Morgunblaðið - 16.06.1993, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. JUNI 1993
Stj óniarfoi'maður SVR
fellur á frammistöðuprófi
eftir Jónas
Engilbertsson
Málefni SVR hafa verið ofarlega
á baugi að undanförnu. Tilefnið er
boðaðar breytingar á SVR í hlutafé-
lag. Þegar halla tók degi hinn sjö-
unda júní sl. fór starfsmönnum SVR
að berast með leigubílum boðskapur
um þetta efni. Sumum bárust ekki
tíðindin fyrr en liðið var á nótt og
hlutu þau því nafngiftina Næturtíð-
indi. Þau höfðu að geyma greinar-
gerð eða skýrslu sem er óundirrituð
en meðfylgjandi var bréf undirritað
af borgarstjóra og stjórnarformanni
SVR, Sveini Andra Sveinssyni.
Ámælisverð vinnubrögð
Á þessu stigi er rétt að fram
komi að starfsmenn gera athuga-
semd við vinnubrögðin sem viðhöfð
hafa verið í máli þessu. Ekki verður
annað séð en að tímasetningin sé
úthugsuð til að koma starfsmönn-
um í opna skjöldu. Má í því sam-
bandi benda á að boðskapurinn var
sendur út sjö dögum eftir að fjöru-
tíu prósent af starfsmönnum voru
komin í sumarfrí. Það er því ofar
okkar skilningi hvers vegna ekki
MÓTORVINDINGAR
og aðrar rafvélaviðgerðir
á vel búnu verkstæði.
RAFLAGNAÞJÓNUSTA
í skipum, verksmiðjum
og hjá einstaklingum.
VANIR MENN
vönduð vinna, áratuga
reynsla.
Reynið viðskiptin.
Vatnagörðum 10 • Reykjavík
•S 685854 / 685855 • Fax: 689974
var hægt að kynna málið áður en
sumarfrí hófust. Þetta finnst okkur
harla undarleg vinnubrögð. Og ekki
verður sagt að þau séu lýðræðisleg
eða drengileg.
Það má benda á að fyrstu kynn-
ingarfundir fóru fram strax daginn
eftir þannig að starfsmenn höfðu
bara nóttina til að setja sig inn í
málið. Augljóst er að það er of
knappur tími til að setja sig inn í
jafn flókið og viðamikið mál og hér
er á ferðinni. Þá er auk þess ljóst
að girt er fyrir að starfsmenn geti
borið sig saman og haft með sér
eðlilegt samráð. Þá var fulltrúum
starfsmanna ekkert kynnt málið
sérstaklega og ber að átelja það
sérstaklega. Hér er því á ferðinni
einstaklega ólýðræðisleg vinnu-
brögð sem sýna hroka og lítilsvirð-
ingu í garð starfsmanna.
Eftir kynningarfundina með
starfsmönnum er það eitt ljóst að
þeir hafa vakið fleiri spurningar en
þeir hafa svarað þrátt fyrir fullyrð-
ingar Sveins Andra Sveinssonar um
hið gagnstæða. Rétt er að fram
komi að Sveinn Andri er með lög-
fræðipróf úr skóla við Suðurgötu í
Reykjavík sem vill kenna sig við
vísindi og menntir og vönduð vinnu-
brögð. Um þessa greinargerð er það
hins vegar að segja að hún er full
af órökstuddum fullyrðingum, klisj-
um og mótsögnum og er alveg fá-
dæma illa unnin.
Ula farið með almannafé?
Ef Sveinn Andri Sveinsson er
höfundur skýrslunnar þá vekur það
spurningar um kennslugæði Suður-
götuskólans. I rauninni væri þá
rökrétt að lýsa eftir rannsókn á
kennslugæðum við Háskóla íslands
því þá væri augljóst að þar á bæ
væri almannafé á glæ kastað.
Reyndar er eitt af fáu sem taka
má undir í margnefndri greinargerð
hvatning um „að nýta almannafé
enn betur“. Lektor við Háskólann
sagði mér að eina gagnið sem hafa
mætti af greinargerðinni væri að
nota hana sem dæmi um óvönduð
vinnubrögð.
Á einum stað í plagginu segir:
„I hlutafélögum verða stjórnendur
að standa sig og er umbunað eftir
því. Starfsmenn verða að gera slíkt
hið sama.“ Þetta hefur vakið spurn-
ingar sem Sveinn Andri Sveinsson,
stjórnarformaður SVR, hefur ekki
fengist til að svara og er hún þessi:
Er það þinn skilningur Sveinn Andri
að stjómendur SVR hafí ekki stað-
ið sig? Er það þinn skilningur að
starfsmenn SVR hafi ekki staðið
sig? Hvað með þig sjálfan, er þetta
ekki áfellisdómur á þín eigin verk?
