Morgunblaðið - 08.08.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1993
eftir Trausta Ólofsson
MATVINNUNGUM af mölinni hefur fækkað í sveitum
landsins á undanförnum árum. Fyrir fáum áratugum var
það mjög algengt að börn og unglingar úr borginni og
stærri bæjum færu í sveitina strax og skóla lauk á vorin
og kæmu ekki aftur fyrr en skólabjallan hringdi á nýjan
leik að hausti. Þeir hörðustu voru fram yfír réttir hvað
sem skólastjórar og kennarar sögðu. Launin voru oft ekki
há. Sumir voru bara matvinnungar en aðrir fengu svolítið
kaup, stundum í formi fjáreignar sem skilaði eigendum
sínum innleggi í sláturhúsið á haustin. Þannig áttu mörg
borgarbörn og bæjarunglingar sinn inneignarreikning í
kaupfélaginu við hliðina á gildum bændum. Nú er öldin
önnur. Tæknivædd bú nútímans þurfa ekki á vinnufúsum
höndum barna og unglinga að halda í sama mæli og áður
var. Búunum hefur fækkað mjög og
kvóti verið settur á framleiðsluna. Á
sumum sveitabýlum er hefðinni þó
haldið við og unglingar úr kaupstöðum
fengnir til starfa á annatímum. Á þess-
um bæjum virðist algengt að sömu
unglingarnir komi ár eftir ár. Fyrstu
árin létta þeir undir við störfin og læra
að umgangast dýr og vélar. Með auknum þroska og áræði
er þeim treyst fyrir ábyrgðarmeiri störfum. Af stuttri við-
kynningu við sex bæjarunglinga sem vinna sveitastörf í
sumar að dæma þá er það draumur kaupafólksins að telj-
ast fullgildir vinnumenn, fá að aka dráttarvélinni og vera
trúað fyrir mjöltum í fyjósi. Sumum viðmælenda okkar er
treyst fyrir þessum ábyrgðarmiklu störfum, aðrir sinna
fremur mýkri störfum sem ekki krefjast síður ábyrgðar.
Barnagæsla er gjaman eitt aðalstarf ungra kaupstaðar-
stúlkna fyrsta sumarið sem þær koma á sveitabæina en
starfssviðið víkkar ótrúlega fljótt. Líkt og verkahringur
kaupafólksins er ólíkur frá einum sveitabæ til annars þá
eru launin heldur ekki ákvörðuð með sama hætti alls stað-
ar. Eitt eiga þau þó sameiginlegt, krakkamir sem við
kynntumst á sveitabæjum jafnt nyrðra sem syðra, þau
vom ánægð með sveitadvölina og húsbændurnir vom
hæstánægðir með þau og verk þeirra.
Vinnumenn og
vinnukonur i sveit
segja f rá störf um
sínum og kjörum
Morgunblaðið/Golli
Elvar og hesturínn Skuggi, en hann er einn fimm hesta sem Elvar á.
Heyjar handa
hestunum
ELVAR Jónsteinsson verður 15
ára í haust. Hann á heima á
Akureyri og þetta er þríðja sum-
arið sem hann er vinnumaður hjá
ömmu sinni og afa. Þau heita
Hanna Jóhannesdóttir og Þór
Hjaltason og búa félagsbúi ásamt
tveimur sonum sínum á Akri í
Eyjafjarðarsveit. Áður var Elvar
gagnkunnugur á bænum og
dvaldi þar oft en var þá ekki
ráðinn sem vinnumaður. Á Akrí
eru í kríngum 30 iqjólkandi kýr,
100 kindur og nokkuð af hross-
um, bæði folaldsmerum og reið-
hestum.
Elvar segir að hann vakni alla
morgna um áttaleytið, jafnt
um helgar sem aðra daga því
að í sveitinni séu engir algerir frí-
dagar. Fyrsta verk Elvars á daginh
er að fara í morguníj'ósið. Hann
kveðst ekki þurfa að sækja kýmar
á morgnana því að afi sinn sjái
yfirleitt um það. Að mjöltunum
loknum taka við ýmis störf.
„Á vorin er oft girðingavinna og
þegar heyskapurinn byrjar þá er
ég á dráttarvélum," segir Elvar.
„Héma er hirt með heyhleðsluvögn-
um og heyinu komið fyrir i hlöð-
unni með heydreifikerfi. Ég hef
ekki unnið annað á vélum en að
snúa og garða upp, en seinna kem
ég til með að slá og þess háttar."
