hins vegar ekki skynsam-
legt, t.d. vegna þess að sumar um-
sóknir hafi borist áður en tekin var
ákvörðun um að úthluta þessum rás-
um. „í sjálfu sér er hægt að úthluta
mönnum tíðni til að dreifa allt að
hundrað sjónvarpsrásum en það er á
öðrum tíðnisviðum. Út frá fjarskipta-
tæknilegu sjónarmiði myndi ég telja
æskilegt að útsendingar væru á 40
Ghz. Vandinn er hins vegar sá að í
augnablikinu er ekki á markaðnum
tæknibúnaður á viðráðanlegu verði.
Menn væru því litlu betur settir þó
að þeir fengju úthlutað tíðni þar.“
Guðmundur segir að hann hafi
beint fyrirspurnum til aðila, t.d. Brit-
ish Telcom, sem séu að kanna mögu-
leikana á útsendingum á þessu sviði
en enn hafi honum ekki borist tímaá-
ætlanir um hvenær vænta megi nýrr-
ar tækni.
Þær umsóknir sem borist hafa eru
frá Háskóla Íslands (12 rásir), ís-
lenska útvarpsfélaginu (11 rásir),
Frjálsri fjölmiðlun (12 rásir), Út-
varpsfélagi Seltjarnarness (8 rásir)
Ríkisútvarpinu (1 rás) og Hans Krist-
jáni Árnasyni (20 rásir) og eru þær
nú til umfjöllunar hjá útvarpsréttar-
nefnd.
Ingvar Gíslason, formaður út-
varpsréttarnefndar, segir þessi mál
vera mikið til umfjöllunar hjá nefnd-
inni „af fullkominni alvöru og alúð“.
Hann segir ekki hægt að áætla hve-
nær niðurstöðu sé að vænta í mál-
inu; málið sé umfangsmikið og það
þyrfi góðrar athugunar við. „Það
hefur ekki enn verið rætt hvaða kost-
ir koma til greina varðandi úthlutun.
Við erum ekki enn komnir að af-
greiðslu málsins. Við höfum ekki
rætt möguleikann á útboði og ég hef
ekki orðið var við að það sé neitt
sérstakt áhugamál nefndarinnar. Það
er líka mjög vafasamt hvort það sé
á okkar verksviði. Ef slík ákvörðun
yrði tekin, hlyti hún að koma í formi
lagasetningar frá Alþingi eða reglu-
gerðar frá ráðherra. Við erum ekki
að ræða þennan möguleika en vel
má vera að hann eigi eftir að koma
upp síðar innan nefndarinnar," segir
Ingvar.
Útboð í Bretlandi
Dæmi um útboð af þessu tagi má
sækja til Bretlands þar sem útsend-
ingarréttur sjónvarpsstöðvarinnar
ITV var boðinn út gegn gjaldi af ríkis-
stjóm Margaret Thatcher í upphafí
ársins 1991. Sjónvarp var sent út á
fjórum rásum í Bretlandi og sendi
ríkissjónvarpið BBC út á tveimur rás-
um. Fjórða rásin (Channel Four) er
sjálfstætt fýrirtæki en að þriðju rá-
sinni stóðu fimmtán staðbundin sjón-
varpsfyrirtæki auk sérstaks fyrirtækis
sem sá um morgunsjónvarp. Saman
voru þessi fyrirtæki nefnd ITV.
Útsendingarréttur á þriðju rásinni
hafði verið boðinn út árið 1982 (einn-
ig í stjórnartíð Thatcher) og voru þá
gæðakröfur lagðar til grundvallar.
Rann sá útsendingarréttur út 1. jan-
úaj á þessu ári. I upphafi var ætlun-
in )áð hæstbjóðanda yrðu veittar rás-
irnar en vegna mikils þrýstings frá
sjónvarpsfyrirtækjunum var ákveðið
að einnig yrðu gerðar ákveðnar gæð-
akröfur. Útboðið var til tíu ára og
urðu fyrirtækin að gera grein fyrir
hversu mikið þau hygðust greiða
stjórnvöldum árlega þau ár, hvernig
þau ætluðu að afla sér þeirra tekna
og hvernig þau vildu tryggja gæði
efnisins.
