Morgunblaðið - 02.02.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRUAR 1994
Karlímyndin
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Staða kynjanna hefur undan-
farna tvo áratugi skapað dijúga
umræðu í þjóðfélaginu, sem hefur
blandast inn í menningarmál, fé-
lagsmál, efnahagsmál og stjórn-
mál, þar sem hún hefur leitt af
sér miklar breytingar. Öðru frem-
ur hefur þó verið fjallað um stöðu
konunnar, og má þar síðast nefna
athyglisverða sýningu sem var
haldin í Mokka í nóvember undir
heitinu „Tvískinnungur kven-
holdsins"; en hinn stóri, þögli hóp-
ur venjulegra karlmanna hefur
sjaldan verið talinn verður skil-
greiningar. Nú er hafin í ýmsum
löndum nokkur umíjöllun um
þennan hóp, og fyrir stuttu kom
út skýrsla nefndar á vegum Fé-
lagsmálaráðuneytisins um stöðu
íslenskra karlmanna. Það var því
orðið tímabært að komið yrði upp
listsýningu sem væri helguð þessu
viðfangsefni, en nú stendur yfir í
menningarmiðstöðinni Gerðubergi
í Breiðholti í Reykjavík sýning sem
hefur hlotið yfirskriftina „Karlí-
myndin", en þar leitast íslenskir
listamenn við að komast að per-
sónulegri niðurstöðu um hvað felst
í því að vera karlmaður.
Á boðskorti og sýningarskrá
getur að líta verk Marcel Duc-
hamp/R. Mutt, „Gosbrunn" frá
1917, og þannig gefið í skyn með
því að velja orðtakið „það er mun-
ur að vera maður og míga stand-
andi“ skipti mestu. Slíkt byggir á
seinni tíma mistúlkun; Duchamp
var með þessu einfalda verki að
reyna á þolrif umburðarlyndis og
frelsis listamanna, en kom vart til
hugar að hann væri með því að
skapa „karlmannlega" ímynd.
Samsvarandi mistúlkanir hafa
gjarna ráðið ferðinni í umræðu
um karlmenn, þar sem skilgrein-
ingar hafa byggst upp á ósk-
hyggju („mjúki maðurinn") eða
ímynduðum eða raunverulegum
fjandskap einstakra karla í garð
kvenna („karlrembusvín").
Karlmennirnir tólf, sem eiga
verk á sýningunni, forðast alhæf-
ingar af þessu tagi og leitast að-
eins við að bregða upp persónuleg-
um ímyndum,- sem þeim þykir
annað hvort segja eitthvað um
hugmyndir karlmannsins um sjálf-
an sig eða um samskipti hans við
hitt kynið. Bragi Ásgeirsson,
Hannes Sigurðsson, Haraldur
Jónsson, Helgi Þorgils Friðjóns-
son, Hlynur Hallsson, ívar Val-
garðsson, Magnús Kjartansson,
Magnús Þór Jónsson, Óskar Jón-
asson, Sigurður Guðmundsson,
Sverrir Ólafsson og Þorvaldur
Þorsteinsson auk persónugervings
staðarins, Gerðubergs, setja hver
um sig upp eitt eða tvö verk í
þessu skyni.
