Morgunblaðið - 20.11.1993, Síða 41

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1993
41

Úrskurði Ríkisskattanefndar hnekkt
HÉR fer á eftir í heild sinni
dómur Hæstaréttar frá því á
fimmtudag í máli því sem fjár-
málaráðherra fyrir hönd ríkis-
sjóðs höfðaði gegn Útgerðarfé-
laginu Hrönn hf. á Isafirði. Mál-
ið snerist um skatta fyrirtækis-
ins á árinu 1989 þegar það
keypti aflakvóta fyrir 83,7 millj-
ónir króna , þar af langtímak-
vóta fyrir 59 milljónir. Ráðherra
höfðaði málið til að fá hnekkt
úrskurði Ríkisskattanefndar,
forvera yfirskattanefndar, sem
hafði talið heimilt að færa mætti
keyptan langtímakvótann að
fullu til gjalda á móti telgum í
rekstrarreikningi á kaupári eins
og fyrirtækið vildi. Fjármála-
ráðherra hélt fram skilningi rík-
isskattstjóra um að færa skyldi
keyptan langtímakvóta til eign-
ar og afskrifa um minnst 8% en
mest 20% á ári.
Árið 1993, fimmtudaginn 18.
nóvember, var í Hæstarétti í mál-
inu nr. 291/1993: Hrönn hf. gegn
fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs og
gagnsök uppkveðinn svohljóðandi
dómur:
Mál þetta dæma hæstaréttar-
dómararnir Þór Vilhjálmsson,
Garðar Gíslason, Guðrún Erlends-
dóttir, Haraldur Henrysson, Hjört-
ur Torfason, Hrafn Bragason og
Pétur Kr. Hafstein.
Máli þessu skaut Hrönn hf., á
Isafirði, til Hæstaréttar með stefnu
20. júlí 1993. Krefst félagið þess
„aðallega, að öllum kröfum gagn-
áfrýjanda í máli þessu verði hafn-
að. Til vara, að viðurkennt sé, að
aðaláfrýjanda sé heimilt að af-
skrifa hina umdeildu aflahlutdeild
á þremur árum og að lagt verði
fyrir ríkisskattstjóra að endurá-
kveða álögð opinber gjöld gjaldárs-
ins 1990 í samræmi við þá af-
skrift“. Þá er krafist málskostnað-
ar.
Fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs
gagnáfrýjaði 26. ágúst sl. og gerði
þessar kröfur: „Aðallega að úr-
skurður ríkisskattnefndar nr. 545
frá 20. maí 1992 verði felldur úr
gildi að því er tekur til niðurfelling-
ar á tekjuskatti kr. 15.049.147 og
lækkunar á eignarskatti um kr.
654.164 og lækkunar á sérstökum
eignarskatti um kr. 136.284 og
aðaláfrýjanda verði gert að greiða
þessar fjárhæðir í samræmi við
álagningu skattstjóra dags. 18.
janúar 1991.
Til vara er þess krafist að
dómurinn ákvarði hver hin um-
deilda árlega afskrift af viðkom-
andi aflahlutdeild skuli vera, þó svo
að hún verði ekki ákveðin hærri
en 20% af kaupverði aflahlutdeild-
arinnar."
Krafist er dráttarvaxta og máls-
kostnaðar.
I
Málavextir eru raktir í héraðs-
dómi.
í reikningum aðaláfrýjanda fyr-
ir 1989 var fé það, sem greitt var
fyrir svonefnda aflahlutdeild,
59.254.000 krónur, dregið frá
tekjum á árinu. Skattstjóri Vest-
fjarðaumdæmis taldi þetta óheim-
ilt. Ríkisskattanefnd taldi það aft-
ur á móti heimilt í úrskurði, sem
hún kvað upp 20. maí 1992. Þar
segir meðal annars:
„Svo sem ágreiningsefnið horfir
við ríkisskattnefnd þykir með hlið-
sjón af almennum lagarökum og
lagaviðhorfum eðlilegast að telja
kæranda hafa verið heimilt í skatt-
skilum sínum að gjaldfæra kaup-
verð umræddra veiðiheimilda sem
rekstrarkostnað samkvæmt
ákvæðum 1. til 31. gr. laga nr.