Fjörutíu tilboð bárust í þau sextán
leyfi sem boðin voru upp og var niður-
staðan að mörg þekkt sjónvarpsfyrir-
tæki misstu útsendingaleyfi sín. Má
þar nefna Thames Television, TV-
am, TVS og TWS.
Áhyggjur Ríkisútvarpsins
Skipta má þeim aðilum sem berj-
ast munu um örbylgjutíðnirnar í
þrennt. í fyrsta lagi Háskólann, sem
hefur hug á að hefja fræðsluvarp, í
öðru lagi aðila sem vilja endurvarpa
gervihnattaefni og í þriðja lagi Ríkis-
útvarpið, sem hefur lagt til að úthlut-
un leyfis til rekstrar „kapalkerfis í
lofti" fylgi sú kvöð að rekstaraðilarn-
ir dreifi um kerfi sín dagskrám inn-
lendra sjónvarpsstöðva. Eyjólfur
Valdimarsson, framkvæmdastjóri
tæknisviðs Ríkisútvarpsins, segir að
kapalstöðvar í til dæmis Noregi séu
skyldugar til að dreifa dagskrá NRK
og TV2 sem séu skilgreindar sem
almannaþjónustustöðvar (public
service). Svipaðar reglur gildi einnig
í Svíþjóð. Hann segist óttast að ef
kvöð af þessu tagi verði ekki tekin
upp hér landi sé hætta á að fólk
hundsi að setja upp móttökubúnað
fyrir innlent efni í framtíðinni, en
ólík loftnet þarf fyrir VHF- og ör-
bylgjuútsendingar. „Ég er sérstak-
lega með Stöð 2 og Ríkissjónvarpið
í huga í þessu sambandi. Ef hins
vegar Stöð 2 fær úthlutað þessum
ellefu rásum þá getur hún sent út
sitt efni á einni rás meðfram gervi-
hnattaefninu. Þá væri búið að útiloka
Gervihnöttur
Dreiflkerfi gervihnattarefnis

fr=Ti 'UJI
(r=n ■ ■ |LJ| ff=T|
ILJJ rr==il &
[L^J (ril ——

|LJ1 ILJJ Irnl
l^JJ
17=71
ILJj ILJJ

Fjölbýlishús með dreifikerfi
I.. 1 1,1 111 i"""'
^3^2523 Útbúnaður áskrifandans
Ríkisútvarpið frá þessum pakka. Fólk
þyrfti sérstakt loftnet eingöngu fyrir
Ríkissjónvarpið. Við höfum í bréfi til
útvarpsréttarnefndar bent á að rétt
væri að kanna hvemig þetta sé fram-
kvæmt í nágrannalöndunum þar sem
mörg ár eru liðin síðan kapalvæðing-
in átti sér stað. Við teljum að það
sé ekki hægt að líta fram hjá þessu
atriði. Þessi menningarbarátta hlýtur
að skipta máli,“ segir Eyjólfur.
Ef tekið verður tillit til þessara
ábendinga Ríkisútvarpsins, og dag-
skrá Ríkissjónvarps og Stöðvar 2
endurvarpað á örbylgju, fækkar auð-
vitað þeim rásum sem í boði eru. Þá
má einnig telja líklegt að nokkmm
rásum verði haldið til haga vegna
fræðsluvarps. Eftir stendur þá vand-
inn hvernig eigi að úthluta afgangin-
um til þeirra sem vilja endurvarpa
gervihnattaefni.
Halldór S. Kristjánsson, ráðuneyt-
isstjóri í samgönguráðuneytinu, segir
þessi mál nú vera til umfjöllunar í
ráðuneytinu. Menn hafi verið að velta
fyrir sér ýmsum kostum, hvaða regl-
ur skuli viðhafðar og hvernig skuli
meta forgang. Meðal þess sem hafi
verið rætt í þessu sambandi sé út-
boð. „Þetta eru takmörkuð gæði sem
um er að ræða og spurning hvemig
þau nýtist sem best. Þetta er líka
ekki síst pólitísk spurning sem þarf
að ræða á þeim vettvangi,“ segir
Halldór.
