Morgunblaðið - 20.01.1994, Blaðsíða 24

24
MQRQUNBLAÐIÐ PAGLEGT tÍ^|FIMMTUPAGUR 20. JANÚAR 1994
Reykskynjarar seljast
mikið nú og flestir vilja þá sem “þefa“ af reyknum
SALA á reykskynjurum hefur aukist töluvert eftir áramót og sögðu
sölumenn sem Daglegt líf hafði samband við, að „salan tæki alltaf kipp“
í kjölfar alvarlegra bruna sem greint væri frá í fjölmiðlum.
Algengast sögðu þeir að fólk
keypti litla reykskynjara sem kosta
1.000-1.700 krónum eftir tegund-
um. Að sögn viðmælenda okkar
kaupa fæstir fleiri en einn reyk-
skynjara. Þeir skynjarar sem al-
gengastir eru, eru það sem kallað
er jónískir en ennfremur eru á
markaðnum optískir reykskynjar-
ar.
Annar þefar og hinn horfir
Virkni þessara tveggja gerða
reykskynjara er ólík og segja má
að jónískir reykskynjarar þefi af
reyk sem myndast af völdum elds,
en hinir optísku sjái reykinn.
Meðal annars var rætt við Sigurð
Erlingsson deildárstjóra tæknideild-
ar Securitas og Svavar G. Jónsson
þjónustustjóra hjá Vara. Sögðu þeir
að yfirleitt hentuðu jónískir reyk-
skynjarar best í íbúðarhúsnæði.
Þeir gefa frá sér viðvörunarhljóð
þegar lykt af reyk berst að þeim
eftir að eldur hefur kviknað.
Optískir skynjarar sjá lyktarlaus-
an reyk sem til dæmis myndast við
svokallaðan glóðabruna en þess
háttar bruni kom einmitt upp í Þjóð-
minjasafninu fyrir skömmu. Að
sögn þeirra sem til þekkja sviðnaði
timburklæðning á þaki hússins og
svokallaður „dauður reykur“ sem
var lyktarlaus, ferðaðist um húsið.
Jónískur reykskynjari mun hafa
verið til staðar, en að framan-
greindu má ætla að heppilegra hefði
verið að hafa báðar gerðirnar í
þessu tilviki.
é. BUZZAT2D
Þú finnur mun
mmúTiLíFmm
GUESIBÆ • SfMf 812922
Ekki er skylt samkvæmt reglum
um brunavarnir að hafa slökkvi-
tæki í íbúðarhúsnæði, en krafa
er gerð um að það sé til staðar
í bílskúrum.
Morgunblaðið/Júlíus
Reykskynjarar af þessu tagi eru
algengastir en sumir láta hanna
brunavamarkerfi sérstaklega
fyrir sig.
Ruglast á rykl og reyk
„Við glóðabruna myndast mikill
reykur þó ekki kvikni eldur,“ segir
Sigurður og tekur dæmi um mat
sem verið er að sjóða og gleymist
á heitri eldavélarhellu. „Þegar vatn-
ið gufar upp og maturinn brennur
við, á sér stað bruni sem er sam-
bærilegur við glóðabruna. Þá mynd-
ast gífurlegur reykur sem optískur
skynjari nemur samstundis."
Hann getur einnig gefið frá sér
falska viðvörun, til dæmis ef ryk í
einhverjum mæli er nálægt honum,
Sléttir
pottbotnar og
þétt lok spara rafmagn
BOTN potta, panna og annarra
suðu- eða steikingaráhalda þarf
að vera sléttur svo hann falli
vel að eldunarhellunni. Ef hann
er ekki sléttur getur það valdið
helmingi meiri rafmagnsnotkun
en ella. Áríðandi er að stilla
rofana rétt. Setja skal eldavélar-
plötu á hæstu stillingu uns suðu
er náð, en þá skal stilla á lægstu
stillingu, sem haldið getur suð-
unni við.
Potta með íhvolfum botni, sem
ætlaðir eru til notkunar á gasvél-
um, skal varast og þykkir botnar
eða mikil gufa, til dæmis eftir heitt
sturtubað. Þetta eru einkum þeir
þættir sem gera að verkum að op-
tískir reykskynjarar eru ekki jafn
hentugir á heimili og þeir jónísku.