Er það ef til vill þinn skilningur að
HQ7EIOCK
GARÐÚÐARAR
ÚÐUNARKÚTAR
SLÖNGUSTATÍV
SLÖNGUTENGI
GARÐVERKFÆRAÚRVAL
HEKKKL.IPPUR
GREINAKLIPPUR
GRASKLIPPUR
SLÁTTUORF
SMÁVERKFÆRI
□ DÖRS
ÁRMÚLA11
Traktors-
hrærivélar
Verð:
149.400 kr. m/vsk.
BlLDSHÖFÐA 16 SlMI 67 24 44 TELEFAX 67 25 80
„Okkur er sagt að
minna fjármagn eigi að
renna til SVR, þjónust-
an við borgarana eigi
ekki að minnka, kjör
starfsmanna eigi ekki
að rýrna nema síður sé.
í ljósi þessa hlýtur sú
lykilspurning að vakna
hvernig þetta fái stað-
ist? Og ef menn telja
þetta raunhæft, hvað
komi í veg fyrir að þessi
áform séu framkvæmd
við núverandi aðstæð-
ur?“
opinberir starfsmenn yfirhöfuð
standi sig ekki í skólum, sjúkrahús-
um og svo framvegis? Þessu óska
ég eftir að þú svarir heiðarlega en
farir ekki alltaf undan í flæmingi.
Þá er enn ósvarað fjölda mikil-
vægra spurninga. Til dæmis er enn
ósvarað hvemig stéttarfélagsaðild
starfsmanna verði háttað. Enn er
ósvarað hver fari með samningsrétt
væntanlegs hlutafélags. Enn er
ósvarað hvar mörkin em á svoköll-
uðu faglegu og rekstrarlegu mati
og pólitískum sjónarmiðum. Enn er
ósvarað hvort ekki er hægt að koma
við skýmm markmiðum með núver-
andi rekstrarformi. Enn er ósvarað
hvort hlutafélagið verði selt að ein-
hveiju eða öllu leyti síðar meir og
hvað þá verði um réttindi starfs-
manna. Enn er ósvarað hvort hluta-
félagið komi til með að bjóða út
einstaka þætti starfseminnar eða
starfsemina alla þegar frá líður og
hvað þá verður um starfsmenn.
Hvað kemur í veg
fyrir úrbætur?
Svona má halda áfram óendan-
lega. Þó er lykilspurningin þessi:
Hvaða breytingar em það sem
hægt er að ná fram með hlutafé-
lagsformi sem ekki e^ hægt með
núverandi rekstrarformi? Og hvers
vegna í ósköpunum kemur Sveinn
Andri ekki með tillögur um úrbæt-
ur, það er jú einu sinni hann sem
ber ábyrgð á þessu fyrirtæki sem
stjórnarformaður þess. Öllum þess-
um spurningum óska ég eftir að
Sveinn Andri Sveinsson svari heið-
arlega og ærlega.
Okkur er sagt að minna fjármagn
eigi að renna til SVR, þjónustan
við borgarana eigi ekki að minnka,
kjör starfsmanna eigi ekki að rýrna
nema síður sé. I ljósi þessa hlýtur
sú lykilspurning að vakna hvernig
þetta fái staðist? Og ef menn telja
þetta raunhæft, hvað komi í veg
fyrir að þessi áform séu fram-
kvæmd við núverandi aðstæður?
Stéttaskipting
— menning
eftir Siglaug
Brynleifsson
Max Weber skrifar í „Agrarver-
háltnisse im Attertum" að „föst
búseta hafi hafist á Vesturlöndum
(þ.e. Evrópu) með jarðrækt, akur-
yrkju, sem höfuðgrein landbúnaðar
með kvikljárræktinni. Hirðingjabú-
skapur lagðist þar með niður.
„Þessari breytingu fylgdi eignar-
réttur á landi.“ Meðal Forn-Grikkja
var fjölskyldan eða heimilið „oikia“
frumframleiðslueiningin og í róm-
verskum rétti var.vald húsbóndanna
skilgreint undir réttarstöðu „pater-
familias" sem „postestas“ eða vald
yfir bömum sínum og stjúpbörnum,
barnabörnum og þrælum, „manus",
eða vald yfir eiginkonu og konum
sona sinna og „dominium", fullt
vald yfir eigin eignum. En valdið
var samofið trúarlegum þætti,
heimilisguðirnir, „lares“, réðu og
vernduðu allt það starf sem fór fram
í hverri fjölskyldueiningu og voru
samofnir og hvati lífsbaráttunnar.
Trú, lög og framleiðsla voru ein
heild, óaðskiljanlegir þættir.
Rómarréttur varð mótandi allra
laga um gjörvalla Evrópu og með
kristnuninni urðu þessir samofnu
þættir eignar, valds, laga og trúar
grundvöllur þjóðfélaga og samfé-
laga, þar á meðal þess íslenska.
