Morgunblaðið - 15.02.1994, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRUAR 1994
4-
í
3H*f0tniÞ(fifeÍfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur-Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. ó mánuði
innanlands.'í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Samkeppni á
kjötmarkaði
"TTerðstríð er hafíð á kjötmark-
V aðnum neytendum til mik-
illa hagsbóta og ánægju. Þeir eru
í ekki vanir slíkri samkeppni í hefð-
íbundinni landbúnaðarfram-
l leiðslu, þótt öðru hveiju hafi verð
I á einstökum kjötvörum verið
1 lækkað til að losna við umfram-
birgðir. Það sem er óvenjulegt
| að þeesu sinni er að verðstríðið
nær til allra helztu kjötvara,
1 dilkakjöts, nautakjöts, svínakjöts
og kjúklinga. Lögmálið um fram-
boð og eftirspurn ræður ríkjum,
. a.m.k. tímabundið, á kjötmark-
aðnum.
Verð á íslenzkum landbúnað-
arvörum hefur verið mjög hátt,
ekki sízt þegar miðað er við verð-
lag í nálægum löndum og reynd-
ar einnig þegar tillit er tekið til
kaupgetu alls almennings. Þann-
ig hefur þetta verið lengi, þrátt
fyrir gífurlegan opinberan stuðn-
ing við landbúnaðinn. Ekki er að
sjá, að hann hafi skilað sér i vöru-
verðinu né til að skapa bændum
í hefðbundinni framleiðslu góð
lífskjör. Nú er myndin breytt,
; tjárframlög ríkisins hafa verið
skorin niður, fyrst og fremst út-
flutningsuppbætur, og fram-
leiðslustýring eða kvótakerfi
^þrengir mjög að bændum.
Þrátt fyrir framleiðslustýring-
una er enn offramleiðsla á kjöt-
vörum. Birgðir hlaðast upp með
i tilheyrandi kostnaði og ekki er
'i lengur hægt að flytja þær út á
ábyrgð ríkissjóðs. Vandann verð-
ur því að leysa á innanlandsmark-
aði og við þær aðstæður er það
lögmálið um framboð og eft-
irspurn sem kemur til skjalanna.
Birgðirnar eru svo miklar, að
veruleg verðlækkun er óhjá-
kvæmileg. Á sumum framleið-
endum er ekki að heyra, að þeir
fagni sérstaklega lækkun verðs-
ins til neytenda heldur hafi
áhyggjur af því, að einhveijir
þeirra verði að hætta starfsemi.
Þessi afstaða lýsir sér vel í
ummælum eins kaupmannsins,
þegar hann var að útskýra verð-
lækkunina. Hann spurði hvað
framleiðendur gætu gert, ríkis-
styrkir væru að hverfa, engar
útflutningsbætur greiddar lengur
og birgðir söfnuðust upp. Þá
væri engin önnur útleið en að
lækka verð til neytenda. Þessi
ummæli lýsa þeim hugsunar-
hætti, sem alltof lengi hefur ver-
ið við lýði varðandi framleiðslu
og-sölu á búvöru. Neytandinn var
afgangsstærð og ekki litið á það
sem raunverulegan kost að auka
söluna með lækkun vöruverðsins.
Sem betur fer er þessi hugsunar-
háttur nú á undanhaldi. Æ fleiri
búvöruframleiðendum er orðið
ljóst, að hagsmunir þeirra og
neytenda fara saman að því leyti,
að jöfn og stöðug sala afurða
eigi sér stað og bezta leiðin til
þess er hagstætt verð og vöru-
gæði.
Miklar breytingar hafa orðið í
landbúnaði síðustu árin og enn
meiri breytingar eru framundan.
Aðild landsins að Evrópska efna-
hagssvæðinu og GATT-sam-
komulaginu kallar á opnun mark-
aða og þar á meðal á búvörum.
