Morgunblaðið - 20.11.1993, Qupperneq 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1993
Fógetmn blekkt-
ur til útburðar?
eftír Jóhönnu
Tryggvadóttur
Það hefur tekið aðstandendur
sjálfseignarstofnunarinnar Heilsu-
ræktar í Glæsibæ tíu ár að sýna fram
á og sanna með málsskjölum og at-
burðarás, er nú skal rakin, hve geig-
vænlegar afleiðingar það hefur ef
ósvífnum aðilum í stéttum, sem ættu
að vera öðrum fyrirmynd, tekst að
snúa dómsvaldinu til liðs við sig með
blekkingum.
Heilsuræktin í Glæsibæ hefur nú
gögn í höndunum sem sýna fram á
meint refsivert athæfi nokkurra
lækna og lögmanna, er þeir létu bera
Heilsuræktina út úr húsnæði því er
stofnunin hafði gert fógetasátt um
forkaupsrétt að.
Forsaga málsins er sú að 24.
mars 1982 barst Heilsuræktinni upp-
sagnarbréf frá Læknastöðinni hf.
Við skyldum rýma 247 m' húsnæði
á 2. hæð, álmu C, sem stofnunin
hafði haft afnot af í tíu ár og voru
allar innréttingar skuldlausar. Þar
var heilsuræktardeildin þar sem
þjálfað var undir minni stjórn. End-
urhæfingardeildin var á jarðhæð og
miðhæð en heilsuböð Aaltos á öllum
þremur hæðunum.
í september ’82 ákvað því forystu-
lið Heilsuræktinnar á fundi að freista
þess að kaupa húsnæði það, alls um
600 m2, er hún hafði haft á leigu í
Glæsibæ frá 1972. í þessum hópi
voru ýmsir mestu virðingarmenn
þjóðarinnar sém margir hveijir höfðu
notið þjónustu stofnunarinnar árum
saman.
Erfingjar frú Helgu Jónsdóttur og
Sigurliða Kristjánssonar vildu selja
húseignina. Erfmgjamir voru Lista-
safn Islands, Leikfélag Reykjavíkur,
íslenska óperan og tveir sjóðir við
Raunvísindadeild Háskóla íslands.
í framhaldi af þessu gerðu dánar-
búið og Heilsuræktin, að tillögu Ólafs
heitins Jóhannessonar, fv. forsætis-
ráðherra, eftirfarandi sátt hjá „heit-
festingaraðilanum", fógetarétti, bæj-
arfógetaembættinu í Reykjavík. Fóg-
etaréttinn skipaði heiðraður fógeti,
Þorsteinn Thorarensen.
Sáttin
Dánarbúið hafði stefnt Heilsu-
ræktinni fyrir húsaleiguskuld sem
frú Helga Jónsdóttir hafði heitið
stofnuninni eftirgjöf á, en þau hjón
voru miklir velunnarar hennar.
í réttinum var gerð eftirfarandi
sátt 20. október 1982:
„Gerðarþoli Heilsuræktin skuld-
bindur sig til að hafa rýmt leiguhús-
næði sitt í Glæsibæ, þ.e.a.s. húsnæði
það sem Heilsuræktin hefur á leigu
frá gerðarbeiðanda, í síðasta lagi 5.
janúar 1983. Gerðarbeiðandi fellur
frá kröfu um málskostnað. Gerð-
arbeiðandi skuldbindur sig að ganga
nú þegar til samninga við gerðarþola
um húsnæði það, sem gerðarþoli
hefur í Glæsibæ, um kaup gerð-
arþola á húsnæðinu, enda verði
samningum lokið fyrir 1. desember
1982. Heilsuræktin skal hafa for-
kaupsrétt á húsnæðinu til 5. janúar
1983.
Verði ekki af kaupum og gerðar-
beiðandi vill leigja húsnæðið skal
gerðarþoli hafa forleigurétt.
Upplesið, játað.
Guðm. Ingvi Sigurðsson
Jóhanna Tryggvadóttir
Ingi R. Helgason."
Kauptilboðið
Hinn 25. okt. 1982 barst Inga R.
Helgasyni hrl., lögmanni Heilsurækt-
arinnar, kauptilboð undirritað af öll-
um skiptaforstjórunum, en Inga
hafði Bjöm Jónsson, forseti ASÍ,
ráðið til starfa fyrir Heilsuræktina.
