Morgunblaðið - 04.01.1994, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 1994
Frá frumsýningu Évgenís Ónegíns í íslensku óperunni.
Óperan Évgení Ónegín
Áhorfendur á frumsýningunni.
_________Tónlist______________
Jón Ásgeirsson
Margir samstarfsmenn Tsjaj-
kovskís voru vantrúaðir á að ljóða-
saga Púshkins væri heppilegt efni
fyrir óperu. Tsjajkovskí ritaði í bréfi
til bróður síns, að hann hafi orðið
„yfir sig hrifinn af sögunni og á einni
andvökunótt gerði ég efnisskissu að
yndislegri óperu, sem ég fór með
næsta dag til Shilovskí. Hann er nú
í óða önn að skrifa óperutextann.
Þú getur ekki ímyndað þér hvað
þetta efni heillar mig!“
Seinna viðurkennir tónskáldið að
efni óperunnar sé ekki sérlega leik-
rænt og segir meðal annars: „Évgení
Ónegín er í raun ekki ópera, heldur
ljóðrænar myndir og á móti leik-
rænni kyrrstöðu vinnur ljóðrænn
textinn og mannlegar tilfinningar".
Við þetta má svo bæta orðum Ha-
rolds C. Schonberg í The New York
Times árið 1963: „Hvílíkt endalaust
streymi fagurra steíja ... sem aðeins
getur að heyra hjá Tsjajkovskí."
Þeir sem þekkja þessa óperu vita að
hún er ekki síðra hlustunarefni en
sviðsverk og að það er fegurð og
gæði tónlistarinnar, umfram margar
vinsælli óperur, sem er aðal þessa
fágæta verks.
Óperan Évgení Ónegín, eftir
Tsjajkovskí, var frumsýnd hér á landi
30. desember sl. í Islensku óperunni.
Hljómsveitarstjóri sýningarinnar var
Robin Stableton, sem stýrði hljóm-
sveit (konsertmeistari Zbigniew Du-
bik) og söngvurum af öryggi, svo
að sýningin var mjög heildstæð í
flutningi. Hljómsveitarritháttur
Tsjajkovskís kallar á mun fjölmenn-
ari strengjasveit en var til staðar í
íslensku óperunni. I fámennri
strengjasveit verður mönnum það
ósjálfrátt á, að knýja um of á hljóm-
styrk, sem í stórri sveit verður síður
nauðsynlegt og því hægt að vanda
meira til tóngæðanna. Þetta er lög-
mál og það hefur í raun aldrei verið
tekið tillit til þess, varðandi §ölda
strengjaleikara í íslenskum hljóm-
sveitum.
Þarnar verður ekki sakast við
hljóðfæraleikarana, sem gerðu margt
fallegt og má þá ekki gleyma af-
burða fallega leiknum strófum blás-
aranna. Hlutur hljómsveitarinnar í
Évgení Ónegín er mikill og gegnir
miklu fyrir leikræna mótun verksins,
með svipuðum hætti og hjá Wagner
og Strauss og því verður fæð strengj-
anna tilfmnanlegri í Évgení Ónegín
en í óperum með einfaldari rithátt.
Leikstjóri var John Copley, er naut
aðstoðar Laurie Feldman, og leystu
þau sviðsþrengslin á mjög sannfær-
andi máta, meðal annars með því að
láta kórinn ekki aðeins syngja, held-
ur og dansa, sem tókst ágætlega,
undir stjórn Terry Gilberts, þó ekki
dyljist að margt á kórinn ólært í
dansmenntinni. Söngur kórsins, sem
æfður var af Garðari Cortes, var
hinn ágætasti eins og hann á vanda
til, t.d. í sveitasenunni í 1. þætti og
valsinum fræga í 2. þætti. Leikmynd
(Robin Don), glæsilegir búningar
(Michael Stennet með aðstoð Huldu
Kristínar Magnúsdóttur) og lýsing
(Jóhann Hjálmarsson) gerði sitt til
að binda þessa sýningu þétt og vel
saman.