Með kristninni víkkaði heimur
mannsins um eilífðina. Menn lifðu
í rauninrii í þessum heimi og áttu
vísa vist í öðrum heimi, sem þeir
miðuðu líf sitt við. Þetta var full-
komin staðreynd allra fram að upp-
lýsingaöld og alls þorra manna fram
á 19. öld, ekki síst hér á landi, þar
sem kirkjan, kristnunin, hafði e.t.v.
meiri áhrif til siðmenningar en ann-
ars staðar. Öll bókagerð íslendinga
á miðöldum og fram á 18. öld var
mótuð af menningaráhrifum kirkj-
unnar.
Kenningar kirkjunnar, vald
landsdrottna og húsbænda og vald
„orðsins", einkenndu sögu Islend-
inga í 900 ár. Án skilnings á heims-
mynd þjóðarinnar á þessum öldum
verður engin saga skráð sem gæti
nálgast „það sem gerðist" — sögu-
skoðun er ekki sama og saga. Upp-
eldi, ögun, refsingar voru háðar
heimsmynd þeirra sem þá lifðu og
viðhorfsins til atvinnuhátta.
Bændasamfélög Evrópu voru þann-
ig að 90% hverrar þjóðar unnu að
landbúnaði meginhluta þessa tíma-
bils. Veðurfar, óviss uppskera og
aðsteðjandi áföll réðu framleiðslu-
getunni — þjóðirnar reyndu að
skrimta — íhaldssemi varð einkenni
bændasamfélaga og að búa að sínu.
Hin brýna nauðsyn einkenndi líf
íslendinga. Sjálfsþurftarbúskapur
var ráðandi hér með veiðiskap og
einangrunin, m.a. með verslunar-
'-komulaginu í tvö hundruð ár
aðhaldi kirkjuvalds, olli því, að
..... á landi myndaðist aldrei í nein-
um mæli niðurkoðnaður almúgi.
Þrátt fyrir öll þau áföll og drepsótt-
ir, sem grisjuðu þjóðina um þriðjung
TÆLENSKUR MATUR
TÆLENSKT UMHVERFI
Jónas Engilbertsson
í greinargerðinni er mikið talað
um yfirburði hlutafélagaformsins
og verður ekki betur séð en höfund-
urinn hafi oftrú ef ekki ofsatrú á
hlutafélagsforminu. Nú skilst mér
að á annað hundrað hlutafélaga
hafi farið á hausinn á síðustu tveim-
ur árum. Er það dæmi um yfir-
burði hlutafélaga að dómi höfund-
ar? Óska ég svara við þessu.
Að lokum þetta. Mikið er lagt
upp úr frammistöðu og frammi-
stöðumati í skýrslunni þó ekki komi
fram með hvaða hætti það eigi að
fara fram. Þess vegna væri óskandi
að Sveinn Andri Sveinsson væri
ekki höfundur margtilvitnaðrar
skýrslu. Þetta segi ég hans vegna
og ekki síður okkar allra hinna
hvort sem við störfum hjá SVR eða
eigum SVR og viljum hafa þar
stjórnarformann sem er vandur að
virðingu sinni.
Höfundur er vagnstjóri iyá SVR.
Siglaugur Brynleifsson
tvisvar á 18. öld og á 15. öld lifði
þjóðin af „i sin Fattigdom og Roel-
ighed“ eins og Bjarni Halldórsson
á Þingeyrum skrifar Landsnefnd-
inni á síðari hluta 18. aldar.
Það er auðveit að tína saman
dæmi um „réttarbófa og fals-
presta“, lítt hæfa valdsmenn og
daufa klerka, en hinir voru þó miklu
fleiri sem fóru að lögum og þegar
ástandið í þesum efnum í vissum
sýslum á 17. öld var að „góðra
manna áliti“ varhugavert, þá var
réttarbótum Konungslaganna tekið
fagnandi í Kópavogi.
Átjánda öldin var öld rannsókna
á þjóðarhag, tilraunum til nýbreytni
í atvinnumálum og bættu ásig-
komulagi skólahalds, en þetta varð
einnig öld Stóru-bólu og Móðuharð-
inda, kuldaskeiða og aukinnar fá-
tæktar. En á þessari öld orti Egg-
ert Ólafsson „Búnaðarbálk" og Jón
Þorláksson þýddi „Messías“ Klop-
stocks, „Tilraun um manninn" eftir
Pope og „Paradísarmissi" Miltons.
Hagkerfi „oikia“ hélst hér á landi
meginhluta 19. aldar og það afl
ásamt vestur-evrópskum forsend-
um þess, kenningum kirkjunnar,
kristninni, ,var grundvöllur íslenskr-
ar sögu í 900 ár.
Höfundur er rithöfundur.
I
V'
i

i
I
i
I
€
t
1
4
H