Þessi verk eru misjafnlega áleit-
in. Þorvaldur Þorsteinsson bendir
hnyttilega á litla drenginn, _sem
býr inn í hverjum karlmanni, Ósk-
ar Jónasson sýnir í „sjálfsmynd"
sinni að karlmenn leitast ósjálfrátt
við að samsama sig hetjum sög-
unnar, hversu valtar sem þær
kunna að hafa reynst, Sverrir
Ólafsson tengir karlmannsímynd-
ina dularfullum helgidóm, sem ber
aðvörunarorðin „Snertið ekki“;
Magnús Kjartansson bendir á að
lífið er hverfult og eilíft líf aðeins
tengt Einum, og Helgi Þorgils
Friðjónsson telur að í hveijum
manni leynist bæði púki og engill,
og þá ræður væntanlega hending,
hvor hliðin snýr upp. ívar Val-
garðsson líkir ímynd karlmannsins
við „eina umferð" grámans, sem
er þrátt fýrir allt ófullnægjandi,
þar sem hún hylur ekki ójöfnur
eða galla undir yfirborðinu, en
Bragi Ásgeirsson telur þessa
ímynd best afmarkaða af kynlífinu
og samskiptum karla við konur,
þar sem þeir telja sig gjarna í hlut-
verki „sigurvegarans". - Hér svip-
ár viðhorfum tveggja því sjaldnast
saman, og þannig verða karlí-
myndir sýningarinnar jafn ólíkar
listamönnunum, en í sýningu sem
þessari dregur þessi íjölbreytni
óneitanlega nokkuð úr krafti
heildarinnar.
Auk þeirra sem eiga föst verk
á sýningunni birtast þar yfir sýn-
ingartímann 29 „gesta“-lista-
menn, þ.e. einn á hveijum degi
sem sýningin stendur. Flestir
þeirra eru nýlega útskrifaðir úr
myndlistarnámi, og af þeim vitnis-
burði sem getur að líta af því sem
á þegar hefur verið sett upp (ljós-
myndum), eru þetta oft metnaðar-
full verk, gerð af mikilli hug-
kvæmni, og mikið lagt í þau, mið-
að við að þau eru aðeins til staðar
einn dag hvert. Hér má nefna
verk Ómars Smára Kristinssonar,
Erlings Klingenberg og Þórodds
Bjarnasonar, og þess má vænta
að fleiri skemmtileg verk birtist á
þessum vettvangi allt til síðasta
sýningardags.
Þessi sýning er að nokkru sett
upp sem andsvar eða hliðstæða
við sýninguna á Mokka fyrr í vet-
ur, og býður því upp á beinan
samanburð. Þrátt fyrir ágæt til-
þrif næst hér ekki sama ögrun og
þar, því heildin er sundurlausari,
e.t.v. vegna þess hversu ólíkar
skilgreiningar einstakir listamenn
leggja fram. Helsti munur sýning-
anna liggur þó væntanlega í hinu
fræðilega baksviði. „Tvískinnung-
ur kvenholdsins" byggði á áratuga
langri umræðu á ýmsum sviðum
um stöðu konunnar og reyndi síð-
an að leggja sitt til málanna;
„Karlímyndin“ markar nánast
upphaf íslenskrar umræðu um
stöðu karlmannsins. Hin ólíku svör
listamannanna sýna líkast til betur
en flest annað þörfina fyrir hana.
Sýningin „Karlímyndin" í
menningarmiðstöðinni Gerðubergi
stendur til sunnudagsins 13. febr-
úar, og er rétt að benda sem flest-
um á að líta við.
f
m

Steinunn Birna Ragnarsdóttir og Bryndís Halla Gylfadóttir.
Dúótónleikar
í Kirkjuhvoli
BRYNDÍS Halla Gylfadóttir sellóleikari og Steinunn Birna Ragn-
arsdóttir píanóleikari leika saman á tónleikum Tónlistarskólans í
Garðabæ sem haldnir verða í Ki^kjuhvoli í Garðabæ sunnudaginn
6. febrúar kl. 15.30. Verkin á efnisskránni eru eftir Beethoven,
Schumann og Shjostakovitsj. Tónleikarnir eru í röð miðdegistón-
leika sem haldnir eru á vegum skólans og er áheyrendum boðið
upp á veitingar fyrir tónleikana
Bryndís Halla Gylfadóttir lauk
einleikaraprófi frá Tónlistar-
skólanum í Reykjavík 1984 undir
handleiðslu Gunnars Kvaran. Hún
stundaði framhaldsnám við N.E.C.