Rökin fyrir útboði
En hveijar eru röksemdirnar fyrir
því að bjóða tíðnirásirnar út? Fyrir
liggur að fleiri hafa áhuga á að
dreifa útsendingum erlendra gervi-
hnattastöðva en hægt er að leyfa
af tæknilegum ástæðum. Það er líka
ljóst að verið er að úthluta ákveðnum
gæðum. Það getur hver sem er sett
á laggirnar dagblað en það getur
ekki hver sem er hafið rekstur sjón-
varpsstöðvar. Líkt og áður var getið
um er ekki rými fyrir fleiri stöðvar
á VHF-tíðninni og mjög takmarkað-
ur fjöldi kemst fyrir á þeirri örbylgj-
utíðni, sem nú stendur til að út-
hluta. Þeir sem fá úthlutað tíðni
geta hafið þar útsendingar og haft
af því tekjur. Aðrir verða að sitja
eftir með sárt ennið. Það má því
færa sterk rök fyrir því að greitt sé
ákveðið gjald fyrir nýtingu þessara
gæða og að þeim sé einungis úthlut-
að í takmarkaðan tíma, til dæmis
tíu ára líkt og í Bretlandi. Þannig er
í senn tryggt að ákveðin endurnýjun
geti átt sér stað á öldum ljósvakans
og að þeir sem njóti þeirra forrétt-
inda að fá úthlutað tíðni greiði fyr-
ir það endurgjald. Hefur sjónarmið-
um af þessu tagi til dæmis verið
haldið á lofti af Morgunblaðinu.
Gagnrýni sjónvarpsstjóra
Stöðvar 2
Ekki eru þó allir sammála þessari
röksemdafærslu. Páll Magnússon
sjónvarpstjóri Stöðvar 2 gerir um-
sókn íslenska útvarpsfélagsins um
ellefu örbylgjurásir til að dreifa út-
sendingum gervihnattastöðva að
umræðuefni í „bréfi til áskrifenda“ í
nýjasta hefti Sjónvarpsvísis, dag-
skrártímariti stöðvarinnar. Þar segir
sjónvarpsstjórinn m.a.: „Á íslandi er
líka til forstokkað afturhaldsfyr-
irbrigði sem heitir Morgunblaðið.
Fyrstu viðbrögð þess við fréttum af
þessari viðbót á fjölmiðlaframboði á
Islandi var að krefjast þess að þjón-
ustan verði skattlögð sérstaklega!
Morgunblaðið er fyrir löngu hætt að
þekkja sinn vitjunartíma og er á
hröðu undanhaldi í harðri fjölmiðla--
samkeppni nútímans. Bestu dagblöð
Vesturlanda hafa lært að lifa með
breytingum í fjölmiðlum og snúið
þróuninni sér í hag til nýrrar sóknar.
Morgunblaðið er hins vegar að stein-
renna, eins og skessurnar forðum
þegar nýr dagur rann.“
Segir sjónvarpsstjórinn einnig að
það sé hagkvæmara fyrir neytendur
að Stöð 2 sjái um endurvarpið: „Ef
eitthvað annað fyrirtæki ætlaði sér
að hefja endurvarp með þessum hætti
þyrfti það að byija á því að fjárfesta
í myndlyklakerfi fyrir hundruð millj-
óna króna, sem beint eða óbeint
kæmi auðvitað fram í verði sem not-
endur þyrftu að greiða.
Þetta þýðir einfaldlega að íslenska
útvarpsfélagið getur boðið almenn-
ingi þessa þjónustu fyrir brot af því
verði sem fólk annars þyrfti að
greiða.“
Gagnrýni sjónvarpsstjórans á af-
stöðu Morgunblaðsins er auðvitað út
í hött og sprottin af sérhagsmuna-
sjónarmiðum. Morgunblaðið á engra
hagsmuna að gæta í þessu kapp-
hlaupi og síðasta fjölmiðlakönnun
sýnir svart á hvítu að blaðið er sterk-
asti fjölmiðill landsins. En Morgun-
blaðið hefur talið sér skylt að hafa
samræmda og sannfærandi stefnu
þegar um takmarkaða auðlind er að
ræða, eins og sjónvarpsrásir óneitan-
lega eru.