Afleiðingin verður aukin sam-
keppni á ýmsum landbúnaðaraf-
urðum hér á landi. Þetta hafa
bændasamtökin óttast, en það
virðist hafa gleymst í umræðunni
þar tii nýlega, að opnun markaða
erlendis veitir íslenzkum bændum
líka mikil tækifæri. Til að þau
nýtist þarf áð losa bændur úr
viðjum kvótakerfisins þannig að
þeir geti nýtt sér sérkenni ís-
lenzkra landkosta og náttúru og
dugnaður og þekking þeirra
sjálfra fái notið sín. Bændur
þurfa frelsi til athafna til að geta
snúið vörn í sókn. Þeir þurfa að
ráða framleiðslu sinni sjálfir og
bera á henni ábyrgð. Stækkun
búa og sérhæfing leiðir til auk-
innar hagkvæmni og þar með
lægra vöruverðs, bætir sam-
keppnisstöðuna heima og erlend-
is. Að sjálfsögðu þurfa bændur
að fá aðlögunartíma til að bregð-
ast við þessum nýju aðstæðum,
jafnt erlendri samkeppni sem
þeim tækifærum sem opnun
markaða býður upp á.
Gæði íslenzkrar búvöru eru
tvímælalaust mikil og almennt
eru þær heilnæmari en víðast
hvar vegna hreinnar náttúru og
þess, að bændur nota lítið af lyfj-
um eða efnum við framleiðslu
sína. í þessu eru fólgnir miklir
möguleikar fyrir íslenzkan land-
búnað þar sem kröfur neytenda
um hollustu færast sífellt í vöxt.
Viðurkenning bandarískra yfir-
valda á íslenzku lamba- og nauta-
kjöti sem „hreinni" vöru er mikil-
vægur áfangi og veitir ekki að-
eins möguleika á útflutningi held-
ur einnig á mun hærra verði en
ella. Tilraunir á markaðssetningu
íslenzkra búvara erlendis eru
þegar hafnar eða í undirbúningi.
Verðlækkun á kjöti síðustu
daga hefur verið mjög mikil og
numið allt að þriðjungi. Kostnað-
inn bera bændur og aðrir fram-
leiðendur og loks kaupmenn.
Samkeppnin er svo mikil í stór-
mörkuðum, að verðið er jafnvel
lækkað undir innkaupsverð.
Samkeppnin í matvöruverzl-
uninni hefur komið neytendum
til góða og er óhætt að fullyrða,
að fátt hefur aukið kaupmátt
launþega meira undanfarin ár.
Vinna þarf að því, að almenning-
ur njóti áxaxta fijálsrar sam-
keppni á sem flestum sviðum og
þar á verzlun með búvörur ekki
að vera undanskilin.
Skeljungur hf. hefur sent samkeppnisráði lögfræðiálit
Flutníngsjöfnun stríðir gegn
markmiðum samkeppnislaga
SKELJUNGUR hf. hefur farið þess á leit við samkeppnisráð að það
taki til athugunar ákvæði laga um flutningsjöfnunarsjóð og innkaupa-
jöfnun olíu og bensíns í þeim tilgangi að ganga úr skugga um hvort
þau stríði gegn markmiðum samkeppnislaga og torveldi frjálsa sam-
keppni í viðskiptum. I lögfræðiáliti sem fyrirtækið hefur látið vinna
kemur fram það álit að ástæða sé til að ætla að bæði inntak laganna
og formleg framkvæmd þeirra stríði gegn markmiðum samkeppnislag-
anna og jafnframt að seta forsljóra Samkeppnisstofnunar í stjórn flutn-
ingsjöfnunarsjóðs geti beinlínis skort lagastoð. Telur lögmaðurinn að
nauðsynleg endurskoðun laganna styðji afnám þeirra.
Olíufélögin þijú greiða ákveðna
krónutölu af hveijum lítra bensíns
og olíu í flutningsjöfnunarsjóð.
Gjald þetta er nú til dæmis ein króna
á bensínlítrann og 95 aurar á lítra
gasolíu. Peningarnir eru notaðir til
að endurgreiða olíufélögunum flutn-
ingskostnað. Upphaflegur tilgangur
laganna var að tryggja að olíu- og
bensínverð hjá hveiju félagi væri
það sama til sömu nota hvar sem
er á landinu. Tekjur flutningsjöfn-
unarsjóðs námu rúmum 600 milljón-
um árið 1990 og 1991, 742 milljón-
um kr. árið 1992 og er talið að tekj-
urnar hafi verið svipaðar á síðasta
ári.
Félögin fá mismikið úr sjóðnum
vegna mismunandi staðsetningar
birgðastöðva og dreifingarstaða.
Skeljungur og Olíuverslun íslands
greiða meira í sjóðinn en þau fá úr
honum en Olíufélagið hf. (ESSO)
fær meira úr honum en nemur inn-
greiðslum þess. Þannig námu
greiðslur Skeljungs umfram endur-
greiðslur 34-38 milljónum kr.