75/1981, um tekjuskatt og eignar-
skatt, á kaupári þeirra m.a. með
hliðsjón af eðli þeirra, að engum
sérstökum ákvæðum er til að
dreifa um meðferð veiðiheimild-
anna í skattskilum svo og að ekki
er hægt að henda reiður á neinu
afmörkuðu tímabili til gjaldfærslu
eins og fyrirkomulagi er háttað á
þessu sviði, sbr. nú lög nr.
38/1990, um stjórn fískveiða, er
ekki kveða á um neitt afmarkað
heildartímabil veiðiheimilda. Á
þessum forsendum er fallist á að-
alkröfu kæranda í máli þessu.“
í 31. gr laga nr. 75/1981 segir
um frádrátt frá tekjum af atvinnu-
rekstri. í 1. tl. er heimilað að draga
frá rekstrarkostnað, „það er þau
gjöld sem eiga á árinu að ganga
til að afla teknanna, tryggja þær
og halda þeim við“. Nefnd eru
ýmis atriði í þessu sambandi, þar
á meðal er fyrning eigna.
Þetta ákvæði heimilar ekki aða)-
áfrýjanda að gjaldfæra í skatt-
framtali sínu fyrir 1989
59.254.000 krónur, þar sem rétt-
indin sem keypt voru fyrir þessa
upphæð voru ætluð til tekjuöflunar
á fleiri árum. Eigi er í öðrum laga-
ákvæðum berum orðum veitt
heimild til frádráttar kostnaðar við
kaup á aflahlutdeild, en sérstök
ákvæði um að hann sé óheimill
eru heldur ekki í lögum. Bendir
og ríkisskattanefnd á „að engum
sérstökum ákvæðum er til að
dreifa um meðferð veiðiheimild-
anna í skattskilum“.
Að þessu athuguðu verður að
kanna, hvort ákvæði skattalaga
verði skýrð svo, að þau taki þrátt
fyrir framanskráð til ágreinings-
efnisins í þessu dómsmáli. Verður
þá að hafa í huga, að í 40. gr.
stjórnarskrárinnar nr. 33/1944
segir meðal annars: „Engan skatt
má á leggja né breyta né af taka
nema með lögum.“ Getur verið
álitamál, hvort þetta ákvæði tak-
markar það svigrúm sem dómstól-
ar hafa til að beita viðteknum lög-
skýringarreglum í dómsmálum um
skatta.
II
Eins og í héraðsdómi segir
keypti aðaláfrýjandi fískveiðiheim-
ild, sem ekki var tímabundin, fyrir
59.254.000 krónur á árinu 1989,
„aflahlutdeild“ eða „langtíma-
kvóta“. Þessi réttindi höfðu stjórn-
völd nokkrum árum áður veitt
öðrum án endurgjalds, en tíðkan-
legt er, að þau gangi eftir það
kaupum og sölum. Lög um stjórn
fiskveiða voru á árinu 1989 og eru
enn með þeim hætti að helstu
nytjafíska má aðeins veiða ef til
þess er fengið almennt veiðileyfi
og aðeins í tilteknu magni eftir
ákvörðun stjórnvalda. Aflahlut-
deild skips ræður mestu um það
magn sem í þess hlut fellur. Er
því um að ræða fémæt réttindi.