Eins og bent hefur verið á getur
hver sem er, hvenær sem er, stofnað
dagblað til höfuðs Morgunblaðinu.
Þeir sem ætla að endurvarpa sjón-
varpsefni þurfa hins vegar tíðni til
að senda út á. I grein sjónvarpsstjóra
Stöðvar 2 er lögð mikil áhersla á að
fyrirtækið sé fylgjandi sem mestri
samkeppni en á sama tíma gefið í
skyn að það sé heppilegasti aðilinn
til að sjá um að dreifa efni gervi-
hnattastöðva. Stöð 2 hefur líka ríkra
hagsmuna að gæta. Dagskrá stöðv-
arinnar byggist að miklu leyti á
bandarískum og breskum framhalds-
þáttum og kvikmyndum en þetta
sama efni má fínna á mörgum gervi-
hnattastöðvum (og á myndbandaleig-
um). Það væri því líklega mikið áfall
fyrir Stöð 2 ef annar aðili fengi rétt
til að dreifa slíku efni í beinni sam-
keppni við hana.
Sé enga réttláta reglu
Halldór Blöndal samgönguráð-
herra segir að sitt almenna sjónar-
mið varðandi þessi mál sé að útvarps-
réttarnefnd beri að gæta þess að
nægilegt svigrúm sé til að hreint
kennsluvaip geti þróast hér á landi.
Hann telji þó ekki rétt að einum að-
ila sé gefið allt svigrúmið í því sam-
bandi heldur beri að stefna að því
að rásirnar nýtist mörgum aðilum.
Háskóli íslands hafi þannig sótt um
rásir og ætti hann að geta átt sam-
vinnu við Háskólann á Akureyri og
rannsóknarstofnanir hvað þetta varð-
ar.
„Á hinn bóginn er það aðkallandi
spurning hvernig standa beri að því
að varpa beint sjónvarpsefni, sem
viðkomandi leggur ekkert í. Raunar
sé ég enga réttláta reglu um hvernig
hægt sé að gera upp á milli einstakl-
inga og félaga þegar kemur að þessu.
Við erum að úthluta verðmætum og
ég get ekki séð annað en að útboðs-
leið komi þarna til álita.“
TEXTI: STEINGRÍMUR
SIGURGEIRSSON
ÞAKKAÐ FYRIR BJORGUN
Vestmannaeyjum.
SKIPVERJARNIR af Andvara VE, sem Smáey bjarg-
aði er Andvari fórst á laugardaginn, mættu á bryggjuna
í Eyjum á þriðjudagskvöld þegar Smáey var að leggja
af stað til veiða til að þakka skipveijunum á Smáey
björgunina. Pétur Sveinsson, skipstjóri á Andvara, af-
henti Sigurði Siguijónssyni, skipstjóra á Smáey, áletrað-
an skjöld þar sem áhöfninni á Smáey er þökkuð giftu-
samleg björgun skipveijanna á Andvara.
Á myndinni eru skipveijarnir af Andvara og Smáey
á dekkinu á Smáey eftir að Pétur hafði afhent Sigurði
skjöldinn.
Grímur
Kristján Ragnarsson formaður LÍÚ um niðurstöðu Héraðsdóms í kvótamálinu
Staðfesting dómsins í Hæsta-
rétti leiðir til lægra kvótavirðis
KRISTJÁN Ragnarsson, formaður LÍÚ, segist telja að hljóti niður-
staða Héraðsdóms Reykjavíkur í máli fjármálaráðherar gegn Hrönn
á ísafirði um reikningslega meðferð keypts langtímakvóta staðfest-
ingu í Hæstarétti hafi það þau áhrif að kvóti lækki í verði. Hann
segir að reikningsskilum á kvóta hafi verið hagað með ýmsum
hætti hjá útgerðarfyrirtækjum en algengast hafi verið að gjaldfæra
að fullu á kaupári, eins og Hrönn, eigandi Guðbjargar ÍS, hafi gert.
