Morgunblaðið - 23.07.1993, Síða 10
10
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 23. JULI 1993.
Kjarval að sumri
Jóhannes Kjarval: Hraun og mosi.
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Sumarið er vissulega vertíð
ýmissa aðila í þjóðfélaginu hér á
landi líkt og víða erlendis.
Á þessum árstíma streymir til
landsins lunginn úr þeim fjölda
erlendra ferðamanna, sem sækja
okkur heim, og landsmenn sjálfir
eru á faraldsfæti í sumarleyfum;
fólk af höfuðborgarsvæðinu
stefnir út á land, en landsbyggð-
armenn koma margir hveijir í
heimsókn á suðvesturhornið.
Á þessúm tíma mætti því ætla
að hin opinberu listasöfn legðu sig
fram um að hafa uppi sýningar á
því helsta sem getur að líta í ís-
lenskri myndlist; ágrip af íslenskri
listasögu og/eða yfirlit yfir það
sem er að geijast meðal íslenskra
listamanna um þessar mundir.
Vegna áherslu á erlendar sýningar
og ýmissa sérverkefna tekst söfn-
unum því miður ekki sem skildi
að sinna þessum nauðsynlega
þætti í sumarstarfinu og hefur
jafnvel heyrst að safnafólk hafi
bent erlendum ferðamönnum á að
líta inn á ákveðið hótel hér í borg-
inni, vilji þeir sjá góða íslenska
myndlist! Slíkt er auðvitað ótækt
ástand í kynningarmálum ís-
lenskrar myndlistar á seinasta
áratug aldarinnar.
Á Kjarvalsstöðum er löng hefð
fyrir því að setja upp á hveiju
sumri sýningu á verkum Jóhann-
esar Kjaivals úr eigu safnsins og
í samræmi við þá hefð stendur nú
yfir sýning á verkum meistarans
í austursal Kjarvalsstaða. Þarna
getur að líta nokkur ágætisverk,
sem hafa unnið sér sess í listasög-
unni og meðal þekktari verka
Kjarvals, svo sem „Gömul kona
með skotthúfu“ (K-5005) og fleiri
frábær verk á pappír, t.d. „Ragnar
Ásgeirsson" (K-5187). Málverkin
eru hins vegar færri og ber þar
af verkið „Sól og sumar“ (K-5095)
sem unnendur Kjarvals þekkja vel
sem undirbúningsverk fyrir hina
stórfenglegu mynd „Krítík“. Jafn-
framt eru í nokkrum borðum dæmi
um smáteikningar og prentverk,
sem Kjarval var sífellt að fást við
og eru ekki síðri hluti af starfi
hans.
Þrátt fyrir þetta ber sýningin
hér þess ljóslega vott að vera af-
gangsstærð og er það miður. Öll
helstu verk Kjarvals í eigu Reykja-
víkurborgar voru þetta sumarið
send á sýningu í Bonn, þar sem
fram fór mikil íslensk menningar-
hátíð í júnímánuði, og var sýning
á verkum Kjarvals ein helsta
skrautfjöður hennar. Vegna þessa
er Kjarvalssýningin hér heima
óvenjudauf þetta sumarið, sér-
staklega þar sem hún fylgir í kjöl-
far frábærrar sýningar á síðasta
sumri, þar sem sýnd voru verk
Kjarvals úr einkasafni Jóns Þor-
steinssonar og Eyrúnar Guð-
mundsdóttur.
Á þessu sumri gefst landsmönn-
um (svo og erlendum ferðamönn-
um) hins vegar besta tækifærið
til að sjá málverk Kjarvals í sýn-
ingarsal Gallerí Borgar við Póst-
hússtræti. Þar stendur nú yfir
sölusýning á verkum Kjarvals og
koma myndirnar úr einkasöfnum
víða um landið.
Eins og eðlilegt er um verk sem
koma þannig úr ýmsum áttum,
er ekki um samstæða sýningu að
ræða, en engu að síður eru hér
nokkkrar sterkar myndir, sem er
ávinningur að kynnast. Af slíkum
verkum má nefna „Regnbogi á
Þingvöllum", sem er afar litsterk,
„Almannagjá", sem hefur til að
bera óvenju heila litfleti, og
„Skúta og togari", sem er með
betri myndum meistarans af þeim
toga. Loks ber að nefna verk, sem
tengjast ljóslega þekktum mynd-
efnum Kjarvals, t.d. sem birtist í
hinni þekktu mynd „Skjaldbreið-
ur“ (1957-62); steinam'r i „Hraun
og mosi“ í Gallerí Borg eru hinir
sömu og í þeirri mynd og sýnir
þetta glögglega, hversu ríkulega
listamaðurinn gat unnið úr um-
hverfi sínu. Það er svo sannarlega
þess virði að skoða þessa sýningu
vel og er vonandi að sem flest
verka af þessari sölusýningu rati
í opinber söfn, þar sem þau geta
orðið landsmönnum til augnayndis
um alla framtíð.
