Morgunblaðið - 15.02.1994, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 1994
31
Héraðsskógar skíla sér
I eftir Helga Gíslason
-+
Nú í ársbyijun 1994 þykir mér
rétt að segja frá því helsta sem
hefur í raun verið gert í Héraðs-
skógaverkefninu síðastliðin 5 ár.
Má núna segja að við séum búin
að slíta barnsskónum. Árið 1994
er þriðja árið í röð sem verkefnið
hefur svipaða fjárveitingu og skap-
ar það grundvöll fyrir stöðugleika
og ekki síður möguleika til hag-
ræðingar. Einnig er þetta fyrsta
árið sem fjárveitingar fást án þeirr-
ar miklu baráttu sem hefur þui-ft
að viðhafa á undangengnum árum.
Það er engu líkara en að íjárveit-
ingarvaldið hafi loks sætt sig við
tilvist Héraðsskóga og vona ég að
svo verði áfram.
Undirbúningur
Á árinu 1989 hófst undirbúning-
ur sem fólst í því að kortleggja
Fljótsdalshérað og var gróðurnýt-
ingardeild Rala fengin til þess,
einnig var vilji bænda til þátttöku
í skógrækt kannaður og haldin
voru skógræktarnámskeið fyrir
bændur.
Á árinu 1990 fór fram mikil
undirbúningsvinna. Það ár byrjaði
í raun frekar illa því okkar ágæta
stjórnsýsla á suðvesturhorninu
veitti þessu ekki fjárhagslegan
stuðning. M.ö.o. fjárveitingar
brugðust og á fjárlögum þess árs
fengust ekki nema 18 milljónir
(allar tölur eru á núvirði) til að
hefja undirbúning og framkvæmd-
ir, en óskað hafði verið eftir um
70 milljónum. Þó ákváðu menn að
gefast ekki upp og var á útmánuð-
um 1990 unnin heildarskógrækt-
aráætlun á 36 þúsund hektara
undirlendi Fljótsdalshéraðs innan-
verðs. Út frá því var síðan áætluð
árleg ijármagnsþörf miðað við að
verkefnið stæði í 40 ár. Samhliða
voru lagaframvarp og drög að
samningum við bændur gerð.
Þessu var slegið saman í Frumvarp
til laga um Héraðsskóga og var
það fyrst lagt fyrir Alþingi vorið
1990 en ekki samþykkt fyrr en
11. mars 1991, þá eftir nokkrar
breytingar og heilmikið stapp. Á
fyrri hluta ársins 1990 var jafn-
framt barist fyrir viðbótarfjárveit-
ingu og fékkst hún um vorið. í
kjölfar þess var ákvörðun tekin um
byggingu gróðrarstöðvar til að
mæta væntanlegri plöntuþörf.
Ákveðið var að velja henni heppi-
legan stað þar sem aðgangur væri
að heitu vatni og er flestum kunn-
ugt um staðsetningu hennar nú á
Egilsstöðum. Einnig varð veruleg
stækkun á gróðrarstöðinni á Hall-
ormsstað í þá átt að mæta plöntu-
þörf Héraðsskóga. Þessar tvær
stöðvar framleiða nú dýrustu að-
föngin, plöntur sem notaðar eru
til skógræktar á Héraði. Oft brest-
ur menn skilning á tilgang og
starfsemi gróðrarstöðva í þá veru
að þar sé stunduð skógrækt.
Gróðrarstöð er hinsvegar fram-
leiðslutæki á vörum sem notað er
til skógræktar og skipta þá gæði
vörunnar mestu máli og að verð
sé sanngjarnt. Skógræktin sjálf fer
hinsvegar fram hjá bændum eftir
ýtarlegu skipulagi áætlanadeildar
Skógræktar ríkisins. Inn í það
skipulag eru vegnar flestar land-
fræðilegar forsendur og er mark-
miðið að fá fram skóg með heil-
brigðu og sterku vistkerfi með fjöl-
breyttri flóru sem skili af sér arði.
Við skipulagsvinnuna er sérstak-
lega tekið tillit til náttúruminja og
mannvistarleifar kortlagðar.