„Aftur á móti á sér stað jónískur
bruni þegar verið er að grilla í ofni,“
segir Sigurður. „Þegar ofnhurð er
opnuð eftir að matur hefur verið
grillaður, gæti jónískur reykskynj-
ari því gefið falska viðvörun.“ Ráð-
legt er að hreinsa reykskynjara
reglulega með því að ryksuga yfir-
borð hans. Það dregur úr líkum á
föskum viðvörunum, en algengt
mun vera að fólk setji reykskynjara
frekar upp á gangi framan við eld-
hús en í eldhúsinu sjálfu, þar sem
talsverðar h'kur eru á fölskum við-
vörunum þar.
Sérhannað brunavarnarkerfi
Af samtölum við söluaðila reyk-
skynjara má ætla að algengast sé
að fólk hafí einn eða fleiri sjálf-
stæða reyksynjara á heimilum sín-
um. Til eru skynjarar sem eru sam-
tengdir. Þeir eru nokkru dýrari og
kosta í kringum 2.000 kr. hver.
Samtenging þeirra er í því fólgin
að allir gefa frá sér hljóðmerki ef
einn skynjaranna nemur reyk.
Einnig er unnt að fá flóknari
búnað þar sem reykskynjunarkerfí
er sérhannað fyrir húsnæði hvers
og eins. Securitas og Vari eru með-
al þeirra sem bjóða slíka þjónustu
og er brunavarnarkerfí stundum
hannað bæði með jónískum og op-
tískum reykskynjurum.
Þess má geta að Brunamála-
stofnun gerir ekki kröfur um að
reglum hennar sé fylgt í heimahús-
um þó fólk láti setja upp brunavam-
arkerfí. Reglurnar gera meðal ann-
ars ráð fyrir að reyskynjari sé í
hveiju herbergi húsnæðis, þ.á.m. í
geymslum og á salemum.
Svavar sagði að reglur um bruna-
vamir gerðu kröfu um slökkvitæki
í bílskúr en ekki í íbúðarhúsnæði.
„Ég held að þessum reglum sé ekki
framfylgt, enda er takmarkað eftir-
lit með þeim. Öryggismeðvitund
fólks þyrfti að vera meiri og allir
ættu að hafa reykskynjara, eldvam-
arteppi og slökkvitæki á heimili.
Hið opinbera ætti ekki að þurfa að
setja reglur þar af lútandi.“ ■
BT
Málning í skærum
litum er mun dýrari en ljós málning
ÞEIR SEM vilja mála eldhúsið hárautt, vinnuherbergið heiðgult eða
baðherbergið úthafsblátt, þurfa að reiða fram talsvert hærri upphæð
fyrir málningnna en þeir sem kjósa ljósa liti. Af hvetju? var Atli
Asbergsson yfirverkfræðingur hjá málningaverksmiðjunni Hörpu
spurður.
„Einfaldlega vegna þess að litar-
efni eru mjög dýr,“ svarar hann og
það gefur auga leið að meiri litar-
efni þarf í sterkan lit en daufan. Á
litaspjöldum málningaframleiðenda
sést að þeir litir og tónar sem í
boði eru skipta þúsundum. Munur
á verði eftir litum getur hins vegar
verið vemlegur, sérstaklega ef mála
á mörg herbergi.
Staðlaðír lltir eru ódýrari
Þegar litur hefur verið valinn af
litaspjaldi í málningaverslun eru
mestar líkur á að hann verði bland-
aður á staðnum samkvæmt formúlu
frá framleiðanda. Málningaverk-
smiðjur blanda einnig svokallaða
staðalliti, sem eru tilbúnir á lager
og jafnan ódýrari en málning í sér-
staklega blönduðum lit.
Mismunandi grunnmálning er
notuð í hina ýmsu liti. Fagfólk kall-
ar grunnmálninguna stofn og eru
stofnar fyrir ljósa málningu hvítir
eða jafnvel litlausir. Einnig er til
rauður stofn, blár, appelsínugulur
og gulur. Þeir eru notaðir sem uppi-
staða í málningu í sterkum litum.