1990-91 ogtæpum 50 milljónum á
árinu 1992. Olís greiddi á sama
hátt 18 milljónir til sjóðsins hvort
ár 1990 og ’91 og 28 milljónir 1992.
Aftur á móti fékk Olíufélagið hf.
nálægt 50 milljónum kr. úr sjóðnum
hvort ár 1990 og ’91 umfram
greiðslur í hann ogtæpar 25 milljón-
ir árið 1992.
Styður afnám laganna
í álitsgerð sem Hallgrímur B.
Geirsson hrl. hefur unnið fyrir Skelj-
ung hf. er dregin sú ályktun af
greinargerð með frumvarpi til sam-
keppnislaga að þó tekið sé fram að
lögin ryðji ekki sjálfkrafa úr vegi
samkeppnishömlum samkvæmt öðr-
um lögum standi vilji löggjafans tii
þess að ‘ sérstök endurskoðun fari
fram á öðrum lögum og reglum sem
fela í sér opinberar samkeppnis-
hömlur til samræmis við yfirlýst
markmið samkeppnislaganna. í
samkeppnislögunum kemur fram að
ef samkeppnisráð eða Samkeppnis-
stofnun telja að ákvæði laga eða
stjórnvaldsfyrirmæla stríði gegn
markmiði laganna og torveldi fijálsa
samkeppni í viðskiptum skuli þau
vekja athygli ráðherra á því áliti
og birta það almenningi. Sýnist
Hallgrími full ástæða til að vakin
sé athygli Samkeppnisstofnunar á
þeirri stöðu sem upp er komin varð-
andi lögin um flutningsjöfnun með
gildistöku samkeppnislaga með það
fyrir augum að stofnuninni gefist
kostur á að bregðast við.
í lögfræðiálitinu er einnig fjallað
um hvort samkeppnishömlur lag-
Morgunblaðið/Sverrir
Isnjónum
ÞAÐ var víða fjör í skíðabrekkum í góðviðrinu í gær og þurftu
ekki allir að fara langt eftir þeirri skemmtun. Heiða Ingvadótt-
ir, Thelma Osk Jóhannesdóttir og tíkin Táta voru ánægðar
með skíðafærið í Breiðholtinu.
anna um flutningsjöfnun á olíu og
bensíni stangist á við samninginn
um Evrópska efnahagssvæðið.
Kemst Hallgrímur að þeirri niður-
stöðu að lögin falli ekki undir banná-
kvæði EES. Hins vegar telur hann
að aðild íslands að EES þrýsti sjálf-
stætt á um endurskoðun laganna
eða eftir atvikum afnámi þeirri og
megi telja að sá þrýstingur fari
vaxandi.
Það er niðurstaða lögmannsins
að nauðsynleg endurskoðun laga
um flutningsjöfnunarsjóð og inn-
kaupajöfnun olíu og bensíns styðji
afnám þeirra enda vandséð hvernig
inntak þeirra um verðmyndun og
verðstýringu verði yfirleitt fellt að
anda og markmiðum samkeppnis-
laga.
Setu forstjóra skortir lagastoð
Samkvæmt lögum skal verðlags-
stjóri vera formaður flutning-
sjöfnunarsjóðs. Með gildistöku sam-
keppnislaga breyttist heiti Verð-
lagsstofnunar í Samkeppnisstofun
og yfírmaðurinn varð forstjóri Sam-
keppnisstofnunar. í lögfræðiálitinu
til Skeljungs kemur fram að ekkert
beint ákvæði í samkeppnislögunum
mæli fyrir um að forstjóri Sam-
keppnisstofnunar taki sæti verð-
lagsstjóra eða gegni hlutverki hans
samkvæmt eldri sérlögum, til dæm-
is í stjórn flutningsjöfnunarsjóðs.
Ekki hafi heldur verið gefnar út
reglugerðir þessa efnis né að ráð-
herra hafi haft atbeina að sérstakri
skipan forstjórans til starfans sem
út af fyrir sig mætti draga í efa
að teldist fullnægjandi í stöðunni.
Út frá þessu telur lögmaðurinn þá
ályktUn nærtæka að setu forstjóra
Samkeppnisstofnunar í stjórn flutn-
ingsjöfnunarsjóðs skorti lagastoð.
