Morgunblaðið - 03.11.1993, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 1993
31
Þú — en ekki ég
eftir Árna Helgason
Þetta heyrum við svo oft. En
það fer ekki á milli mála að þeir
tímar sem nú eru yfirstandandi eru
vægast sagt óróatímar. Þeir sem
ráða og ekki ráða geta varla kom-
ið sér saman um neitt. Það er eins
og ég sagði í gamanljóði hér áður
fyrr: Hún vili hafa það hinsegin,
þegar ég vil hafa það svona. Fólk
er í stöðugri lífskjarabaráttu, en
menn vilja bara ekki fóma nokkru
fyrir að sú barátta nái tilgangi sín-
um. Og það er merkilegt að í því
sambandi er lítið minnst á hina
andlegu lífskjarabaráttu sem að
mínum dómi skiptir mestu máli í
þessu jarðlífi voru. í dag má segja
að við séum búin að gera þetta
þjóðfélag að eyðslu- 'og brennivíns-
þjóðfélagi. Við eyðum í allskonar
neikvæða hluti svo miklu að til
vandræða horfir og þykjumst ekki
sjá að öll þessi eyðsla stefnir að
því að eignast fyrir sanna ham-
ingju gervihamingju, sem að leið-
arlokum setur okkur í mikinn
vanda. Við vitum að allt sem við
tökum til láns þarf að endurgreiða
og uppgjörið getur komið okkur
að óvörum hvenær sem er. Við
vitum líka að allt það gagn sem
við gerum þjóðinni fáum við marg-
borgað aftur. Skuldir þjóðarinnar
eru líka okkar skuldir, þótt alltof
margir vilji skjóta sér þar undan
á einhvern hátt og jafnvel svo að
siðferðið líði við það.
Við verðum að spara hvort sem
okkur líkar betur eða verr. Og öll
svik við þann sparnað kemur niður
á þjóðfélaginu. Það er ekki nóg
að vita af og horfa á alla spilling-
una sem veður um í kringum okk-
ur ef við hreyfum hvorki legg né
lið til varnar. Bankarnir tapa gífur-
lega í braski annarra sem kemur
svo niður á hærri vöxtum til lán-
takenda og minni til þeirra sem
trúa þeim fyrir fjármunum og þetta
er ekki einsdæmi. Verslun og við-
skipti eiga á mörgum sviðum fullt
í fangi með að halda heiðarleikan-
um uppi. Við vitum að það eru lög
í landi, en hvernig er þeim beitt?
í gömlu stefi segir: Til þess þarf
ei lög að læra, að lifa vel og breyta
rétt. Einfaldleikinn er á flótta í svo
mörgu og snaran er alltaf fyrir
hendi. Og nú kemur að aðalspurn-
ingu dagsins: Hveiju vilt þú fórna
fyrir land þitt og þjóð, fyrir betra
mannlíf? Viltu fórna flöskunni og
einhveiju af því sem þú kaupir og
þarft ekki á að halda og jafnvel
fúnar í geymslunni? Allt gerir sitt
gagn. Þér þýðir ekkert að tala um
að ríkisstjórnin eigi að spara ef
þú vilt ekki taka þátt í þeim sparn-
aði og jafnvel gerir henni erfiðara
með þínum neii og bendir á annan
og segir þú en ekki ég. Hins vegar
ef við sláum skjaldborg um sparn-
aðinn og hver og einn taki sparnað
alvarlega þá erum við á réttri leið
og vinnum Islandi allt. Við tölum
um verðbólgu eins og hún sé af
annarra völdum en ekki okkar
sjálfra. Það er svo auðvelt að benda
á aðra. Vinur minn einn orkti um
þetta:
Um verðbólgunnar vítahring
virðast flestir út á þekju.
En hún er augljós afleiðing
ágirndar og heimtufrekju.
Ertu ekki sammála þessu ef þú
athugar málið?
Menn halda að mesta hamingjan
sé að hafa mesta kaupið og eiga
sem mest af hinum jarðneska auði.
Það skyldi þó aldrei vera þegar
nánar er skoðað að mörg spurning-
armerki komi upp á yfirborðið? Og
þá líka að menn sjái að tímanum
hefði verið betur varið í að eignast
þann auð sem hvorki mölur né ryð
fær grandað, því eins og vinur
minn Bjarni frá Gröf sagði á sínum
tíma:
Hvað stoðar hallir og glóandi gull
ef gleðinnar fölnað er stráið?
Það bjargar svo litlu þótt buddan sé full
ef barnið í manni er dáið.
Þetta er rétt og það sýnir að
þegar allt kemur til alls er betra
að fara varlegar í að gera Mamm-
on að átrúnaðargoði sínu.
Það eru mörg viðhorfin í dag
sem þarf að leysa. Við eigum yfir
höfði okkar meira atvinnuleysi ef
ekki er vel á haldið og það þýðir
ekki fyrir þá sem eru í forystu
launþega að halda því fram að
verkföll leysi vandann. Þau skapa
hvorki peninga né atvinnu. Það er
verið að tala um há laun fjölda
manna í hinum ýmsu röðum og
bera saman og öfundast. Við erum
búin að hafa ýmsa leiðtoga og
stjórnir. Menn hafa kennt sig við
hugsjónir svo sem samvinnuhug-
Að velja sér sjóðfélaga
eftir Guðmund Þ.
