Morgunblaðið - 15.02.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRUAR 1994
Ivan Klánský
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Fyrrum höfðu menn á orði, að
Bæheimur væri tónlistarskóli
Evrópu og þaðan komu margir
mætir tónlistarmenn, hljóðfæra-
smiðir og tónskáld. Eftir hálfrar
aldar innilokun hefur þessi skóli
verið opnaður og þá gefur að
heyra, að enn kunna menn nokk-
uð fyrir sér í þeirri list að leika
á hljóðfæri og að nærvera Tékka,
á því svæði þar sem meginhluti
vestrænnar tónlistar var sköpuð,
er geirnegld í menningu þeirra
og tilfinningu fyrir innviðum tón-
listarinnar.
Tékkneski píanóleikarinn Ivan
Klánský lék á vegum Tónlistar-
félagsins sl. laugardag í íslensku
óperunni verk eftir J.S. Bach,
Mozart, Janacek og Chopin.
Fyrsta verkið var Krómatíska
fantasían og fúgan í d-moll, eftir
meistara Bach og var leikur
Klánský í einu orði sagt stórfeng-
legur, fantasían með sterkum
andstæðum og fúgan gædd þeim
hrynþrótti, sem býr í kontrapúnk-
tískum rithætti Jóhanns Sebast-
ians.
F-dúr sónatan, K.332, eftir
Mozart er elskulegt verk og
stundum má heyra á píanósnill-
ingum, eins og þeir séu að leika
niður fyrir sig og ofleika þá
gjarnan. Sónatan í heild var leik-
in með svipuðum hætti og hún
hugsanlega gæti hafa hljómað á
„hammerklavíerið“ á tímum Moz-
art, þó „vinstri pedallinn“ geti
aldrei fyllilega dugað til þess, að
ná fram þeim blæbrigðum. Hvað
um það, var leikur Klánský mjög
fallegur og í hæga kaflanum
mátti _ heyra margt sérlega vel
gert. I lokakaflanum var hraðinn
einum of mikill og í raun óþarfi
fyrir Klánský, að sýna tækni sína
með þeim hætti, sem oft hánn
gerði, þó á milli mætti heyra sér-
lega fallega mótaðar tónhending-
ar.
í þokunni eftir Leo Janacek
var vel leikið og eins og í fyrri
viðfangsefnunum, lætur Klánský
mjög vel að leika sér með fínleg-
an vefnað og hann mótar tónmál
verkanna með mjög skýrum
hætti, stundum ívið um of, sem
þýðir að mótun hans verður þá
aðalatriðið.
Þessi leikur Klánský með fín-
gerð tónmynstur var ekki eins
áberandi í h-moll sónötunni eftir
Ivan Klánský
Chopin, enda er tónvefnaðurinn
hjá Chopin nærri aldrei einfaldur
eða eitthvað til að leika sér með.
Hvað sem segja má um túlkun
og útfærslu Klánský á Chopin,
var leikur hans vel útfærður en
án þess þó að vera hrífandi eða
gæddur þeim háska, sem oft vill
vera fjarri, þegar allt leikur í
hendi.
Það fer ekki á milli mála, að
Ivan Klánský er frábær píanó-
leikari og af viðfangsefnum hans
að þessu sinni ber hæst Ieikur
hans í fantasíunni eftir Bach,
sérstaklega fúgunni, hæga þætt-
inum í sónötu Mozart og lo-
kakafla sónötunnar eftir Chopin,
sem á köflum var kynngimagn-
aður og óvenjulega skýrt mótað-
ur.
Barokktónleikar
_________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Listvinafélag Hallgrímskirkju
stóð fyrir barokktónleikum sl.
sunnudag og voru flutt verk eftir
Mr. de Lavigne, Handel, frænd-
urna J.B. Loeillet og J.B. Loeillet
de Gant og Telemann. Flytjendur
voru Camilla Söderberg, sem lék
á ýmsar gerðir blokkflautu, Peter
Tompkins, er lék á barokkóbó,
en samfelld fylgirödd var leikin
af Ólöfu Sesselju Óskarsdóttur
og af Herði Áskelssyni er lék á
lítið orgel.
Tónleikarnir voru rammaðir
inn með tvíleiksverkum eftir La-
vigne, fyrir blokkflautu og óbó.
Lögin bera blómanöfn, heita Fjól-
an, Sóleyjarnar, Rósin, Geita-
toppur og Túlipanar og minna
þessi nöfn á venju, sem Couperin
„hinn mikli“ iðkaði gjarnan við
gerð sembalverka sinna. Camilla
og Peter léku þessi skemmtilegu
verk mjög vel.