Hann vekur athygli á breyttu
hlutverki Samkeppnisstofnunar í
kjölfar nýju laganna og þeirri
áherslu sem lögð er á stjórnsýslu-
legt sjálfstæði, óhlutdrægni og trú-
verðugleika þeirra sem sitja í sam-
keppnisráði og öðrum nefndum
samkvæmt samkeppnislögum. Segir
Hallgrímur að það sýnist skjóta
nokkuð skökku við, alveg burtséð
frá lagasjónarmiðum, að forstjóri
Samkeppnisstofnunar taki sæti
verðlagsstjóra samkvæmt eldri
samkeppnishamlandi sérlögum
vegna þess eðlismunar sem er á
starfi verðlagsstjóra og forstjóra
Samkeppnisstofnunar. Sú ráðstöfun
sýnist til þess fallin að draga úr
nauðsynlegum trúverðugleika Sam-
keppnisstofnunar, samkeppnisráðs
og áfrýjunarnefndar samkeppnis-
mála til að vinna að framkvæmd
og markmiðum samkeppnislaganna
með þeim breyttu áherslum sem
rætt sé um.
Nauðasamningur
Borgeyjar staðfestur
FRUMVARP að nauðasamningi sjávarútvegsfyrirtækisins Borgeyjar
hf. á Höfn í Hornafirði var staðfest í Héraðsdómi Austurlands í gær.
Þar með er kominn á sá samningur milli Borgeyjar og allra lánar-
drottna félagsins um greiðslu skulda þess sem unnið hefur verið að
frá því síðla hausts.
Lánardrottnar Borgeyjar hf. sam-
þykktu nauðasamninginn fyrir mán-
uði. Eftir að fyrirtækið hafði sent
frumvarp að samningum og greinar-
gerð umsjónarmanns þeirra til hér-
aðsdómara þurfti hann að auglýsa
eftir andmælum í Lögbirtingarblað-
inu. Við þinghaldið í gær mætti eng-
inn og staðfesti Ólafur Börkur Þor-
valdsson héraðsdómari Austurlands
samninginn.
Kröfum breytt í hlutafé
í samningnum felst að kröfuhafar
breyta um 200 milljóna kr. kröfum
í hlutafé í fyrirtækinu, þar á meðal
bæði Landsbankinn og Olíufélagið
hf. Byggðastofnun og Atvinnutrygg-
ingasjóður skuldbreyta lánum sínum
til tólf ára. Er nú hægt að fara að
framkvæma nauðasamninginn, með-
al annars með grpiðslu þeirra skulda
sem eftir standa.
Sjálfstæðismenn í Eyjum hætta við prófkjör
Bæjarstjórinn
í fjórða sætinu
GUÐJON Hjörleifsson bæjarstjóri í Vestmannaeyjum mun skipa fjórða
sætið á iista sjálfstæðismanna í Vestmannaeyjum við sveitarsljórnar-
kosningarnar í vor. Honum verður jafnframt stillt upp sem bæjarstjóra-
efni flokksins. Hætt hefur verið við að halda prófkjör sem ráðgert
hafði verið aðra helgina í mars til að velja á framboðslistann. Að sögn
Arnars Sigurmundssonar, formanns fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélaganna
í Eyjum, hafði verið stefnt að þátttöku 18 frambjóðenda í prófkjöri
en þegar ekki bárust fleiri en sjö tilkynningar um framboð var ákveð-
ið að fela uppstillingárnefnd að stilla upp framboðslista.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú sex
af níu bæjarfulltrúum í Eyjum en við
kosningar í vor verður bæjarfulltrú-
um fækkað í sjö.
Að sögn Arnars hafa sjálfstæðis-
menn í Eyjum haldið prófkjör fyrir
hverjar kosningar allt frá 1978 og
gætti ákveðinnar þreytu í garð þeirr-
ar aðferðar og ljóst að erfitt yrði að
fá fólk til framboðs með þeim hætti.
Þegar Ijóst var að einungis sjö gæfu
kost á sér í prófkjör, þar sem kjósa
átti um sex sæti, hafi verið ákveðið
að fara þá leið að láta uppstillingaij-
nefnd um að velja framboðslistann
og var það í samræmi við fyrri sam-
þykkt fulltrúaráðsins.