Var Bjöm í hópi forystumanna
Heilsuræktarinnar. Kauptilboðið var
að mestu aðgengilegt, einkum hvað
varðaði 2. hæð, álmu C, er Heilsu-
ræktin framleigði af Læknastöðinni
hf.
Heilsræktin hafði aðgang að fjár-
magni og hefði getað greitt erfingj-
um á borðið sinn hluta 2. hæðar.
ítrekaðar tilraunir voru gerðar til að
ljúka kaupsamningum, enda lá okkur
á, bæði vegna tímatakmarka sáttar-
innar og þess að sjúkraþjálfarar þeir
er störfuðu hjá stofnuninni vom á
fömm og urðum við að ganga frá
nýjum ráðningum fýrir 1. desember.
Dr. Jose Alberto Faria, yfirlæknir
við endurhæfíngarstöðina Alcoitao í
Estoril í Portúgal, hafði sent okkur
tvo þjálfara, iðjuþjálfara og sjúkra-
þjálfara, til að kjmna sér starfsemi
stofnunarinnar með áframhaldandi
ráðningu þjálfara í huga. Dr. Faria
og Kristján Tómas Ragnarsson em
skólabræður frá New York Univers-
ity Hospital. Dr. Howard D. Rusk,
„faðir endurhæfíngarinnar", sagði
mér að hann áliti þá tvo í hópi fímm
fæmstu endurhæfingarlækna í
heimi, enda em þeir báðir heims-
þekktir menn núna. Var það mikill
missir fyrir Heilsuræktina þegar
Kristján Tómas fór af lándi brott en
fram til þess tíma hafði hann liðsinnt
stofnunni með ráðgjöf og á annan
hátt.
Dr. Rusk bað dr. Faria að útvega
Heilsuræktinni þjálfara í Portúgal.
Fyrirbyggjandi endurhæfíng (prop-
hylactic rehabhilitation), sem var
markmið endurhæfíngarstöðvar
Heilsuræktarinnar, var stefna sem
þessir þrír sérfræðingar kunnu að
meta. Þess skal getið að Heilsurækt-
in er fmmkvöðull á þessu sviði.
Jákvæð umsögn þjálfaranna varð
til þess að dr. Faria var reiðubúinn
til að aðstoða okkur við ráðningu
nýrra þjálfara. Staðfestingu ráðning-
ar varð hann að fá fyrir 1. des. 1982.
Eins og að framan greinir hafði
Heilsuræktin forkaupsrétt að hús-
næðinu í Glæsibæ til 5. jan. 1983
en samningum þar að lútandi skyldi
lokið fyrir 1. des. 1982. Þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir mínar og lög-
manns Heilsuræktarinnar létu
skiptaforstjóramir ekki ná í sig og
varð það þess valdandi að 1. desem-
ber leið án þess að gengið væri til
samninga samkvæmt kauptilboðinu.
Baktjaldamakkið
Læknastöðin hf. er hlutafélag, en
skv. hlutafjárlögum verður félags-
fundur að taka ákvörðun um kaup
húsnæðis. Enginn slíkur fundur var
haldinn. Þvert á móti vom Landa-
kotslæknar að undirbúa'flutning að
Marargötu 2. Landakotsspítali fékk
síðan 30 millj. króna framlag úr rík-
issjóði til kaupanna. Guðjón Lámsson
læknir og Sveinn Snorrason hrl.
héldu samt ótrauðir áfram áformum
sínum gagnvart Heilsuræktinni. Ég
hafði ámm saman í samstarfí við
Guðjón og fleiri lækna verið með'
fólk í þjálfun og meðferð við háþrýst-
ingi.
Karlmenn sem þjást af háþrýstingi
vita að mörg þeirra lyfja er þeir neyð-
ast til að taka draga verulega úr
kynhvöt og hefur það því miður oft
sorglegar afleiðingar. Er Heilsurækt-
in tekur nú aftur til starfa með
drengilegri hjálp bankastjóranna
Sverris Hermannssonar og Stefáns
Péturssonar þá mun ég einbeita mér
að þessu böli, háþrýstingnum.