Á milli glaðlegra „blómaverk-
anna“'voru leiknar fjórar sónöt-
ur. Sónata fyrir altflautu, í F-
dúr, op. 1, nr. 11, eftir Handel,
en lokakafli þessa verks er álíka
frægur og konsert kafli fyrir
flautu eftir J.S. Bach. Camilla lék
verk þetta af snilld og naut góðr-
ar aðstoðar Ólafar og Harðar í
samfelldu fylgiröddinni. Tríósón-
ata, op. 11, nr. 6, eftir Loeillet,
var mjög vel leikin af Camillu og
Peter en hann sýndi það svo að
ekki verður um villst, að hann
er frábær óbóleikari, í sónötu
eftir Loeillet de Gant. Tríósónata
í a moll, eftir Telemann, var
bragðbesta verkið á tónleikunum,
sérlega fyrsti (Largo) og þriðji
(Cantabile) kaflinn, sem báðir eru
frábærar tónsmíðar, þar sem fal-
legt samspil einleikara var ein-
staklega gott við sérlega vel
mótaðan undirleik.
Þessum skemmtilegu tónleik-
um lauk með túlipanalagi eftir
Lavigne. Á næstu tónleikum List-
vinafélagsins mun Hörður
Áskelsson leika á stóra orgelið,
m.a. c-moll passakaglíuna eftir
J.S. Bach, sem margir tónlistar-
sagnfræðingar vilja kalla „Dóm-
kirkju“ orgeltónlistarinnar, fyrir
rismikinn hljómbálk og mikilleik
verksins.
/V\
fMcDonaid's
■ ■ ■ TM
• •
OSKUDAGS-
TILBOÐ
Gegn afhendingu þessa mida.
SJÓR ljúffengur Big Mac
STÓR skammtur McFranskar
STORkók
Öskudagsverd aðeins kr.
Klippið út og
afhendið við
kassann
595,-
VEITINGASTAÐUR
FJÖLSKYLDUNNAR,
SUÐURLANDSBRAUT 56
'kiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiimiiMiiiaiiiiiniimi
Kolbeinn Bjarna-
son í Gerðubergi
Ragnar Björnsson
{ viðtali í Mbl. 12. febr. gefur
Kolbeinn í skyn áhyggjur sínar ef
svo kynni að fara að hann sjálfur
yrði jafnánægður og gagnrýnand-
inn. Þetta hlýtur að setja gagnrýn-
endur í nokkurn vanda, því vilji
maður segja eitthvað fallegt um
flautuleik Kolbeins verður maður
að leita uppi eitthvað neikvætt um
leik Kolbeins og vilji maður nefna
það neikvæða verður að reyna að
finna orð til að hæla honum. Gagn-
rýni ætti nefnilega ekki aðeins að
vera skrifuð fyrir áheyrendur held-
ur og, og ekki síður, fyrir flytjand-
ann, ef rétt er á haldið. Efnisskráin
var samansett af nýlegum verkum,
skulum við segja nútímaverkum,
sem segir ekki margt, svo óljóst er
hugtakið og mundi orðið nútímaleg
litlu breyta þar um, svo margvíslegt
er skrifað í dag. Það sem sameigin-
legt var öllum verkum tónleikanna
var að þeim fylgdu langar skýring-
ar frá hendi höfunda, skýringar sem
annaðhvort voru sóttar í eðlisfræði,
vitnað í gríska goðafræði eða gamla
kínverska speki, sögur sem ekki á
nokkurn hátt vitna til tónlistar.
Manni verður fyrst á að spyrja:
Hvers vegna þessar löngu stór-
merku frásagnir af gn'skum guðum,
Lao Tzu, Konfúsíusi o.s.frv.? Er
tónlistin ekki fær um að standa ein
og standa fyrir sínu, eru þessar
gömlu sagnir, sem erfitt er að
tengja tónlistarflutníngnum, fram
settar til að slá ryki í eyru og augu
áheyrandans? Er þetta kannske
ballett-músík? Þar fylgir oft saga,
en þá vantaði dansarana. Mér er
það ljóst að lausnin á tengingarörð-
ugleikum getur legið í eigin
heimsku, og vona ég eiginlega að
svo sé. Sögurnar í efnisskránni og
þar með líklega skýringar á verkun-
um, las ég fyrst eftir að ég kom
heim og spjalla því eingöngu um
áhrif þeirra tóna sem bárust um
tónleikasal Geröubergs, án tillits til
gömlu sagnanna og birtist í 1.