Þór afi Elvars segir að það sé
vitaskuld mikil ábyrgð sem fylgi
því að vinna á vélum í sveit en
unglingar sem séu þar hagvanir
læri smám saman að axla þá
ábyrgð. Hann segir að aðalatriðið
sé að unglingamir geri sér grein
fyrir því hvað þeir eru með í hönd-
unum þegar þeir eru komnir upp í
dráttarvél. Margir vandalausir
unglingar hafa verið í sumarvinnu
á Akri og Þór segir að þar hafi
aldrei komið upp nein vandræði
með þá. „Þetta hefur verið ágætt
fólk upp til hópa,“ segir hann.
„Sumir þessir unglingar hafa bund-
ið tryggð við okkur og halda áfram
að koma hingað þó að vinnu-
mennskunni ljúki.“
Elvar á fimm hesta og er mikið
með þá i hagagöngu á Akri. „Ég
legg á flesta daga nema það sé
mjög leiðinlegt veður,“ segir hann.
„Oftast fer ég í útreiðar eftir kvöld-
mjaltir. Þá er verkum yfirleitt lokið
nema á meðan heyskapurinn stend-
ur yfir.“
Um launin segir Elvar að þau fái
hann ekki greidd í peningum. „Ég
fæ eins mikið hey handa hestunum
og ég þarf, bensín á fjórhjólið og á
haustin fæ ég kjöt sem ég legg til
heima,“ segir hann og kveðst vera
hæstánægður með kjörin.
€
i
c

i
i
«
r
Langar ad prófa
traktorinn
KRISTBJÖRG Viðarsdóttir
réði sig fyrst að Skáldstöðum í
Eyjafjarðarsveit í gegnum sam-
eiginlega vini móður sinnar og
Signýjar Aðalsteinsdóttur hús-
freyju á Skáldstöðum. Krist-
björg er 14 ára og á heima í
Reykjavík. Þetta er þríðja sum-
arið sem hún er á Skáldstöðum.
Bóndinn þar heitir Armann
Hólm Skjaldarson og þau Signý
eiga 4 börn, þriggja ára, níu,
ellefu og sautján ára.
♦
Eg kom hingað fyrst bara til
að passa, langaði til að prófa
hvemig það væri“, segir
Kristbjörg, „en svo hefur þetta
þróast þannig að ég er farin að
vera í mörgum fleiri verkum. Eig-
inlega hef ég breyst úr bamapíu
í vinnukonu.“
Á Skáldstöðum eru 22 kýr, 19
kindur og svolítið af hestum. Krist-
björg fer í fjós á kvöldin, þrífur
þá júgrin á kúnum áður en þær
eru mjólkaðar, gefur kálfunum og
verkar Qósið að loknum mjöltun-
um. „Ég hef ekki verið neitt á
vélum og stundum langar mig til
þess að prófa traktorinn", segir
Kristbjörg. „Annars er ég meira í
inniverkum, passa mikið yngsta
strákinn sem heitir Haukur Hólm,
tek til í húsinu, ryksuga, hengi út
þvottinn."
Signý á Skáldstöðum segist bara
hafa gaman af því að taka að-
komukrakka og aldrei hafa orðið
Morgunblaðið/Golli
Krístbjörgf segist hafa breyst úr bamapíu í vinnukonu á Skáldstöðum.
fyrir því að stelpur sem hjá henni
hafi verið hafi ekki unað sér. „Auð-
vitað kemur fyrir að þau bregðast
ekki eins fljótt við því sem maður
biður þau um og maður helst
vildi“,segir Signý, „en þá þarf bara
að útskýra fyrir þeim hlutina og
þá læra þau að taka ábyrgð á því
sem þeim er treyst til.“
Kristbjörg segir að það hafi ekki
verið talað um neitt ákveðið kaup
fyrir sig í sumar en hún búist við
því að fá borgað í haust. „Fyrsta
sumarið mitt fékk ég svolítinn pen-
ing þegar ég fór heim“, segir hún,
„og svolítið meira í fyrra. Ég var
ekkert óánægð með það sem ég
fékk." „Stelpumar sem koma hing-
að vandalausar verða fljótt næst-
um eins og einn af fjölskyldunni“,
segir Signý. „Ef við förum eitthvað
þá fá þær vasapeninga eins og
okkar krakkar."
Kristbjörg segir að sér hafi líkað
ágætlega á Skáldstöðum og það
sé gaman að vera í sveitinni. Hún
kveðst ekki sakna Reykjavíkur
neitt á sumrin og geta vel hugsað
sér að setjast að í sveit þegar hún
verður orðin fullorðin.
i
c
-+