Á fundinum var jafnframt sam-
þykkt áskorun á Guðjón Hjörleifsson
um að taka baráttusæti fyrir áfram-
haldandi meirihluta flokksins og
verða stillt upp sem bæjarstjóraefni
flokksins og tók hann þeirri áskorun.
Þetta verður, að sögn Arnars Sigur-
mundssonar, í fyrsta skipti í yfir þijá-
tíu ár sem ákveðnu bæjarstjóraefni
verður stillt upp við sveitarstjórnar-
kosningar í Vestmannaeyjum.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 1994
27
AF INNLENDUM
VETTVANGI
HALLUR ÞORSTEINSSON
Miklar hræringar á íslenska kjötmarkaðinum undanfarnar vikur
Túnabimdinn titringur eða
viðvarandi verðlækkun?
MIKLAR hræringar hafa verið a íslenskum kjötmarkaði undan-
farna daga og vikur, en þar hefur hver verðlækkunin fylgt í
kjölfarið annarrar í hefðbundnum kjöttegundum, og um síðustu
helgi kom svo mikil verðlækkun á kjúklingum í nokkrum stór-
inörkuðum að því er virtist öllum á óvart. Kjúklingaútsalan var
þó aðeins tímabundin þar sem nánast engar birgðir voru til í
landinu. Allt það magn sem á útsölu var boðið seldist upp, en
það voru samtals 30-40 tonn, og því er spáð skorti á kjúklingum
í næstu eina eða tvær vikur. Nánast öruggt þykir að verðið fari
aftur í það sem verið hefur undanfarið ár, eða um 600 kr. kíló-
ið. Verðlækkun á svínakjöti verður hins vegar viðvarandi eitt-
hvað áfram, en svínakjöt lækkaði í verði til bænda um 20% frá
síðastliðnu sumri til áramóta og eftir áramótin hefur heildsölu-
verðið síðan lækkað um 10% til viðbótar. Nautakjöt hefur einnig
iækkað verulega í verði og er því spáð að sú verði þróunin áfram,
en nautgripabændur, sem upp til hópa byggja nánast alla lífsaf-
komu sína á mjólkurframleiðslu, eru einu kjötframleiðendurnir
sem geta tekið á sig frekari verðlækkanir. Sauðfjárbændur taka
svo sinn þátt í verðstríðinu með því að bjóða 400 tonn afdamba-
kjöti á tilboðsverði sem er um 20% lægra en skráð verð, en það
er um helmingur þeirra dilkakjötbirgða sem til eru í landinu.
Sauðfjárframleiðslan hefur ekki meira svigrúm til að taka þátt
í samkeppni af þessu tagi þar sem hún er eina kjötgreinin sem
er njörvuð niður bæði hvað varðar framleiðslurétt og verðlagn-
ingu.
Astæðan fyrir því verðstríði /em
verið hefur á •kjötmarkaðinum er
einfaldlega offramleiðsla. Síðustu
áratugina hefur landbúnaðurinn
verið í tiltölulega stöðugu umhverfi
þar sem framleiðslustjórnun hefur
verið í flestum greinum og opinber
verðlagning. Með auknu fijálsræði
undanfarin ár hefur offramleiðsla
svo vaxið mun hraðar en búist hafði
verið við og að sama skapi hefur
verðið lækkað hraðar.
Gísli Karlsson, framkvæmda-
stjóri Framleiðsluráðs landbúnaðar-
ins, sagði í samtali við Morgunblað-
ið að reiknað væri með enn frekari
framleiðsluaukningu á kjötmarkað-
inum á þessu ári. Ef öllu væri slátr-
að fengjust um 18 þúsund tonn af
kjöti samanlagt, en hins vegar tæki
markaðurinn varla við nema 16
þúsund tonnum. Hann sagði að síð-
astliðið haust hefðu verið framleidd
um 850 tonn af kindakjöti umfram
greiðslumark sem miðað er við inn-
anlandsneyslu, en samkvæmt bú-
vörusamningi verður að selja þetta
kjöt úr landi, og auk þess taldi
hann líklegt að hægt væri að flytja
út um 350 tonn til viðbótar. Þá
væru eftir um 850 tonn á kjötmark-
aðinum, eða um 5% heildarmagns-
ins, og þau geta hæglega orðið til
þess að koma verðinu niður úr öllu
valdi ef ekkert væri að gert.