Jóhannes Kjarval lét lands-
mönnum eftir slíkan fy'ölda ágætra
listaverka, að það ætti að vera
leikur einn að halda árlega góða
sýningu á verkum hans, án' þess
að endurtaka sig um of; þetta
ætti auðvitað að vera eitt af helstu
verkefnum Kjarvalsstaða og von-
andi verður þar á breyting til hins
betra á næsta ári.
Kjarvalssýningin í austursal
Kjarvalsstaða stendur út ágúst-
mánuð, en sýningunni í Gallerí
Borg lýkur sunnudaginn 25. júlí
og eru listunnendur hvattir til að
líta inn.
Helena bæjarlista-
maður á Akranesi
Akranesi.
HELENA Guttormsdóttir myndlistarmaður hefur verið valin bæjar-
listamaður Akraness 1993 og fær í viðurkenningarskyni sex mánaða
laun til að vinna að list sinni.
Hlíf Siguijónsdóttir og Símon H. ívarsson.
Spænsk tónlist
í Signrjónssafni
Morgunblaðið/Jón Gunnlaugsson
HELENA Guttormsdóttir, bæjar-
listamaður Akraness 1993.
Helena er fædd og uppalin á
Akranesi og fór ung að vinna að
listsköpun. Hún stundaði nám í
Myndlista- og handíðaskólanaum
árin 1985-89 og í Myndlistarskóla
Reykjavíkur árin 1985-87.
Helena hefur tekið þátt í nokkr-
Malcolm getur þess í byijun að
„Böm náttúrunar er fyrsta íslenska
myndin sem tilnefnd er til Óskars-
verðlauna sem besta erlenda myndin,
og fagurlega mótuð dæmisaga Frið-
riks Þórs Friðriksonar átti hólið
vissulega skilið.“ Hann lýsir efnis-
þræðinum stuttlega, og kynnir aðal-
persónumar tvær sem leggja af stað
í „síðasta ævintýrið". Síðan segir:
„[Friðrik Þór] Friðriksson gerir
haltrandi för þeirra, sem afskiptasöm
lögregla, áhyggjafullir ættingjar og
furðu lostnir læknar fylgja eftir, að
ævintýraferð sem oft er bæði fyndin
og hrífandi...“
Gagnrýnandinn hnýtir þó lítillega
í yfimáttúruleg atriði myndarinnar:
„En hann [leikstjórinn] er einnig á
höttunum eftir einhveiju öðru og
stundum rekur verkið inn í nokkurs
konar dulrænt draumaland sem veik-
ir tök þess á harðneskjulegum veru-
leikanum."
um samsýningum og hélt sína
fyrstu einkasýningu fyrr á þessu
ári. Helena á ekki langt að sækja
listagáfu sína, því faðir hennar,
Guttormur Jónsson, hefur lengi ver-
ið í fremstu röð listamanna á Akra-
nesi. - J.G.
Malcolm segir að það sem mynd-
inni „tekst best er að gefa nákvæm-
lega til kynna af hveiju þessir fulltrú-
ar hins liðna vilja stijúka, án þess
að ýja nokkru sinni að því að þjóðfé-
lagið fari vísvitandi illa með þá. Og
það gerir hún með mikilli næmni og
gjörsamlega án þeirrar tilfinninga-
semi sem hefði hæglega getað dreg-
ið úr krafti þessa harmaljóðs um
æsku, tíma og samkennd í veröldinni.
Framúrskarandi (og verðlaunuð)
tónlist Hilmars Amar Hilmarssonar,
oft falleg myndataka Ara Kristins-
sonar og frábærlega eðlilegur leikur
Gísla Halldórssonar og Sigríðar Hag-
alín, prýðir Börn náttúrunnar, sem
býr einnig yfir sérkennilegu innliti
Bruno Ganz að leiðarlokum.“
Að síðustu segir Malcolm að
myndin sé af þeirri gerð sem bíóstjór-
ar hræðast, en hafi þó upp á mun
skárri gildi að bjóða en þorri þess
sem þeir sýna.