í Boston og nam þar hjá Colin
Carr og Lawrence Lesser. Þaðan
lauk hún meistaragráðu 1989 og
tók við stöðu leiðandi sellóleikara
við Sinfóníuhljómsveit íslands árið
eftir. Bryndís vann fyrstu verðlaun
í keppni útvarpsins „Tónvakan-
Nýjar bækur
SITJI Guðs englar eftir Guðrúnu
Helgadóttur er komin út á fær-
eysku í þýðingu Martins Næs.
Myndir eru eftir Sigrúnu Eldjárn.
Bókin nefnist í þýðingunni Bið
Guðs einglar. Útgefandi er Böka-
deild Foroya Lærarfelags.
Áður hafa komið út eftir Guð-
rúnu í færeyskri þýðingu I afa-
húsi og bækurnar um Jón Odd og
Jón Bjarna. Þær síðarnefndu hafa
verið lesnar í barnatíma færeyska
útvarpsins.
og í hléi og er aðgangur ókeypis.
um“ 1992 og hefur komið víða
fram sem einleikari og þátttakandi
í kammertónlist. Þá hefur hún leik-
ið á mörgum geislaplötum og nú
síðast einleiksverk fyrir selló eftir
íslensk tónskáld.
Steinunn Birna Ragnarsdóttir
lauk einleikaraprófi frá Tónlistar-
skólanum í Reykjavík 1981, þar
sem kennari hennar síðustu 6 árin ,
var Árni Kristjánsson. Hún lauk
meistaragráðu frá N.E.C í Boston
undir handleiðslu Leonard Shure
árið 1987. Hún starfaði um tíma
á Spáni þar sem hún kom fram á
ýmsum tónlistarhátíðum bæði sern
einleikari og flytjandi kammeitón-'
listar. Hún hefur auk þe3S komið
fram á tónleikum í Þýskalandi,
Iættlandi og í Bandaríkjunum þar
sem hún kom m.a. fram sem ein-
leikari og kynnti íslenska tónlist í
þættinum „A note to you“ fyrir
WGBH.
Þær Bryndís Halla og Steinunn
Bima hafa starfað saman í 10 ár
og komið víða fram auk þess að
leika saman á upptökum fyrir út-
varp.
Píanó og selló í Bústaðakirkju
Tónlist
Ragnar Björnsson
Gunnar Kvaran sellóleikari og
Gísli Magnússon píanóleikari
minntust tuttugu ára samstarfs
með tónleikum í Bústaðakirkju sl.
sunnudag. Ekki er auðvelL. eftir
nokkuð slitrótt samstarf, að koma
aftur fram á hljómleikapallinn vit-
andi það að áheyrendur ætlast til
að vera töfraðir strax frá og með
fyrsta tóni þar sem um viðurkennda
og þroskaða listamenn er að ræða.
En sem betur fer er listamaðurinn
ekki orðinn eins og tölva sem bregst
ekki fyrirfram kveðnum uppskrift-
um um leið og sett er í gang, og
vonandi verður maðurinn aldrei slík
maskína. Hér mætti víst halda
áfram vangaveltum sem hafa
marga þreifara, marga áhangendur
og marga andmælendur, gæti og
vakið upp marga drauga og segi
því stopp. Þeir Gunnar og Gísli eru
framúrskarandi listamenn, hvor á
sínu sviði. Gísli teknískur og vand-
aður píanóleikari, sem allt of sjald-
an lætur í sér heyra, og Gunnar á
óvenju fallegan tón og sterka tján-
ingu, sem nauðsyn er hveijum lista-
manni, en um leið jafnhættuleg.