„Salan í heild verður ekki aukin
með því að lækka verðið heldur er
aðeins um tilflutning milli tegunda
að ræða, þannig að tegundirnar
lækka til skiptist. Niðu.rstaðan verð-
ur eftir sem áður um 16 þúsund
tonna kjötneysla, en hún hefur að
mestu leyti staðið í stað undanfarin
ár í kjúklingum, nautum og svínum.
Sá samdráttur sem hefur orðið hef-
ur nánast eingöngu verið í kinda-
kjöti, eða um 2% á ári, og menn
spá því að samdrátturinn verði
3-4% á þessu ári,“ sagði Gísli.
Nautgripabændur með
sérstöðu
Nautgripabændur eru þeir kjöt-
framleiðendur sem minnst eru háð-
ir sveiflum á kjötmarkaðinum þar
sem kjötframleiðsla er innan við
10% af tekjum hefðbundins kúa-
bónda. Undanfarið hafa þeir tekið
á sig miklar verðlækkanir, eða um
40% á einu og hálfu ári. Þeir hafa
hins vegar margir hveijir kvartað
yfir því að þessar lækkanir hafi
ekki skilað sér alla leið til neyt-
enda, og því sjái þeir ekki tilgang
í því að keyra verðið frekar niður.
Verð til nautgripabænda hefur ekki
breyst frá því í september 1992,
og hefur það verið nokkuð stöðugt
þar til í desember síðastliðnum, en
síðan þá hefur lækkunin orðið alllt
að 25% í viðbót við 15% lækkun sem
bændur tóku á sig í september
1992.
Björn Jónsson hjá Samstarfshópi
um sölu á lambakjöti sagði eina
orsök verðþróunarinnar undanfarið
vera þá miklu breytingu sem orðið
hefði á smásölumarkaðinum undan-
farin ár, en öfugt við það sem áður
hefði tíðkast væru nú margir heild-
söluaðilar að keppa um að selja
afurðirnar fáum og stórum aðilum
í smásöluverslun. Hlutverk afurða-
stöðvanna væri nú orðið þríþætt,
en auk þess að sjá um sláturheild-
söluna væru flestar þær stærri einn-
ig með kjötvinnslur þar sem þær
hefðu yfirburðastöðu. Slátrunin
væri nokkurn veginn rekin á núlli,
heildsalan væri rekin með tapi
vegna bundinnar heildsöluálagning-
ar, kostnaðarsams birgðahalds og
aukinna afslátta, ogtil þess að jafna
tapið hefði því verið meira lagt á
vinnsluvöruna, en það hefði síðan
orðið til þess að kjötneysla liefði
farið minnkandi og neysla á pasta
og annarri skyndivöru hefði aukist.
Þær samkeppnisreglur sem ríkja
á kjötmarkaðinum eru sauðfjár-
bændum í óhag og eru þeir að
margra áliti hreinlega dæmdir til
að verða undir í samkeppninni.
Væntanlega þýðir verðlækkun á
öðrum kjötvörum minnkandi sölu
kindakjöts, sem síðan þýðir minna
greiðslumark og lægri beingreiðsl-
ur, en það leiðir af sér flata skerð-
ingu á framleiðsluheimildum. Af
þessum sökum verður óhægt um
vik að ná fram frekari hagræðingu
í greininni, og sauðfjárbændur
verða því enn verr í stakk búnir til
að taka á sig frekari verðlækkanir.
Þess vegna er það álit margra sem
nálægt sauðfjárframleiðslu koma
Dilkakjöt, heilt læri
Nautakjöt, hakkað
Kjötframleiðsla og sala 1992-93
í tonnum
Framleiðsla
Kindakjöt
Nautakjöt
Svínakjöt
Alifuglakjöt
Hrossakjöt
Samtals
1992
8.596,6
3.378.1
2.644.2
1.595,5
830,6
1993
9.464.9
3.398,4
2.861,1
1.500.9
822,3
1.7045,0 18.047,6
S a I a
% 1992 1993 %
52 7.976,1 8.087,8 48
19 3.339,6 3.124,0 19
16 2.645,3 2.849,0 18
8 1.627,7 1.541,4 10
5' 673,1 666,4 4
16.261,8 16.268,6
Framleiðsla
umfram sölu
1992 1993
620.5 1.377,1
38,6 274,4
-1,1 12,1
-32,1 -40,4
157.5 155,9
Verð fjögurra kjötafurða 1988-94
Heimild: Hagtiðindi 1988-93. Meðaverö í þrem
stórmörkuðum í Reykjavík 14. feb. 1994. r~ feb. 1993
1.200 kr./kg
Svínakjöt, kótelettur
1.100
000
796,67
762,67
701,00
599,17
"srÞ' y<m% :ý\

’88 1989 1990 1991 1992 1993 ’94
að gefa verði framleiðsluna fijálsa
ogtengja beingreiðslurnar, sem séu
ekki annað en byggðastyrkir, við
eitthvað annað en kjötframleiðsl-
una. Þetta hljóti óumflýjanlega að
verða þróunin nái kjötframleiðend-
ur ekki valdi á offramleiðslunni.