Útburðurinn
Hinn 2. febrúar 1983 reit Baldur
Guðlaugsson hrl. borgarfógetaemb-
ættinu í Reykjavík eftirfarandi út-
burðarbeiðni:
„Undirritaður fer þess hér með á
leit f.h. Læknastöðvarinnar hf. að
Heilsuræktin verði borin út úr hús-
næði því sem hún hefur haft á leigu
frá Læknastöðinni hf. á 3ju hæð
C-álmu hússins nr. 74 við Álfheima
í Reykjavík." Bréfínu lýkur þannig:
„Gerð þessi fari fram á mína ábyrgð
en á kostnað gerðarþola. Reykjavík,
2. febrúar 1983. Virðingarfyllst,
Baldur Guðlaugsson hrl.“
Skv. uppsagnarbréfí Læknastöðv-
arinnar hf. var gert ráð fyrir 9 mán-
aða uppsagnarfresti. í greinargerð
lögmanns Heilsuræktarinnar dags.
14. febrúar 1983 stendur: „Sam-
kvæmt 3. tölulið 13. gr. laganna um
húsaleigusamninga ber í þessu til-
felli að segja upp með 12 mánaða
fyrirvara. Er því uppsögnin ógild.
Hér er um mjög langan leigutíma
að ræða og húsnæðið innréttað á
sérhæfðan hátt.“
Bókun í skjali nr. 25 sem lagt var
fram á bæjarþingi Reykjavíkur þann
11. október 1990 um fund í Lækna-
stöðinni hf. þann 16. desember 1982,
5. gr., hljóðar svo: „Rætt um Heilsu-
ræktina. Henni var sagt upp með 9
mánaða fyrirvara og á að fara út
um næstu mánaðamót. Fyrir liggur
Jóhanna Tryggvadóttir
„Af öllu framansögðu
má vera ljóst að sjálfs-
eignarstofnunin Heilsu-
ræktin hefur verið
fórnarlamb svika og
meinsæris.“
að Sveinn Snorrason sé fús á að Iosa
okkur úr leigu á norðurenda strax
og Heilsuræktin er búin að iýma
plássið, hvort sem við kaupum eða
kaupum ekki; en ekki nema H.rækt-
in sé farin út.“ Undir fundargerð
ritar G.Lár.
Þessi bókun sýnir að Guðjón Lár-
usson bar boð Sveins Snorrasonar á
fundinn.
Á Þorláksmessu barst okkur út-
burðartilkynning frá Sveini Snorra-
syni hrl., þar sem okkur var gert að
rýma húsnæði endurhæfingarstöðv-
arinnar á jarðhæð og miðhæð í
Glæsibæ. Þeim útburði tókst að forða
og náðust samningar um kaupin
þann 6. júní 1983 en samningurinn
látinn gilda frá 1. des. 1982.
Þessi tvö atriði, bókunin á fund-
inum í Læknastöðinni hf. og útburð-
artilkynning Sveins Snorrasonar,
sýna ótvírætt að skiptaforstjóramir
ætluðu sér aldrei að standa við sátt-
ina sem gerð var hjá heitfestingar-
aðilanum, fógetanum.
Það var ekki fyrr en þann 11.
október 1990 að kaupsamningur
húsfélagsins Glæsis hf., dags. 3. júní
1983, kom fyrir okkar sjónir. Þar
er staðfest að erfíngjar frú Helgu
og Sigurliða selja óstofnuðu fyrir-
tæki, húsfélaginu Glæsi hf., efstu
hæð Glæsibæjar, álmu C, en hluta
þeirrar álmu hafði Heilsuræktin átt
forkaupsrétt að. í 25. línu afsals nr.
30598, dags. 30. október 1983, kem-
ur fram eftirfarandi: „Kaupandi veit-
ir hinum selda eignarhluta viðtöku
hinn 1. janúar 1983 og hefur sætt
sig við ástand hans.“
Þann l.janúar 1983 var forkaups-
réttur Heilsuræktarinnar enn í fullu
gildi. í yfírlýsingu í skjali til borgar-
fógetaembættisins nr. A, dags. 19.
október 1988, innfærðu 20. október,
kemur fram að afsal Sveins Snorra-
sonar er misvísandi.
Afleiðingar alls þessa fyrir Heilsu-
ræktina urðu geigvænlegar. Var
hvorki hægft að ganga frá ráðningu
tveggja þjálfara frá Portúgal né ljúka
við gerða sátt hjá heitfestingaraði-
lanum, fógetanum. Var fógetinn
blekktur til útburðar og bar Baldur
Guðlaugsson hrl. ábyrgð á þvf?
Forkaupsréttur var rofínn á okk-
ur, útburður framkvæmdur að kröfu
og á ábyrgð Baldurs Guðlaugssonar
og í framhaldi af því kærði Heilsu-
ræktin fógetann til dómsmálaráðu-
neytisins fyrir meint afglöp í starfí.
