Morgunblaðið - 20.11.1993, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1993
19
Ólíkt er minnisvarði Balzac í garðinum eðlilegri eftir veðrun náttúrunnar en í súkkulaðihjúpi bronsafsteypunnar.
En marmaramyndin er gædd allt
öðru lífi: hún ljómar og ljósið flæðir
yfir hana. Hún virðist ekki sterkleg;
hún virðist geislandi; og þessi ein-
kennilegi ljómi og birta kemur í veg
fyrir að fólk snerti hana.““ Krauss
bætir við: „Hinir óskýranlegu töfrar
eru það sem Shaw kann að meta.
En það var ekki Rodin sem kom
þeim þangað, því að þeir voru ekki
í módeli Rodins. Við getum sagt að
þetta sé árangur samstarfs lista-
manns og handverksmanns og stafi
einnig af eðlislægum eiginleikum
efnisins sem notað er, en jafnvel það
er of einfalt."
(„Shaw was also aware that Rod-
in himself firmly locatet the “origin-
ial” of a work in the clay model:
„people say that all moderne sculpt-
ure is done by Italian artisans who
mechanically reproduce the sculpt-
or’s plaster model in stone. Rodin
himself says so.” But Shaw begged
to differ on his point. “The particular
qualites that Rodin gets in his mar-
bles are not in the clay models."
Shaw writes, insisting the magical
qualites of “Rodin” are somehow in
the marbles and not in the mater-
ials: “He gave me three busts of
myself: one in bronze, one in plast-
er, one in marble. The bronze is
me. .. The plaster is me. Bu the
marble has quite another sort of life:
it glows; and lights flows over it. It
does not look solid: it look luminous;
and this curious glowing and flowing
keeps people’s fingers off it.”“
Krauss bætir við: „The magic is
what Shaw prizes. But it was not
put there by Rodin, because it was
not in Rodin’s model. It is, we could
say, the product of a collaborative
effort between the artist, the artis-
an, and the physical properties of the
material, but even that is too simple.“
Að lokum er ekki úr vegi að geta
að það munu 50 manns hafa starfað
á verkstæði Rodins á tímabilinu
1900-1910.
-o-
Eg vil svo nokkrum orðum víkja
að grein Daníels Þorkels Magnússon-
ar, en einungis til að sýna fram á
hve fullkomlega maðurinn færir allt
úr eðlilegu samhengi í því augnamiði
einu að koma höggi á mig.
Eins og „hreystimönnum" er tamt
hefur honum þótt ég liggja vel við
höggi eftir undangengnar árásir, en
málflutningur hans er bæði svörguls-
sem þvörgulslegur.
Ýmis almenn hugtök sem sést
hafa í rituðu máli verð ég að sveija
af mér og þannig á ég ekkert í hug-
takinu „hasskynslóðin". Og ég á ei
heldur þátt í neinum almennum stað-
reyndum, sem fram hafa komið og
oft er vitnað til, svo sem vandamáls
þeirra í Hollandi, og því tómt mál
að tala um staðhæfingar frá minni
hálfu.
Það var einmitt á því tímabili, sem
skilgreint er sem „hasskynslóðin” að
til varð það myndlistarfjall sem svo
er nefnt og sem hrellt hefur Hollend-
inga, og kostar þá ómældar fjárhæð-
ir um varðveislu í geymslum. Hér
er engan veginn um að ræða fullyrð-
ingar skrúðmælgi né orðhengilshátt,
heldur blákaldar staðreyndir.
Um þetta getur Daníel fræðst ef
vill, en ég efast stórlega um og kjósi
frekar að orna sér í því „cosy corn-
er“ fáfræðinnar, sem hann hefur
valið sér í listinni.
Hafi ég kastað rýrð á hollensku
þjóðina, sem ég dái eins og raunar
öll Niðurlönd, þá hefur menningar-
málaráðherra Hollendinga gert það
einnig en hún vill helst leggja eld á
myndlistarfjallið, sem hún og fleiri
telja stærstu mistök í hoilenskri
menningarsögu á síðari tímum.
Væri kannski mál að Daníel og
hans nótar færu til Hollands og
kynntu sér innihald fjallsins ög tækju
með sér útbúnað til að klífa það, og
má jafnvel vera sem þeim þætti þeir
komnir í túnið heima.
Aðrir eru og höfundar hugtaksins
„ég-kynslóðin“ og svo var ég m.a.
að vitna í þann mæta mann Ingmar
Bergman er sagði í sjónvarpsvitali í
sumar: „Þetta fólk álítur sig ekki
hluta mannkynssögunnar heldur
mannkynssagan sjálf.“
Minni á að það var ég sem fyrstur
greindi frá Art Povera (1966 eða
’67), sem er hliðstæða Fluxus-stefn-
unnar í greinum mínum. Og það er
tómt mál að halda því fram að ég sé
á móti þessari stefnu, þótt ég gagn-
rýni einn „hliðargötu-flúxara", eins
og slíkir eru gjaman nefndir og
skipta þúsundum í listheiminum í
dag, en koma upprunalegu meistur-
unum lítið yið. Þá vakti ég þegar
1968 athygli á Josef Beuys og mörgu
fleiru sem var að ske vestan hafs
og austan. Þá er ég ei heldur höfund-
ur spakmælisins um listamennina
sem eru alltaf að finna upp heita
vatnið, en þeir eru bersýnilega enn
á fullu.
Ég var á engan hátt að ræða um
vímuefnanotkun almennt, er ég vitn-
aði í hasskynslóðina og geta má þess
að ég las í erlendu blaði fyrir nokkr-
um ámm, að böm hasskynslóðarinn-
ar hafi risið gegn foreldmm sínum
og afneitað líferni þeirra, og nú las
ég fyrr á árinu að ungt fólk á ír-
landi sé að endurvekja hið forna og
merkilega mál gelísku, sem foreldrar
þeirra voru að glutra niður. Slíkt
verður til þess að fagnaðarbylgja
hríslast um mann allan og alveg nið-
ur í skó, því að sannarlega er þá
ekki öll von úti.