Fjárveitingar
Fjárveitingar til Héraðsskóga
hafa fengist nokkurnvegin í sam-
ræmi við áætlun ef litið er burt frá
árinu 1990 þegar óskað var eftir
rúmum 70 milljónum á verðlagi
ársins í ár en ekki fengust nema
18 milljónir af fjárlögum. En eftir
nokkra baráttu fengust rúmar 12
„Gróðursettur skógur á
vegum Héraðsskóga er
nú orðinn um 15 fer-
kílómetrar að flatar-
máli.“
milljónir í viðbót það ár. Eftir þetta,
þegar áætlanir höfðu verið gerðar
og Alþingi sett lögin, fóru fjárveit-
ingar að verða sambærilegar áætl-
unum og eru heildarijárveitingar
með þessu ári orðnar um 232 millj-
ónir. Rétt er að geta þess hér að
áætlaður heildarkostnaður við
verkefnið er um 2,6 milljarðar.
Stjórn og hlutverk
Núverandi stjórn Héraðsskóga,
sem er þriðja stjórnin frá byijun,
er skipuð af landbúnaðarráðherra.
í henni eiga sæti Sigurgeir Þor-
geirsson formaður, sem jafnframt
er aðstoðarmaður ráðherra, Jón
Loftson, skógræktarstjóri frá
Skógrækt ríkisins, sem er einnig
að meiru eða minna leyti höfundur
Héraðsskóga, og Jónas Magnús-
son, bóndi á Uppsölum, tilnefndur
af Félagi skógarbænda á Héraði.
Hlutverk Héraðsskóga fyrir
utan að stjórna framkvæmdum er
fyrst og fremst að halda í jafn-
vægi þeim ijóram stoðum sem
verkefnið hvílir á:
1. Flatarmál lands þess, sem tekið
er til skógræktar sé nægjanlegt.
2. Landið sé skipulagt.
3. Nægjanlegur fjöldi plantna sé
tryggður.
4. Fjárveitingar séu í samræmi við
áætlanir.
Samið hefur verið um 5.000
ha landsvæði til skógræktar
Gerðir hafa verið vel á sjötta tug
samninga við bændur um skóg-
ræktarsvæði sem eru samtals rúm-
ir 5.000 ha að flatarmáli. Á árun-
um 1990-1993 voru gróðursettar
tæpar 4 milljónir plantna á þessum
jörðum og áætlað er að gróður-
setja 1,4 milljónir plantna á árinu
1994.
svæðinu með tilkomu Héraðs-
skóga. Á ári hveiju vinna að ein-
hveiju leyti um 100 manns við
verkefnið. Hér er ekki átt við árs-
verk heldur tímabundin störf. Má
geta að störf við gróðrarstöðvar
og skógrækt bæði hjá Skógrækt
ríkisins og Héraðsskógum auk
margvíslegra þjónustustarfa s.s.
skrifstofustarfa við skógrækt á
Héraði eru tímabundið langt á
annaðhundrað störf sem gera lík-
lega um 60 ársverk. Þannig að
skógrækt skiptir Héraðsbúa veru-
legu máli út frá atvinnusjónarmið-
um.
Aðalstöðvar Skógræktar ríkisins
voru fluttar á Hérað um líkt leyti
og Héraðsskógar voru að stíga sín
fyrstu spor og verður það að telj-
ast nokkur heppni því styrkur af
því er nánast ómældur. Þar hafa
Héraðsskógar haft aðgang að fag-
mönnum skógræktarinnar, ýmissi
þjónustu þar að lútandi sérstakleg
þó skipulagsvinnu áætlanadeildar-
innar. Án hennar væri þetta verk-
efni nánast óframkvæmanlegt, það
væri svona eins og að byggja hús
án teikninga og þeirrar verkfræði
og arkitektúrs sem liggur þar að
baki.