I framhaldi af þeirri kæru skrifar
Sveinn Snorrason stjórnvaldinu,
dómsmálaráðuneyti, bréf dags. 2.
ágúst 1983. Þar segir: „Með kaup-
samningi dags. 3. júní 1983 keypti
stjóm Læknastöðvarinnar hf., Álf-
heimum 74, Reykjavík, f.h. félagsins
og annarra starfandi lækna í Lækna-
stöðinni, er hyggjast stofna sérstakt
hlutafélag undir nafninu: Húsfélagið
Glæsir hf. til þess að eiga og reka
húsnæði Læknastöðvarinnar, Álf-
heimum 74 í Reykjavík, framan-
greint leiguhúsnæði. Voru kaupin
miðuð við sl. áramót og niðurfelldur
leigusamningur frá sama tíma.
Svo sem ráða má af framanrituðu
hefur aldrei stofnast til neins réttar-
sambands milli Heilsuræktarinnar og
Silla og Valda, Helgu Jónsdóttur og
síðar dánarbús hennar eða erfíngja
vegna húsnæðis þess, sem erindi
þetta varðár.“
Ennfremur segir í bréfínu: „Að
gefnu tilefni skal ítrekað að í samn-
ingum við framangreinda aðila er
hvergi kveðið á um forkaupsrétt
húsnæðis i Glæsibæ og af hendi
skiptaforstjóra hafa engar yfírlýsing-
ar verið gefnar um það til Heilsu-
ræktarinnar eða forráðamanna
hennar. Er þess vænst að með bréfí
þessu séu hinu háa ráðuneyti gefnar
fullnægjandi skýringar.“ Bréfið er
undirritað af Sveini Snorrasyni hrl.
f.h. skiptaforstjóra í db. Helgu Jóns-
dóttur. Dómsmálaráðuneytið tók bréf
Sveins Snorrasonar gilt og aðhafðist
ekkert í málinu.
Nú, eftir öll þessi ár og dræma
heimtu málsskjala, liggur ljóst fyrir
að Baldur Guðlaugsson og Sveinn
Snorráson hafa veitt fógetanum og
dómsmálaráðuneytinu rangar upp-
lýsingar.
I XV-kafla hegningarlaga er fjall-
að um rangan framburð og rangar
sakargiftir, segir í 142. grein: „Hver
sem skýrir rangt frá einhveiju fyrir
rétti eða stjómvaldi, sem hefur heim-
ild til heitfestingar, skal sæta fang-
elsi allt að 4 árum. Hafí skýrsla ver-
ið heitfest skal virða það refsingu til
þyngingar."
I 145. gr. sömu laga segir: „Hafí
maður, án þess að brot hans varði
við ákvæði 142. gr., gefíð opinberu
stjórnvaldi ranga yfirlýsingu að við-
lögðum drengskap eða á annan sam-
svarandi hátt, þar sem slík aðferð
er boðin eða heimiluð, þá varðar það
sektum eða varðhaldi, en fangelsi
allt að 2 árum, ef sök er stófelld."
í 146. gr. segir: „Ef maður að
öðru leyti gefur opinberu stjómvaldi
ranga yfírlýsingu um málefni, sem
honum er skylt að gefa upplýsingar
um, þá skal hann sæta sektum eða
varðahadli allt að 6 mánuðum eða
fangelsi allt að 4 mánuðum."
Af öllu framasögðu má vera ljóst
að sjálfseignarstofnunin Heilsurækt-
in hefur verið fórnarlamb svika og
meinsæris. Fógetinn var blekkur.
Höfundur er formaður stjórnar
Heilsuræktarinnar.
Skógarlíf
og dauði
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Einu sinni var skógur („Once
Upon a Forest“). Sýnd í Bíóborg-
inni og Bíóhöllinni. Leikstjóri:
Charles Grosvenor. Raddir: Mieh-
ael Crawford, Ben Vereen, Ellen
Blain, Ben Gregory, Paige Go-
sney.
Enginn skákar Disney-kvik-
myndaverinu í gerð teiknimynda en
velgengni þess undanfarið hefur
kveikt áhuga hjá öðrum kvikmynda-
fyrirtækjum sem hafa snúið sér að
teiknimyndunum. Eitt af þeim er
20th Century Fox sem sendir frá
sér fallega en að sama skapi lítt
spennandi teiknimynd með um-
hverfísvænum boðskap er heitir
Einu sinni var skógur. Hún sýnir
m.a. að Disney er ljósárum á undan
öðrum í gerð teiknimynda (sýnd
voru brot úr þeirri nýjustu, Aladdin,
á sýningunni) og aðrir eiga langt í
land að ná þeirra gæðum.