Tilgerð er vítt hugtak og hún er
ekki síður til í núlistum en eldri tíma
list, og hafi Daníel lagt fyrir sig að
lesa skrif mín hvað ég efa, þá hefði
hann getað fræðst um það að núlista-
menn leita æ meir til eldri gilda og
glæsilegasta og lífrænasta húsagerð-
arlist seinni tíma sækir hugmyndir í
barokk og rókókó.
Hér er þannig ekki um að ræða
saggafullan og dimman listahelli,
nema í myrkvuðu hugskoti sértrúar-
fólks í listum, öllu frekar ódáins-
brunn fyrir þá sem hafa vit á því
að ausa af honum og hagnýta i nú-
tímanum. Þeir sem loka fyrir fortíð-
ina og telja sig ekki þurfa á henni
að halda eru einmitt þeir sem álíta
sig sjáifa upphaf mannkynssögunnar.
Ég verð að reiðast þegar Daníel
Þorkell Magnússon fer heldur óvirðu-
legum orðum um frændur vora Dani
og veit ég þó engan danskan mann
í minni ætt langt aftur í aldir. Vissu-
lega fékk ég eins og aðrir hina al-
mennu hreppstjóraútgáfu af íslands-
sögunni beint í æð í barnaskóla, en
sem betur fer læknaðist ég af þeim
fordómum er ég kynntist þjóðinni
af eigin raun.
Nú veit ég að Danir vildu hjálpa
okkur en innlendir streittust á móti
flestum nýjungum, jafnvel svo að
grátbroslegt var, en þó öllu frekar
yfirmáta sorglegt. Að auki voru það
víst íslendingar sjálfír sem aðallega
sendu menn á Brimarhólm fyrir að
stela snærum og þess háttar.
Danir eru ein merkilegasta þjóð
veraldar í dag og menningarkálfar
dagblaðanna yfirfullir af hlutlægum
fróðleik um bókmenntir, tónlist og
myndlist. Minnst er til af því Ráðhús-
torgsmonti er Daníel nefnir svo
smekklega, hann ætti einungis að
skoða listasöfnin þeirra, einkum hið
nýendurbyggða Þjóðminja- og þjóð-
háttasafn sem er makalaust afrek.
Fyrir nokkrum dögum ias ég við-
tal við þá merku konu Bodil Wam-
berg, sem skrifað hefur athyglisverð-
ar bækur um þær Agnesi Hennings-
en, Jóhönnu Lúísu Heiberg og Leó-
nóru Kristínu, og var það tekið í til-
efni af útkomu bókar um föður þeirr-
ar síðasnefndu, Kristján IV.
Hún segir þar frá því hve það
hafði djúp áhrif á sig, hve þessi stór-
gáfaði maður, með sitt ríka lista-
mannseðli, var í raun einangraður í
innsta eðli sínu og ógæfa hans hafi
verið sú að hann gerðist bókstafstrú-
armaður (autoritær) og gekkst svo
upp í skyldurækni sinni sem kóngur
að líkja má við fötlun. Og hún bætir
við, að ekkert geri fólk eins óþroskað
og einangrun. Kristján átti þýska
móður og þýska var hirðmál á þeim
dögum, en samt skrifaði Kristján
fágætlega góða dönsku og frá föður
sínum hefur Leónóra Kristín vafalítið
sinn snjalla penna. Bodil Wamberg
kemst að þeirri niðurstöðu, að það
hafi ekki verið Ludvig Holberg, sem
gerði danskt mál að dönsku eins og
alltaf hefur verið haldið fram, heldur
öllu fremur Kristján IV.
Wamberg segir, að slíkir loki að
sér og skynji ekki heiminn í réttu
ljósi og það er nú einmitt kjarni
málsins og fannst mér það falla eins
og flís við rass er ég las grein Daní-
els, þótt seint fari ég að líkja honum
við kóngsa. Vonandi tekst honum
að losa sig úr viðjum einangrunarinn-
ar og þá mun blasa við honum ný
og fersk veröld.
Og svo þetta í lokin. Öll stórblöð
á Norðurlöndum senda listrýni sína
á vettvang í sambandi við mikils
háttar sýningar og listkaupstefnur í
álfunni, og telja það sjálfsagða
skyldu við lesendur sína ekki síður
en að senda blaðamenn á íþrótta-
kappleiki eða popphátíðir. Þannig
þyrfti þetta einnig að vera hérna,
og enn frekar en ytra, því að við
erum svo skelfilega einangraðir.
Þetta kemur persónu minni í raun
lítið við, heldur er loftvog á stórhug
og metnað ritstjóra blaðsins.
Höfundur er myndlistarmaður og
gagnrýnandi.
YftMAHA___
FRUMSÝNING!
YAMAHA V-MAX 500, 600 og 750 CC
Opið í dag frá kl. 10-17
í dag opnum við nýjan sýningarsal í Skútuvogi 12A og af því tilefni kynnum við
nýja línu af YAMAHA V-MAX vélsleðunum árgerð 1994. Ennfremur sýnum við
úrval aukahluta frá KIMPEX og YAMAHA, svo sem hjálma, hanska, fatnað og
margt fleira.
Nú sem fyrr er YAMAHA í fararbroddi í vélsleðahönnun og tækni.
Komið því og skoðið það nýjasta frá þessum virta framleiðanda.
Skútuvogi 12a, sími 81 25 30
Umboðsmenn um land allt.