Sönglínumar í þessu ágæta verki
eru svo einkennilega samofnar rúss-
neska textanum, eins og t.d. ítalskar
óperur ítölskunni, að vafasamt getur
reynst að þýða textann. Þýðing Þor-
steins Gylfasonar er í heild mjög góð
og það sem er mikilvægast, að hon-
um tekst snilldar vel að samhæfa
íslenska textann tónlistinni. Fram-
burður textans var í heild nokkuð
góður, þó hann mætti á köflum vera
skarpari. Systumar Tanja (Ólöf Kol-
brún Harðardóttir) og Olga (Ingveld-
ur Ýr Jónsdóttir) opna óperuna með
æskuglöðum söng, sem er fallega
útfærður. Ingveldur syngur hér í
fyrsta sinn í óperu og er þarna á
ferðinni vel lærð og efnileg söng-
kona. Með þeim systrum eru móðir-
in, Larína, sem Sieglinde Kahmann
fer með á sannfærandi máta, bæði
er varðar söng og framburð, og fóstr-
an gamla, Filipévna, sem Hrönn
Hafliðadóttir gerði allt of gamla, lík-
lega að ráði leikstjórans. Vel hefði
mátt forðast að ofgera atferli fóstr-
unnar, er í raun skemmdi þessa ann-
ars hlýju persónu, sem Hrönn túlk-
aði að öðru leyti fallega og gæddi
söng sinn umhyggju fóstrunnar
góðu.
Á eftir kór- og dansþætti leigulið-
anna, með Sigurjón Jóhannsson sem
forsöngvara, komu Lenskí (Gunnar
Guðbjörnsson) og Ónegín (Bergþór
Pálsson) til sögunnar en þar tjáir
Lenskí ást sína til Olgu í aríunni
„Þig ég elska“ sem Gunnar söng
fallega og af töluverðri tilfínningu.
Einn frægasti þáttur óperunnar
er „bréfaarían" og er þessi tilfinn-
ingaþmngni þáttur meistaraverk,
gæddur mannlegri hlýju og ást. Ólöf
Kolbrún náði að túlka óþol þess sem
elskar af öllu hjarta og sést ekki
fyrir í tjáningu hennar. Önegín vísar
ást hennar á bug og nær Bergþór
að túlka á sannfærandi máta yfir-
læti og jafnvel sjálfsánægju þessa
veraldarvana manns.
Á eftir valsinum fræga syngur
herra Triquet (Sigurður Björnsson)
kátlegt og skemmtilega samið lag
fyrir Tönju. Sigurður var ekta
„monsieur" og þó of ýkt gervið ynni
nokkuð á móti honum, söng hann
aríuna mjög vel með tilheyrandi
frönskum tildurtilþrifum og sérlega
skýrum framburði. Það sem einkenn-
ir þessa óperu, er að ýmis atvik eiga
sér næsta stuttan aðdraganda og af
því leyti er ást Tönju nærri því án
forspils og sama má segja um af-
brýði Lenskís og hefði Ónegín mátt
vera aðeins ástleitnari við Olgu, til
að gera viðbrögð Lenskís eðlileg.
Hólmgönguáskorunin var samt
nokkuð sannfærandi og á þessum
tíma þurfti oft ekki meira til að
menn færu í þennan vitlausa byssu-
leik.
Aftur á Tsjajkovskí fallegan tón-
leik, er Lenskí bíður komu Ónegíns
og hugleiðir tilveruna og ást sína á
Olgu. Gunnar söng þessa innilegu
aríu mjög vel og má segja að ásamt
lokaatriði óperunnar hafi söngur
Gunnars verið hápunktur óperunnar.