Hvíta kjötið að ná jafnvægi
Bjarni Ásgeir Jónsson, formaður
Félags kjúklingabænda, sagði
kjúklingamarkaðinn hafa verið I
þokkalegu jafnvægi undanfarið, og
um áramótin hefðu birgðir verið
minni en mörg undanfarin ár, eða
30-40 tonn, en meðalsala á mán-
uði er um 130 tonn. Hann segir þau
30-40 tonn sem fóru á útsölu urn
helgina hafa að mestu leyti verið til
í verslunum, og þegar séu pantanir
á nýjum birgðum farnar að berast,
og verðið á kílóinu út úr búð yrði
væntanlega uni 600 kr. eins og það
hefði verið undanfarið, en staðan í
greininni væri einfaldlega þannig
að ekki væri svigrúm til að lækka
verðið.
Flestir telja að svínabændur geti
ekki til frambúðar haldið því lága
verði sem nú er þar sem þeir séu
farnir að framleiða undir kostnaðar-
verði. Franileiðsla svínakjöts hefur
farið vaxandi undanfarin ár, og
sagði Kristinn Gylfi Jónsson, for-
maður Svínaræktarfélags íslands,
að von væri á því að framleiðslan
myndi aukast enn um 8-10% á
þessu ári. Verðið á svínakjöti hefur
lækkað um 30% frá síðastliðnu
sumri, og sagði Kristinn augljóst
að það gæti ekki lækkað meira, og
væntanlega færi það upp á nýjan
leik eftir einhverja mánuði. Ilann
sagði alveg ljóst að margir framleið-
endur væru að reka búin sín með
tapi í dag og svo hefði verið undan-
farna mánuði, og ómögulegt væri
að sjá fyrir hveijar afleiðingar þess
yrðu.
Hagur neytenda
Verð sem bændur fá greitt fyrir
framleiðslu sína liggur ljóst fyrir í
flestum kjötgreinum, en erfiðara
er hins vegar að gera sér grein
fyrir hvað afurðastöðvarnar fá
greitt fyrir kjötið. Afurðastöðvar
eru að vísu með skráð verð á öllum
kjöttegundum, en afslættir sem þær
veita viðskiptavinum og greiðslu-
kjör sem kaupmenn fá er hins veg-
ar viðskiptaleyndarmál. Oft hefur
verið bent á fákeppni í verslun hér
á landi og hafa margir forvígismenn
bænda verið uggandi yfir því að
jafnvel einn aðili sé farinn að ráða
miklu um verð og greiðslukjör í
sölu á kjöti. Þessir aðilar séu því
farnir að gera rusk á kjötmarkaðin-
um sem hafi veruleg áhrif á afkomu
íslensks landbúnaðar. Með offram-
boði gefa framleiðendur því högg-
stað á sér og því hafa augu þeirra
beinst í vaxandi mæli að möguleik-
um á útflutningi til að losna við þær
birgðir sem eru umfram innan-
landsneysluna, og hafa verið ýmsar
blikur á lofti í því bæði í lamba-
kjöti og nautakjöti.
Hver sem framvindan á kjöt-
markaðinum kann að verða á næstu
vikum eða mánuðum er ljóst að það
eru neytendur sem hagnast á öllum
hræringum af því tagi sem verið
hafa undanfarið, en framleiðend-
urnir, eða sá hluti þeirra sem stend-
ur hvað höllustum fæti, sitja í súp-
unni ef tilhneigingin verður áfram
í þá átt sem verið hefur. Ef afurða-
stöðvarnar leggja upp laupana
vegna samkeppninnar endar það
með að þær geta ekki gert upp við
bændut' sem verða að taka skellinn
á sig.