Þeir sem þeirra njóta hafa ekki
að lögum tryggingu fyrir því, að
þeir geti síðar notað aflahlutdeild-
ina til tekjuöflunar, en á grund-
velli reynslu og spár um hvað
verða muni í fískveiðum, eru kaup
engu að síður gerð eins og þetta
dómsmál sýnir. Þegar þessi atriði
eru virt, er ekki varhugavert að
fallast á það sem segir í héraðs-
dómi, að hin keyptu réttindi falli
undir 73. gr. laga um tekjuskatt
og eignarskatt nr. 75/1981. Segir
þar: „Til skattskyldra eigna skal
telja allar fasteignir, lausafé og
hvers konar önnur verðmæt eign-
arréttindi, með þeim takmörkun-
um sem um ræðir í 75. gr., og
skiptir ekki máli hvort eignirnar
gefa af sér arð eða ekki.“ Tak-
markanir 75. gr. eiga ekki við í
þessu dómsmáli.
III
Þessu næst verður úr því að
skera hvort lög heimili að fyma
þessi réttindi.
Um fyrnanlegar eignir segir í
32. gr. laga nr. 75/1981. Henni
var breytt með lögum nr. 8/1984
og hljóðaði eftir það þannig:
„Fyrnanlegar eignir eru varanlegir
rekstrarfjármunir sem notaðir era
til öflunar tekna í atvinnurekstri
eða í sjálfstæðri starfsemi og rýrna
að verðmæti við eðlilega notkun
eða aldur. Helstu flokkar þeirra
eru þessir:
1. Lausafé, þar með talin skip,
loftför, bifreiðar, vélar og tæki.
2. Mannvirki, þar með talin
ræktun á bújörðum og byggingar.
3. Eyðanleg náttúruauðæfi og
keyptur réttur til nýtingar þeirra.
4. Keyptur eignarréttur að verð-
mætum hugverkum og auðkenn-
um, svo sem höfundarréttur, út-
gáfuréttur, réttur til hagnýtingar
upplýsinga, réttur til einkaleyfis
og vörumerkis.
5. Stofnkostnaður, svo sem
kostnaður vegna skráningar fyrir-
tækis, öflunar atvinnurekstrar-
leyfa, kostnaður við tilrauna-
vinnslu, markaðsleit, rannsóknir,
öflun einkaleyfís og vörumerkja.“
Aflahlutdeildin verður að sönnu
ekki eftir strangri orðskýringu
talin „rýma að verðmæti við eðli-
lega notkun eða aldur“. Svo er
ekki heldur um þau verðmæti, sem
talin voru í 4. tl. og 5 tl. greinar-
innar. Túlka verður orðalag grein-
arinnar um „helstu flokka“ fyrn-
anlegra eigna svo, að fleiri eignir
geti talist fymarlegar en þær ein-
ar, sem taldar voru upp í töluliðum
1-5. Er ekki varhugavert að telja
réttindin, sem fjallað er um í þessu
dómsmáli, fyrnanleg.
IV
Eins og mál þetta horfir nú við,
verða dómstólar að kveða á um
fyrningarhlutfallið, en það varðar
skattstofninn.
Samkvæmt 7. tl. 38. gr. laga
nr. 75/1981, sbr. lög nr. 8/1984,
skyldi fyrna réttindi, sem talin
voru í 4. og 5. tl. 32. gr. þannig,
að fymingarhlutfallið væri 20%.
Réttindi þau sem mál þetta varðar
era eðlislík þeim réttindum sem
talin vora í þessum töluliðum.
Þegar tekið er tillit til þeirrar
óvissu, sem er um fégildi aflaheim-
ildarinnar eftir kaupin, og litið til
4. mgr. 98. gr. laga um hlutafélög
nr. 32/1978 og til álits reiknings-
skilanefndar Félags löggiltra end-
urskoðenda frá 26. ágúst 1991
varðandi góðar reikningsskilavenj-
ur um gjaldfærslu kaupverðs óá-
þreifanlegra eigna, er rétt að stað-
festa þá niðurstöðu héraðdóms,
að fyrningarhlutfallið skuli vera
20%. í máli þessu er deilt um
skatta fyrir árið 1989 og eru ekki
lagarök til að kveða á um fymingu
á öðrum árum.