„Litaður stofn er mun dýrari en
hvítur stofn eða litlaus, en nauðsyn-
þykja betri en þunnir. Pottar, katl-
ar og pönnur þurfa að hylja alla
hitaplötuna til að hiti fari ekki til
spillis og sé potturinn breiðari en
platan fer einnig hluti af hitanum
til spillis.
DÚXINN - námstækninámskeið
og námið verður leikur einn!
Inniheldur bók og tvær snældur. v
Verð aðeins kr. 2.900. Fæst í flestum
bókaverslunum. Sendum einnig frítt í
póstkröfu. Sími 642100.
HRAÐIJ3STRARSKÖLINN
Sjóðið kartöflur og grænmeti í
litlu vatni og minnkið með því raf-
magnsnotkun um allt að 30%. T.d.
nægja 2-3 dl af vatni til að sjóða
hálft kg af kartöflum, að því til-
skildu að lokið sé þétt. Bæði tími
og orka fer til spillis við að mat-
reiða frystan mat. Þíðið því allan
mat áður en að matreiðslu kemur
og hagkvæmast er að gera það í
kæliskápnum því þá nýtist kuldinn
frá frystivörunum til kælingar í
’skápnum.
Takið lokið sem minnst af á
meðan soðið er og notið ætíð þétt
lok. Ef soðið er án loks þarf þrisv-
ar til fjórum sinnum meira raf-
magn en ella. Ohætt er að slökkva
á hellunum nokkru áður en matur-
inn er fullsoðinn og nýta á þann
hátt hitann frá hellunum til fulln-
ustu. ■
legt er að nota litaðan stofn til að
ná frám ákveðnum litum í málningu
án þess að rýra gæði hennar,“ seg-
ir Atli.
Litaspjöld
Þegar vel er að gáð, koma í ljós
margvíslegar upplýsingar á lita-
spjöldum málningaframleiðenda. Til
dæmis hvort málning er staðallitur
og hvort hún er unnin úr hvítum
stofni eða lituðum. Upplýsingamar
eru ekki beinlínis aðgengilegar, alla
vega ekki fyrir óvana, en líkast til
eru sölumenn í málingaverslunum
allir reiðubúnir að útskýra þessar
skammstafanir og tákn.
Annað sem hefur áhrif á verð
málningar er hversu glansandi hún
er. Málning með hátt gljástig er
dýrari en málning með lágt glástig.
Auðveldara er að þrífa glansandi
málningu en matta og er hún því
oftast notuð þar sem mikið mæðir
á. Samkvæmt upplýsingum Dag-
legs lífs getur málning með lituðum
stofni, til dæmis hárauð eða heiðgul
auðveldlega verið um eða yfír 50%
dýrari en málning í stöðluðum lit.
■
BT
ÞjófastimpiU
á kaupmenn er
með öllu ástæðulaus
„MÉR finnst ástæðulaust að vera
að setja einhvern þjófastimpil á
kaupmenn, eins og mér finnst til
dæmis að Neytendasamtökin og
Alþýðusambandið hafi verið að
gera að undanförnu með auglýs-
ingum og tilkynningum þar sem
allur almenningur er beinlínis
hvattur til að vara sig stórlega
á kaupmönnum," segir Bjarni
Finnsson, formaður Kaupmanna-
samtakanna.
„Ég leyfí mér að fullyrða að
kaupmönnum hefur aldrei til hugar
komið að stinga hluta verðlækkun-
ar, sem nú er að koma til fram-
kvæmda vegna lækkunar virðis-
aukaskatts á matvæli, í eigin vasa,
eins og sterklega má lesa út úr öll-
um þeim viðvörunum hinna ýmsu
samtaka sem nú dynja á landslýð.
Ég vil meina að það sé ekki hafið
yfír neinn vafa að kaupmenn lækki
vörur sínar í kjölfar virðisauka-
skattslækkunar úr 24,5% í 14%,“
segir Bjarni, sem bætir því jafn-
framt við að Kaupmannasamtökin
hafí alla tíð verið mótfallin tveggja
þrepa virðisaukaskatti á matvæli
þar sem að slíkt kerfí gæfi tilefni
til tortryggni auk þess sem tveggja
þrepa virðisaukaskattskerfi væri
síður til þess fallið að auðvelda
skattaskil. ■