Jónsson
Allir eru skyldugir til að greiða
í lífeyrissjóð. Meginreglan er að
maður velur sér ekki lífeyrissjóð.
Þessi regla er gagnkvæm; lífeyris-
sjóðir velja sér ekki sjóðfélaga.
Hér á landi er hugtakið lífeyris-
sjóður notað um tvenns konar
skipulag. Annars vegar eru líf-
eyrissjóðir sem verkalýðsfélög
sömdu um á sínum tíma. Þessir
sjóðir eru í rauninni tryggingafé-
lög. Ef sjóðfélagi verður öryrki þá
fær hann bættan að hluta þann
tekjumissi sem hann hefur orðið
fyrir sökum örorkunnar, og ef
sjóðfélagi nær ellilífeyrisaldri fær
hann ellilífeyri á meðan hann lifir.
Hins vegar eru til svokallaðir
„frjálsir Iífeyrissjóðir“. Þeir eru
ekki tryggingafélög heldur spari-
sjóðsbækur. Ef sparandi verður
t.d. fyrir örorku eða nær ellilífeyr-
isaldri getur hann tekið út úr
sparisjóðsbók sinni svo lengi sem
sparnaðurinn endist. En hvað svo?
Allir greiða hlutfallslega jafnhá
iðgjöld í lífeyrissjóði stéttarfélaga
og allir fá jafn verðmæt réttindi
fyrir þau. Kynferði eða aldur
skipta ekki máli. Iðgjöld eru 10%
af tekjum. Á hveijum áratug
greiðir sjóðfélagi þannig einar árs-
tekjur til lífeyrissjóðs. Verðmæti
félaga í sjóðnum ræðst síðan af
framlagi hans til sjóðsins, ávöxtun
og lengd greiðslutímans. Því leng-
ur sem einhver greiðir þeim mun
betra. Því betri sem ávöxtun er
því betra. Fimmtugir geta greitt
í um 20 ár en tvítugir í um 50
ár. Þess vegna er eftirsóknarverð-
ara að fá ungt fólk en miðaldra
til að greiða í lífeyrissjóði.
Nú má gera ráð fyrir að úm
helmingur kvenna sem ná sjötugs-
aldri séu á lífi 15 árum síðar.
Gera má ráð fyrir að uin helming-
ur sjötugra karla séu á lífi 13 árum
síðar. Ellilífeyrir til kvenna er þar
af leiðandi hærri en karla. Þess
veffna er eftirsóknarverðara að fá
Guðmundur Þ. Jónsson
„Ef það verður að lög-
um að hver einstakling-
ur velji sér lífeyrissjóð
kemur að því að líf-
eyrissjóðirnir velji sér
sjóðfélaga. Karlasjóðir
munu líklega ekki vilja
fá konur í sjóðinn öðru-
vísi en þær hafi hærri
iðgjöld eða hafi lægri
lífeyri en karlarnir.“
frekar karla en konur til að greiða
í lífeyrissjóð.
Tvær tillögur sem varða lífeyris-
sjóði voru lagðar fyrir Aiþingi á
síðstliðnu þingi og hafa nú báðar
verið endurfluttar. í báðum tillög-
unum er gert ráð fyrir skyldu allra
til að greiða í lífeyrissjóð, en í stað
þess að greiða í tiltekinn sjóð eins
og nú er raunin er samkvæmt til-
lögunum gert ráð fyrir að hver
einstaklingur velji sér sjóð, Guðni
Ágústsson alþingismaður er fyrsti
flutningsmaður fyrri tillögunnar.
í henni er gert ráð fyrir 30% hækk-
un iðgjalda, sem gerir hana ólík-
legri en hina til að ná fram að
ganga. Fyrsti flutningsmaður
seinni tillögunnar er Árni M. Mat-
hiesen. í henni er einfaldlega gert
ráð fyrir að einstaklingar geti val-
ið sér lífeyrissjóð.
Þá hlýtur að vakna sú spurning
eftir hveiju menn veldu sér líf-
eyrissjóð? Ávöxtun síðastliðinna 6
mánaða framreiknaða til 12 mán-
aða? Þannig auglýsa „fijálsu líf-
eyrissjóðirnir" sig. Mundi hver
sjóðfélagi athuga afkomu sjóð-
anna ár hvert og velja út frá því?
Eða mundi maður e.t.v. kanna ald-
ur og kyn sjóðfélaga? Er líklegt
að sjóðfélagi yfirgefi lífeyrissjóð
ef ljóst væri að meira en helming-
ur sjóðfélaga væru konur? Hvaða
lífeyrissjóð velja- miðaldra konur?