Skógarafurðir
Varðandi skógarafurðir er
kannski ekki mikið að segja, þar
sem við höfum lítið hráefni og
skógur sá sem við eram að planta
fer ekki að skila neinu viðarmagni
fyrr en eftir 20 ár. Þó hefur verið
framleitt nokkuð af girðingastaur-
um, smíðavið og í litlum mæli eldiv-
ið, parkett og panel úr þeim skóg-
um sem fyrir vora. Til að auka
möguleika í nýtingu þess viðar sem
til fellur er verið að kaupa fletti-
sög. Hún hefur þann eiginleika að
geta sagað kónísk tré í borð, verk-
stæði hér á svæðinu þurfa kantað
tré til frekari vinnslu, þessi sög
leysir þann vanda. Einnig er verið
að leita að og reyna fleiri mögu-
leika til nýtingar skógar. Er of
snemmt að segja hvort einhver af
þeim heppnast en niðurstöður af
sumum þessarra verkefna ættu að
[^öW^n6aurs«tt^tontn^99^l993j|
Sumarið 1993 voru teknar út
gróðursetningar fyrir árin 1991 og
1992 og kemur þar fram að afföll
plantna eru um 22% sem verður
að teljast nokkuð gott ef borið er
saman við stóra skógræktarþjóð
eins og Svía þar sem 25% afföll
eru taliri eðlileg. Einnig hefði mátt
reikna með meiri byijunarörðug-
leikum við framkvæmdir þar sem
öll vinnubrögð voru fyrir flesta ný
af nálinni. Kannski er ástæðan
fyrir velheppnaðri byrjun sú að
bændur og búalið hafa að stærst-
um hluta unnið verkin sjálfir, það
eru jú þeir sem þekkja sínar jarðir
best og eru vanir margvíslegum
ræktunar- og bústörfum.
60 ársverk við skógrækt
á Héraði
Ekki er spurning um að atvinna
hefur aukist allverulega hér á
ilPl
HUGBUNAÐUR
FYRIR WINDOWS
|H KERFISÞRÓUN HF.
FÁKAFENI 11 - SÍMI 688055
PowerPoint námskeið
94028
Tölvu- og verkfræðijijónustan
Tölvuskóli Halldórs Kristjanssonar
Grensásvegi 16 • © 68 80 90
Helgi Gíslason
innan girðingar á Hallormsstað.
Þetta verður með tímanum gjöful
hráefnisauðlind hér á Fljótsdals-
héraði. Frekari úttbreiðsla skógar-
ins mun þó minnka út áratuginn
því á þessu ári verður byijað að
bæta fleiri tegundum inn í þær
gróðursetningar sem eru nú fyrir.
Þessar gróðursetningar aukast út
áratuginn þangað til um aldamótin
að útbreiðsla nýrra gróðursetn-
ingasvæða verður nánast stöðvuð ~
en sama magn plantna verður samt
sem áður gróðursett á ári hveiju.
Lokaorð
f lokin vil ég segja að með sama
framhaldi og verið hefur í skóg-
rækt síðastliðin 5 ár á Héraði, mun
ekkert koma í veg fyrir að hér
vaxi stór hluti nytjaskóga íslend-
inga framtíðarinnar. Ekkert er því
eðlilegra en bændur, Skógrækt rík-
isins og sjórnvöld skipuleggi og
komi í framkvæmd fleiri áþekkum
verkefnum og Héraðsskógar eru.'
Það væri gert í þeim landshlutum
sem henta. Árlegur kostnaður við
Héraðsskóga er um 0,05% af fjár-
lögum ríkisins. Ef bætt væri við,
segjum. þremur áþekkum verkefn-
um, væri heildarkostnaður innan
við 0,2% af fjárlögum. Þetta er
ekki mikill kostnaður miðað við
hveiju nytjaskógrækt skilar bara
í störfum og einnig er reiknað með
að fjárfestingin skili 3% innri vöxt-
um.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Héraðsskóga.
koma í ljós í lok þessa árs.
15 fkm af skógi
Það sem eftir stendur og skiptir
kannski mestu máli er að gróður-
settur skógur á vegum Héraðs-
skóga er nú orðinn um 15 ferkíló-
metrar að flatarmáli og er það jafn
stórt landsvæði og allur skógur
Þeir eigfnast eleki
sem eyöa
re
ða pemngfum
sflulegfa!
Leggðu heldur reglulega inn á Bakhjarl
Sparisjóðs vélstjóra.
Bakhjarl gaf 6,64% raunávöxtun í jan. - des. 1993
og gaf hæstu raunávöxtun á sérkjarareikningum
í íslenska bankakerfinu árin 1991 og 1992.
Þú kýrð Letur en áður
meá reglulegfum spamaái
á Bakkjarli Sparisjóás vélstjóra.
n
SPARISJÓÐUR VÉLSTJÓRA
Borgartúni 18, sími: 628577. - Síðumúla 1, sími: 685244.
- Rofabæ 39, sími: 677788. Wr