Density 21.5. eftir Edgard Varése,
samið vegna vígslu nýrrar flautu
úr platínu og 21.5. mun vera eðlis-
þyngd efnisins platína. Stef fárra
nótna innan fimmundartónbils, fær
á sig nokkrar myndir, það er allt
og sumt, hvorki slæm né sérlega
merkileg tónsmíð. Þorsteinn Hauks-
son átti cho fyrir flautu og segul-
band. Þytur frá segulbandinu, síðan
kemur flautan inn, átti kannske að
lýsa hektísku lífi nútímans, segul-
bandið mun hafa verið unnið við
einhverjar bestu aðstæður sem fyr-
ir finnast, þó fannst mér bandið
Kolbeinn Bjarnason.
nokkuð einhliða og erfitt veittist
mér að finna form í hljóðbandinu.
The Flight of Icarus eftir Hafliða
Hallgrímsson byijaði nokkuð
spennandi, stemmning í öðrum
þættinum, en einhveija uppgjöf
fann ég fyrir í síðasta þættinum.
Brian Ferneyhough átti Mnemo-
syne fyrir bassaflautu og segulband
sem sett var sex bassaflautum og
Kolbeinn sjálfur hafði hljóðritað
fyrir tveim árum. Eftirtektarvert
verk, sem varð þó orðið nokkuð
langdregið í lokin, gat minnt á heið-
arstemmningar eða á málfar þess
sem er að glata málinu. Lethe fyr-
ir bassaflautu eftir Atla Heimi
gæti verið hugleiðing eða tiívera
milli lífs og dauða, langar þagnir,
sem hvergi máttu vera of langar
né of stuttar. Heyra hefði mátt
saumnál detta meðan verkið var
leikið og sýndi Kolbeinn feikna vald
sitt hér yfir tónmyndun hvað hann
gerði reyndar í öllum verkefnum
tónleikanna. Kolbeinn er sannar-
lega listamaður í flutningi þessarar
tegundar tónlistar og kannske fáum
líkur, en til að vega eitthvað upp á
móti þessari yfirlýsingu má vera
að klassíkin sé honum ofviða, von-
andi sannar hann þó sem fyrst að
svo er ekki. Harvey Sollberger átti
síðasta verkið á efnisskránni, Rid-
ing the Wind, þijú atriði sem lýsa
skulu vindinum og þar sem Kol-
beinn mátti hafa sig allan við að
koma öllu til skila, m.a. að leika á
ínnsoginu auk flestra annarra
kúnsta. Það má öllum ljóst vera að
hér er um þroskahefta umfjöllun
að ræða, sem las efnisskrána allt
of seint og spjallar eingöngu út frá
því sem honum heyrðist.
Tónlist
Caput-hópurinn á
Háskólatónleikum
FÉLAGAR úr Caput-hópnum hafa tekið að sér umsjón með Háskóla-
tónleikum á morgun, miðvikudag. Það eru Sigurður Halldórsson
sellóleikari, Guðni Franzson klarinettuleikari og Valur Pálsson
kontrabassaleikari sem koma fram.
Á efnisskránni eru fjögur verk,
samin á síðustu tveimur árum: ein-
leiksverk fyrir selló eftir Hollend-
ingana Maartein Altena og Andries
van Rossem, einleiksverk fyrir
klarínett eftir danska tónskáldið
Bent Sorensen og tríó fyrir klarin-
ettu, selló og kontrabassa eftir
Hauk Tómasson.
Verkin eru öll samin á síðustu
tveimur árum af yngri kynslóð tón-
skálda. Hollensku tónskáldin hafa
lítið verið flutt hérlendis en Andries
van Rossem skrifaði kammerverk
fyrir Caput-hópinn 1991 sem Caput
frumflutti á tónleikaferð um Evrópu
í árslok 1991.
Bent Sorensen var á síðasta ári
tilnefndur til Norrænu tónskálda-
verðlaunanna fyrir hönd Danmerk-
ur. Hann vinnur nú að stóru verki
fyrir Caput-hópinn sem pantað er
fyrir tilstuðlan Norræna tónlistar-
ráðsins, NOMUS.
Haukur Tómasson lauk' við tríó
fyrir klarinettu, selló og kontra-
bassa á sl. ári og var verkið frum-
flutt á Kjarvalsstöðum í júlí sl. og
heyrist nú í annað sinn. Þetta er
kraftmikið verk fyrir sérstæða
hljóðfæraskipan og verður að telja
með því athyglisverðasta sem fram
kom í íslenskum tónbókmenntum á
sl. ári.
Tónleikarnir eru haldnir í Nor-
ræna húsinu og hefjast kl. 12.30.
Handhöfum stúdentaskírteina er
boðinn ókeypis aðgangur, en að-
gangseyrir fyrir aðra er 300 kr.
(Fréttat ilkynning)
i
i
i
i
í
€
<
<
<
<
í
I
<