Samkvæmt framanskráðu verð-
ur staðfest ákvæði héraðsdóms um
að fella úr gildi úrskurð ríkis-
skattanefndar 20. maí 1992. Þá
ber að staðfesta málskostnaðará-
kvæði dómsins.
Málskostnaður fyrir Hæstarétti
fellur niður.
Dómsorð
Úrskurður ríkisskattanefndar
nr. 545 frá 20. maí 1992 er felldur
úr gildi.
Aflahlutdeild þá, sem aðaláfrýj-
andi keypti 1989, skal fyrna um
20% á því ári.
kvæði héraðsdöms.
Málskostnaður fyrir Hæstarétti
fellur niður.
Sératkvæði Garðars
Gíslasonar hæstaréttardómara
í hæstaréttarmálinu nr.
291/1993: Hrönn hf. gegn
fjármálaráðherra f.h.
ríkissjóðs og gagnsök
Ég er sammála meirihlutadóms-
ins um það, að keypt aflahlutdeild
skips skuli talin til skattskyldra
eignarréttinda samkvæmt 73. gr.
laga um tekjuskatt og eignarskatt
nr. 75/1981. Hinsvegar verður
ekki á það fallist að eignarréttindi
þessi teljist fyrnanleg samkvæmt
skattalögum.
Eins og í III. kafla í atkvæði
meirihluta greinir eru fymanlegar
eignir skilgreindar í 32. gr. lag-
anna þannig að þær rýrni að verð-
mæti við eðlilega notkun eða ald-
ur. Aflahlutdeild í nytjastofnun á
íslandsmiðum, sem úthlutað er til
skips og gengur kaupum og sölum,
fellur engan veginn undir neinn
þeirra töluliða, sem nefndir eru í
32. gr. laganna, enda er þar um
gjörólík verðmæti að ræða. Afla-
hlutdeild í nytjastofnum á ís-
landsmiðum verður ekki talin eign
sem rýrnar að verðmæti við eðli-
lega notkun eða aldur, vegna þess
að hér er um að ræða veiðiheimild
á tegundum sjávardýra, sem eiga
tilveru sína alfarið undir náttúr-
unni sjálfri. Enginn getur haft
raunveruleg umráð þeirra, en ein-
kenni þeirra eigna sem nefndar eru
í upptalniingu 32. laganna eru ein-
mitt að unnt er að hafa slík um-
ráð. Enginn veit því hvort þessi
verðmæti rýma við eðlilega notkun
eða aldur. Mætti telja öllu líklegra
að þau geri það ekki. Öðru máli
gegnir um óhóflega eða óeðlilega
notkun, en gegn henni er lögum
um stjóm fískveiða ætlað að
sporna.
Tel ég því að fallast beri á með
gagnáfrýjanda, að lagaheimild
skorti til fyrningar á aflahlutdeild,
og að þær falli ekki undir 32. og
38. gr. laga nr. 75/1981 með
rýmkandi lögskýringu.
Eins og kröfugerð gagnáfrýj-
anda er háttað er dómurinn bund-
inn við það, að lágmark fyrningar-
hlutfalls verði ákvarðað í samræmi
við ákvörðun skattstjóra Vest-
fjarðaumdæmis og ríkisskatt-
stjóra, sem var 8% á ári. Sam-
kvæmt ofansögðu verður að gæta
ítrustu varúðar við ákvörðun fyrn-
ingarhlutfalls í máli þessu. Eftir
atvikum ber því að fallast á aðalkr-
öfu gagnáfrýjanda.
Ég er sammála meirihluta dóm-
enda um að málskostnaður fyrir
Hæstarétti falli niður.