Ef það verður að lögum að hver
einstaklingur velji sér lífeyrissjóð
kemur að því að lífeyrissjóðirnir
velji sér sjóðfélaga. Karlasjóðir
munu líklega ekki vilja fá konur
í sjóðinn öðruvísi en þær hafi
hærri iðgjöld eða hafi lægri lífeyri
en karlarnir. Þeir sjóðfélagar sem
byija að greiða iðgjöld t.d. við
fimmtugt verða annaðhvort að
greiða hærri iðgjöld eða fá lægri
lífeyri en þeir sem byija ungir.
Verður afleiðing þessa þá ekki í
rauninni frelsi lífeyrissjóða til að
velja sér sjóðfélaga?
Á vinnumarkaði eru aðilar sem
ekki ganga alveg heilir til skógar.
Sú staða getur komið upp að líf-
eyrissjóðirnir vilji ekki taka við
þeim vegna hættu á örorku- og
makalífeyri. Þannig kemur upp sú
tvískipting að hinir sterku safnast
saman á einum stað en hinir lakar
settu á öðrum. Verkalýðshreyfing-
in má aldrei fallast á slíka hluti,
það væri í andstöðu við þá grund-
vallarhugsun samhjálpar og
bræðralags sem verkalýðshreyf-
ingin byggist á.
Höfundur er formaður Iðju, félags
verksmiðjufólks._________
Árni Helgason
„í dag má segja að við
séum búin að gera þetta
þjóðfélag að eyðslu- og
brennivínsþjóðfélagi.“
sjónir. Hvernig lítur dæmið út í
dag og hveijir hafa þar verið að
verki í þeirri uppdráttarsýki hug-
sjónarinnar og þar með komið því
til leiðar að fólk er hætt að trúa
þeirri leið? Og ekki eru þar topp-
launin minni en annars staðar. Það
er talað um Jafnaðarmannaflokk.
Hvernig hefir hann staðist freist-
inguna þegar stór embætti hafa
verið í boði og breikkað þannig bil-
ið milli launakjara? Það er einnig
verið að tala um sjálfshyggju eins
pg þar sé eitthvert eitur á ferðinni.
í mínu ungdæmi var það talið að
hver væri sjálfum sér næstur. ,Og
lítið hefir það breyst að minni
reynslu. Og hve lengi er hægt að
blekkja svona er óráðin gátan, en
hitt skulum við sanna að ef við
forum ekki að hugsa á þjóðlegan
hátt, þ.e. hvað er þjóð minni fýrir
bestu, er áframhald niðurrifs í þjóð-
félaginu. Við ætlum kannske eð
halda áfram eyðslu og allskonar
vitleysu þar til neyðin tekur við
okkur, sem því miður getur komið
fyrr en varir og kemur þá ekki að
því að það verði neyðin sem kennir
naktri konu að spinna? Erum við
að bíða þeirrar stundar? Hafið þið
tekið eftir að því meira kapphlaup
sem er um auðæfi heimsins því
meiri fjarlægð frá Guði og góðum
siðum? Getum við þá ekki einnig
gleymt þessum orðum gegn um
aldirnar: Leitið fyrst guðsríkis og
hans réttlætis og þá mun allt annað
veitast yður að auki.
Góður guð gefi landi og þjóð
sanna farsæld. Oft er þörf en nú
er nauðsyn.
Höfundur er fyrrverandi póst- og
símamálastjóri í Stykkishólmi.
YANTARÞIG
PENING?
Tækifærm eru óþrjótandi
í Kolaportinu!!
Viö bjóðum þrjár stæröir sölubása þar sem þú
getur selt nánast allt milli himins og jaröar
(innan ramma velsæmis og laga).
■ Stórir sölubásar
(2,5 x 5 metrar)
kosta 4.500.-kr
I Litlir sölubásar
(2,5 x 2,5 metrar)
kosta 3.500.- kr.
■ Smábásar
(2,5 x 1,2 metrar)
kosta 2.500.- kr.
Á ofangreind verö leggst viröisaukaskattur fyrir þá aöila sem geta notaö hann til frádráttar á VSK-skýrslu.
Sértilboð fyrir
aUa heimilislist!!
Seljendur sem búa til hluti heima hjá sér til aö selja
í Kolaportinu geta fengiö minni og ódýrari pláss
og kostar þá borðmetrinn ekki nema 1.245.- kr.
Sértilboð fyrir
böm og unghnga!!
Börn og unglingaryngri en 16 ára
geta fengið minni og ódýrari
sölupláss til að selja hvað
1 sem er og kostar þá borðmetrinn
ekki nema 1.245.- kr.
Þetta tilboð er háð því skilyrði að
foreldrar panti fyrir börn sín eða gefi
þeim skriflegt leyfi til þátttöku.
ATH! Ekki er tekið við pöntunum
á borðmetrum nema í vikunni fyrir þá
söluhelgi sem viðkomandi ætlar að
selja í Kolaportinu.
Plássið er takmarkað -
svo hringið strax og pantíð pláss
ísíma 625030.
KOLAPORTIÐ
MARKAÐS.TORG
spennandi fyrír alla!!