Einu sinni var skógur segir af
vegferð nokkurra vina úr dýraríkinu
um ónýtt og dautt iandslag af
mannavöldum. Eiturgas hefur lagt
skóginn þeirra í auðn og lítinn vin
á sóttarsæng og félagamir þurfa
að ferðast langar leiðir eftir jurtum
sem bjargað geta lífí vinar þeirra.
Á leiðinni lenda þeir í nokkrum
ævintýrum og kynnast enn frekar
eyðileggingarmætti mannsins.
Myndin er ágætlega gerð en það
er fátt markvert eða minnisstætt
við hana. Eitt gott söngatriði þar
sem Ben Vereen talar fyrir líflegan
predikara stendur uppúr. Hins veg-
ar er boðskapurinn mjög skýr og
ákveðinn og í takt við þá náttúru-
vemdarstefnu sem rekin er um
heimsbyggðina.
Hryllilegustu óvinir litlu söguper-
sónanna eru skurðgröfur sem rífa
í sig jörðina og mennirnir vondu eru
teiknaðir eins og Steven Spielberg
myndar þá í „E.T.“; það sést yfír-
leitt aðeins í lappimar á þeim til
að leggja aukna áherslu á ógnina
sem stafar frá þeim. Þeir leggja
skóga í auðn og gildrur fyrir dýr
og gera þeim yfírleitt allt til miska
en þó glittir í von um betra fram-
ferði áður en lýkur.
Einu sinni var skógur virkar sjálf-
sagt best fyrir yngstu áhorfend-
urna; aðalpersónurnar ungu eru
sætar og skiptast á einkar hefð-
bundinn hátt í hugrökku stúlkuna,
átvaglið og prófessorinn. Hér er
allt eins og það á að vera en enginn
fmmleiki eða raunverulegur frá-
sagnameisti.
Engir galdrar
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Bíóhöllin:
Hókus pókus - Hocus Pocus
Leikstjóri. Aðalleikendur Bette
Midler, Sarah Jessica Parker,
Kathy Najimy, Thora Birch.
Bandarísk. Walt Disney 1993.
Hugmyndin lofaði vissulega
góðu; senda þijár, sautjándualdar
nomir í galdraborginni Salem inn
í hringiðu nútímans. En því miður
er myndin ekkert annað og meira
en þessi uppskrift, allt sem við hana
hefur verið hnýtt er lítilsiglt, í mesta
lagi broslegt þegar best lætur.
Þijár systur, nornirnar Midler,
Parker og Najimy, eru kveðnar nið-
ur eftir óhæfuverk á ofanverðri
saujándu öld og eru óvart særðar
til lífsins af nokkrum krakkaskinn-
um á hrekkjavöku þrem öldum síð-
ar. Nornirnar þurfa á mannablóði
að halda til að hljóta eilíft líf og
eru krakkamir þau einu sem vita
að þær em ósviknar fordæður er
þær blandast með láði inn í grímu-
klædda þorpsbúana á Allra heilagra
messu.
Það er með ólíkindum hversu lít-
inn mat handritshöfundurinn hefur
gert sér úr þessum bráðfyndnu
kringumstæðum. Eyðir mestum
tímanum í vellulega unglingaróm-
antík (drengstaulinn er hreinn
sveinn í byijun og fjandakornið fátt
sem bendir til þess að svo verði
ekki um aldur og æfí í myndarlok)
í stað þess að einbeita sér að and-
stæðunum - nomum á atómöld.
Þá sjaldan myndin kemst á eitthvað
flug er í atriðum þar sem andhverf-
unum er blandað saman, (ein nom-
in grípur til ryksugo er hún finnur
ekki gandinn o.s.frv.).
Annar vondur galli er að Hókus
pókus virðist hvorki gerð með böm,
unglinga eða fullorðna í huga. Er
allavega ekki fyrir smáfólkið og
þeir sem famir eru að taka út ein-
hvem þroska fara fljótlega að
geispa. Einn ljósan punkt er þó að
fínna í myndinni, sem er barna-
stjaman Thora Birch. Hún stelur
senunni hér eins og í Paradise. En
Midler fær lítið að gert í sínu lang-
versta hlutverki um dagana og
Najimy (SisterAct) virðist því mið-
ur einnar myndar leikkona.