♦ ♦ ♦------
Athugasemd
vegna Iþrótta-
miðstöðvar á
Kjalarnesi
ATHUGASEMD við ummæli for-
manns umdæmanefndar, Sveins
Andra Sveinssonar, frá Jóni Ólafs-
syni, oddvita Kjalarneshrepps:
„Á almennum fundi í Fólkvangi
sl. miðvikudagskvöld, var upplýst að
bygging íþróttamiðstöðvar á Kjalar-
nesi yrði fjármögnuð af viðskipta-
samningum Kjalameshrepps sem
árlega gefa hreppnum um 8 milljóna
tekjur á næstu 20 árum. Þessar tekj-
ur eru algjörlega utan skatttekna
hreppsins. Sveinn Andri var mættur
á fundinum, þannig að ummæli hans
í Morgunblaðinu í gærdag um ævin-
týramennsku á Kjalamesi í þessu
sambandi eru mælt gegn betri vitund
og vekja efasemdir um vilja hans til
að efla þjónustu á Kjalarnesi."
Staðfest er málskostnaðará-
Frábær frumraun
Hljómplötur
Árni Matthíasson
Líklega hefur engin plata vakið
aðra eins athygli og plata Bjarkar
Guðmundsdóttur Debut, sem kom
út snemma á árinu og hefur selst
vel um heim allan. Rétt er að telja
þessa plötu fyrstu sólóplötu
Bjarkar, því áður hefur hún ekki
ráðið ferðinni.
Björk hefur ekki farið leynt
með dálæti sitt á danstónlist og
það mátti því hver vita í hvaða
átt stefnan væri tekin þegar
spurðist að hún væri að vinna
með útsetjaranum Nelee Hooper,
sem áður hefur unnið með bresku
danssveitinni Soul II Soul. Út-
koman er þó langt frá að vera
„venjuleg“ dansplata, því tónlistin
á Debut er frábærlega skemmti-
leg og fjölbreytt sem gerir hana
að bestu plötu íslensks tónlist-
armanns á árinu.
Upphafslag Debut, Human Be-
haviour, er hreint frábært lag,
sem verður betra við hverja hlust-
un og á plötunni eru fleiri lög í
þeim gæðaflokki, þó ekki ljúkist
upp fyrir mönnum við fyrstu
hlustun. Annað snjallt lag er Ven-
us as a Boy, sem er skemmtilega
útfært með bráðskemmtilegum
texta.
Á plötunni eru vitanlega lög
sem falla misjafnlega í geð og
fara því í síðri flokk, en vel að
merkja samanborið við önnur lög
á henni. Þannig er byrjunin á One
Day full billeg, Aeroplane er ekki
gott heldur, og laglína Violently
Happy ber varla heilt lag. Önnur
lög vaxa við hveija hlustun, þar
á meðal Crying, sem með bestu
lögum plötunnar, og Big Time
Sensuality, kraftmikið rokklag í
dansbúningi. Hörpulagið Like
Someone in Love er líka skemmti-
legt, þó meira gaman hefði verið
ef Björk hefði tekið upp eitthvert
eigin laga með hörpuundirleik.
Milky Bar-lagið, There’s More to
Life Than This, sem tekið er upp
að hluta á Mjólkurbarnum í Lund-
únum er skemmtileg hugmynd og
kímileg við fyrstu nokkrar
hlustanir, en fölnar með tímanum.
Perlan á plötunni er þó lagið Tþe
Anchor Song, þar sem Björk
syngur á móti þremur saxófónum
ótrúlega einfalt og um leið smekk-
legt lag; eitt af þeim lögum sem
ekki er einu sinni hægt að ímynda
sér betra.
Eðlilega vakti það gremju
margra að Sykurmolamir skyldu
v’era að leysast upp á þröskuldi
heimsfrægðarinnar, en enginn
mun syrgja sveitina eftir að hafa
hlustað á frumraun Bjarkar eftir
að hún sagði skilið við sveitina,
og í raun er eina spurningin sem
vaknar af hveiju hún var ekki
búin að stíga skrefið fyrir löngu.