Tilbrigðin sjö, sem Beethoven skrif-
aði um stef úr Töfraflautunni, var
byijunarverk tónleikanna. Einhvern
veginn náði flutningurinn ekki að
fanga mig, þrátt fyrir falleg augna-
blik. Merkilegt er að Beethoven
skyldi skrifa tvær tilbrigðatónsmíð-
ar fyrir selló og yfir stef úr Töfra-
flautunni, en undirstrikar um leið
hug Beethovens til Mozarts. Stefið
í tilbrigðunum sem þeir félagar
fluttu er fyrstu taktarnir úr dúett
Pamínu og Papagenons, blítt og
einfalt stef. Mjög litaður flutningur
tilbrigðanna getur því fljótlega orð-
ið um of, einfaldleikinn hverfur og
rómantíkin treður sér þar sem hún
kannske á ekki heima. E-moll són-
ötu Brahms hentaði betur ástríðu-
þrungið spil Gunnars. Sérlega vel
héldu þeir fyrsta þætti sónötunnar,
löngum og erfiðum í samspili.
Margt var og glæsilega gert í síð-
asta þættinum, en við brá að Gísli
yfirspilaði sellóið, sérstaklega á
neðra sviðinu. Myndir á þili, frá
1992, eftir Jón Nordal voru fluttar
fyrir ekki löngu í Listasafni íslands
af Bryndísi Höllu og Snorra Birgi.
Forvitnilegt var að heyra aftur
þessar flórar myndir í flutningi
Gísla og Gunnars, en myndirnar
fengu. aðra lýsingu nú en þá, slík
er listin. Sónatan op. 40, eina selló-
sónata Sjostakovítsj, var lokaverk
tónleikanna og hér reis leikur þeirra
félaga kannske hæst í fjórum þátt-
um þessarar gríðarmögnuðu són-
ötu. Of löng yrði þessi umfjöllun
um tónleikana ef ég hætti mér út
í að lýsa flutningi hvers þáttar fyr-
ir sig, en öll verk efnisskrárinnar,
utan verk Jóns Nordais, spilaði
Gunnar utanað og er það afrek út
af fyrir sig. Til hamingju með sam-
starfið, Gunnar og Gísli.
Gömul leikhúsverk á Háskóla-
tónleikum í Norræna húsinu
Á Háskólatónleikum í Norræna
húsinu í dag miðvikudaginn 2. febr-
úar koma fram þau Guðný Guð-
mundsdóttir fiðluleikari, Sigurður
Ingvi Snorrason klarínettuleikari
og Anna Guðný Guðmundsdóttir
píanóleikari. Á efnisskránni eru
verk eftir Darius Milhaud og Igor
Stravinsky. Tónleikarnir hefjast kl.
12.30 og eru um hálftími að lengd.
Verkin sem flutt verða á þessum
tónleikum eiga það sameiginlegt að
vera upphaflega skrifuð fyrir ieik-
hús. Verk Milhaud, Svíta fyrir fiðlu,
klarínettu og píanó, er skrifað árið
1936. í þessu verki hljómar m.a.
glaðværð Parísarkaffihússins,
sveitastemmning Provence-héraðs
og danstaktur frá Ríó.
Stravinsky samdi ballettinn Sögu
dátans í félagi við svissneska tón-
skáldið C.F. Ramuz undir lok fyrra
stríðsins. Síðar útsetti Stravinsky
fimm kafla fyrir fiðlu, klarínettu
og pfanó og verður það verk leikið
á tónleikunum. Ballettinn lýsir við-
skiptum dáta eins við kölska og
minnir söguþráðurinn á söguna um
Fást.
Anna Guðný Guðmundsdóttir, Guðný Guðmundsdóttir og Sigurður
Ingvi Snorrason.
Guðný, Sigurður og Anna Guðný
léku síðast saman sem tríó í And-
stæðum Bartóks á tónleikum Tríós
Reykjavíkur í maí síðastliðnum og
varð kveikjan að frekara samstarfi.
Handhöfum stúdentaskírteina er
boðinn ókeypis aðgangur, en að-
gangseyrir fyrir aðra um 300 kr.
i
i
'
L
i
L'
I
i
H