________Tónlist____________
Ragnar Björnsson
Hlíf Siguijónsdóttir fiðluleikari
og Símon H. ívarsson gítarleikari
fluttu blóðheita spænska tónlist á
„suðrænu sumarkvöldi“ í Lista-
safni Siguijóns sl. þriðjudags-
kvöld. E. Granados var afbragðs
píanóleikari sagður, og tríóið,
skipað honum, Thibaud fiðluleik-
ara og P. Casals á sellóið án efa
verið í fremstu röð og gert garð-
inn frægan á tónleikaferðum sín-
um um Evrópu. Á þessum ferðum
skrifaði Granados tónverk sín, en
stór hluti efnisskráa þeirra félaga
voru verkin sem Granados skrifaði
milli tónleikastaða. Fyrri heims-
styijöldin kom í veg fyrir fleiri
slíkar ferðir, þýskur kafbátur
skaut skip hans í kaf á leið hans
heim til Spánar. „Danse Espagn-
ole“ og „Intermezzo" fluttu þau
eftir Granados. Pablo Sarasate,
undrabarnið í fíðluleik, sem gjarn-
an var líkt við Paganini, og fékk
þá dóma að tónnákvæmni hans
hafi verið svo góð að nálgast hafi
fullkomnun, átti tvö verk á efnis-
skránni, „Rómönsu Andaluza" op.
22 og „Fantasíu um óperuna
Carmen" eftir Bizet. Flamenco-
útsetningar eftir gítarleikara tón-
leikanna fékk maður að heyra.
Annað undrabarnið, Albeniz, átti
verk á efnisskránni. Albeniz
reyndi sex ára við inntökupróf í
Parísarkonservtoríið en eyðilagði
fyrir sér með því, að loknu spil-
inu, að taka bolta upp úr vasa
sínum, stóðst ekki mátið og kast-
aði honum í nærliggjandi spegil
svo hann brotnaði, og brást þar
með vonin um inntöku í skólann.
Manuel de Falla var ekkert undra-
barn í tónlist, hann byijaði seint
alvörutónlistarnám og leiðin fyrir
honum var ekki þyrnalaus. Þó
varð hann kannski mestur þessara
höfunda sem tónskáld og eftir
hann fluttu þau Hlíf og Símon tvo
þætti úr tveim ballettum. Þessi
samsetning hljóðfæra, fíðla og
gítar, getur farið mjög vel saman,
ef vel er gert og ekki síst í þess-
ari tegund spænskrar tónlistar.
Bæði hljóðfærin eru mjög við-
kvæm og þá þarf að gera betur
en vel til að áheyrilegt verði og
því miður var það ekki tilfellið að
þessu sinni. Óhreint spil, hjá báð-
um, ekki alltaf öruggt í samspili,
var því miður of oft áberandi. Hér
nægir ekki gott músíkalitet, skáld-
skapur verður að koma tií. Hver
taktur er saga útaf fyrir sig með
óvænt seiðmagn, sem þessi tónlist
getur ekki verið án. Sagt var um
Sarasate að hljóðfærið hafi dansað
undan fingrum hans, hvort sem
hann spilaði veikt eða sterkt. Það
er málið. Söng og töfra fannst
mér vanta í tón gítarsins. Carmen-
svítan var fyrir ofan núverandi
getu. Best kom út 2. þáttur úr
„Suite Espagnole" eftir Albeniz.
Bárugata - á besta stað
Falleg 4ra herb. efri hæð í sterkbyggðu húsi.
Eign sem svíkur engan. Skipti á stærra möguleg.
Fasteignamarkaðurinn hf.,
Óðinsgötu 4, símar 11540 og 21700.
The Guardian um Börn náttúrunnar
Framúrskarandi tón-
list og frábær leikur
BÖRN NÁTTÚRUNNAR, kvikmynd Friðriks Þórs Friðrikssonar, var
sýnd ásamt 80 öðrum myndum á kvikmyndahátíðinni í Cambridge í
Englandi í síðustu viku og fjallaði gagnrýnandi dagblaðsins The Guar-
dian, Derek Malcolm, um hana 15. júlí. Fær myndin afbragðsdóma
fyrir tónlist, kvikmyndatöku og leik, og sögð búa yfir kímnigáfu, næmni
og þokka.