Nokkur af stærstu og best stæðu útgerðarfyrirtækjum landsins eiga
mikilla hagsmuna að gæta af því hver úrslit málsins verða þar sem
hliðstæð mál þeirra bíða úrslitanna. Kristján segir útilokað að meta
um hve mikla fjármuni sé að ræða fyrir úrgerðina í landinu í heild.
Kristján sagði að eignfærsla
keypts langtímakvóta hefði talsvert
verið til umræðu eftir að framsal
aflaheimilda var leyft árið 1988.
Hann kvaðst telja að almennt hefðu
kaupin verið gjaldfærð að fullu með
sama hætti og útgerð Hrannar
gerði. Endurskoðendur hefðu hins
vegar mælt með þeirri aðferð sem
orðið hefði niðurstaðan í Héraðs-
dómi, að eignfæra og afskrifa á
fimm árum. Kristján áréttaði að
aðalkrafa ríkisvaldsins hefði verið
um staðfestingu á úrskurði skatt-
stjóra um 8% afskriftir á ári, eins
og um skip væri að ræða, þannig
að ekki hefði verið orðið við kröfum
skattyfírvalda auk þess sem skipt-
ing málskostnaðar fyrir dóminum
væri til marks um að báðir aðilar
hefðu þótt hafa nokkuð til síns
máls. Kristján sagði að útgerðar-
mönnum þætti mikilvægt að fá
endanlega niðurstöðu í málið og því
yrði dóminum áfrýjað til Hæstarétt-
ar.
Mörg álitaefni
„Álitamálin í þessu eru mörg.
Þau birtast í því að eignfæra eitt-
hvað sem i lögum stendur að sé
eign þjóðarinnar og svo aftur að
afskrifa það með tilteknum hætti.
Einnig það að hér er um auðlind
að ræða og til lengri tíma litið verð-
um við að ætla að hún eyðist ekki
þótt hún geti rýrnað frá einum tíma
til annars. Það er andstætt afskrift-
arhugmyndinni um auðlind, sem
byggist á að þær eyðist. Þess vegna
héldum við að okkur yrði ekki einu
sinni heimilað að eignfæra þetta
en miðað við að okkur er gert það
skylt held ég að afskriftarreglan
sé okkur sanngjörn,“ sagði Krist-
ján. Eins og fyrr sagði var niður-
staða dómsins í samræmi við var-
akröfu ríkisvaldsins en varakrafa
Hrannar var um afskrift á þremur
árum hið mesta.
Verri kostur að nota gróða
til að kaupa kvóta
Kristján sagði að menn hefðu þó
tíðkað ýmsar aðferðir við þessi
reikningsskil og útilokað yrði að
átta sig á heildaráhrifum á flotann.
Hins vegar kvaðst Kristján telja
ljóst að þessi niðurstaða leiði til
lægra kvótaverðs en nú er hljóti
hún staðfestingu í Hæstarétti.
„Þetta hefur verið kostur fyrir fyrir-
tæki sem hafa staðið flárhagslega
vel að ráðstafa hagnaði til þessara
kaupa. Ávinningur af því verður
minni ef þetta verður niðurstaðan
og það ætti að hafa áhrif á kvóta-
virðið. Það finnst okkur ekki ósann-
gjarnt, við höfum talið það of hátt.“
Kristján kvaðst telja það afar
bagalegt hve lengi mál þetta hefði
verið á leið í gegnum kerfið. Það
hefði tafist tvö ár hjá ríkisskatta-
nefnd en hefði að vísu fengið sér-
staka flýtimeðferð í Héraðsdómi og
vonandi þyrfti ekki að bíða lengi
eftir niðurstöðu Hæstaréttar. Töfin
væri því verri ef af henni leiddi
óvissa um skatta liðins tíma.
Skattahækkun til skamms tíma
Hins vegar taldi Kristján ekki
rétt að segja að í niðurstöðunni
fælist skattahækkun á útgerðina.
Um væri að ræða skattahækkun
til skamms tíma sem jafnaði sig út
á afskriftartímabilinu í heild og
kæmi fram í því að það væri ekki
jafn vænlegt og áður fyrir vel stæð
fyrirtæki að ráðstafa hagnaði til
kvótakaupa þar sem dreifa þyrfti
gjaldfærslunni á fimm ár en ekki
eitt.