Einvígisvottinn söng ungur söng-
nemi, Bjarni Thor Kristinsson, og er
þar á ferðinni efnilegur bassi. Þriðji
þáttur hefst á dansleik og eru þá lið-
in 6 ár frá hólmgöngunni og dauða
Lenskís. Tanja er gift Gremín fursta
(Guðjón Óskarsson). Guðjón söng
ástararíu Gremíns mjög vel og túlk-
aði fallega innilega ást hans og end-
urnýjun lífdaganna, sem hún færði
honum. Þá ber einnig að geta þess,
að framburður textans var einstak-
lega góður hjá Guðjóni.
Lokaatriðið er hápunktur óper-
unnar og er eins og verkið öðlist þá
fyrst leikrænt líf. Hástemmd tilfínn-
ingatúlkun Bergþórs á ofsafenginni
ást hans á Tönju var mjög sterk og
tvískipt túlkun Ólafar, fyrst með
bældu yfirlæti Tönju, er síðar nær
þeim mörkum að verða stjórnlaust
tilfinningaflæði, svo að ekkert gagn-
ar nema að rífa sig lausa, hversu
sárt sem það er. Samleikur og söng-
ur Bergþórs og Ólafar var áhrifamik-
ill og sannkallað „drama“.
Tsjajkovskí var mikill tilfinninga-
maður og gaf þeim oft lausan taum-
inn í verkum sínum, svo mjög, að
mörgum hefur þótt nóg um. Sú stað-
reynd að óperan Évgení Ónegín er
tilfinningalega nokkuð einlitt verk
og fyrir utan leikatriðið með „herra
Triquet" nærri laust við „karakter-
“túlkun, mætti e.t.v. ætla, að það
hafi verið vegna þess að Tsjajkovskí
var vanari að túlka eigin tilfinningar
en ekki annarra og að átökin í síð-
asta atriðinu, svona þrungin og
hömlulaus, hafi í raun verið sam-
stillt þeim ofsa, sem oft má greina
í verkum hans. Með öðrum orðum,
að það sé tvennt ólíkt, að tjá sínar
eigin tilfinningar og að finna til með
öðrum og útfæra reynslu annarra á
sannfærandi máta. Hvað sem þessu
líður er tónverkið Évgení Onegín
ákaflega fallegt, ekki aðeins sem
söngverk heldur og í tónmáli hljóm-
sveitarinnar, sem fáir vinna með af
meiri leikni en Tsjajkovskí.
GOMLU DANSARNIR
okkar sérgrein
Á mánudögum og miðvikudögum í sal
félagsins í Álfabakka 14A í Mjódd.
Ath. að miðstöð strætisvagna er í Mjódd.
Alla mánudaga (12 tíma námskeið)
Kl. 20.30-21.30 Framhaldshópar
fyrir lengri komna
Kl. 21.30-22.30 Byrjendahópur þar sem grunn-
spor eru kennd ítarlega
Kennslahefst mánudaginn lO.janúar 1994.
Opinn tími og gömludansaæfing verður ann-
an hvern miðvikudag, fyrst 12. janúar.
Kl. 20.30-21.30 Opinn tími - þú mætir
þegar þér hentar
Kl. 21.30-23.00 Gömludansaæfing - þeir sem
koma í tímann fá frítt
DANSIÐ ÞAR SEM FJÖRIÐ ER

Innritun og
upplýsingar
í síma 681616.
IÚN\ &
Fyrirtæki - sala - kaup
Eins og öll undanfarin ár þá endurnýjum við
spjaldskrána okkar í janúar. Vinsamlega hafið
samband hvort heldur um lítið eða stórt fyrir-
tæki er að ræða - því fyrr - því betra.
Höfum örugga kaupendur að öllum stærðum
og gerðum fyrirtækja, jafnvel uppí 70,0 millj.
staðgreitt ef fyrirtækin eru álitleg.
Allar upplýsingar í fullum trúnaði.
F.YRIRTÆKIASALAN
SUÐURVERI
SÍMAR 812040 OG 814755, REYNIR ÞORGRÍMSSON.
V