Morgunblaðið - 15.03.1994, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1994
Fortíðarvandi
Bjöms Bjamasonar
eftir Birgi
Hermannsson
Tíminn er afstæður. Oft er sagt
að vika sé langurtími í pólitík. Sjálf-
sagt er það rétt í hita átakanna,
en þegar horft er á stefnumið og
afleiðingar þeirra verka sem unnið
er að er vika ekki langur tími. Rúm-
ir þrír áratugir eru augljóslega ekki
langur tími á mælikvarða Björns
Bjamasonar. í Morgunblaðinu þann
5. mars leyfði ég mér að halda því
fram að Alþýðuflokkurinn hefði frá
því fyrir 1960 haft sérstöðu meðal
íslenskra stjórnmálaflokka í land-
búnaðarstefnu sinni. Af þessu til-
efni spyr Björn í Morgunblaðinu 9.
mars: Er Alþýðuflokkurinn fæddur
í gær? Samkvæmt pólitísku tíma-
skyni Björns Bjarnasonar merkir
„í gær“ að minnsta kosti síðustu
þrjá áratugina. Hann kýs því að við
höldum okkur við jörðina og ræðum
árið 1934. Það ár varð fortíðar-
vandi Alþýðuflokksins í landbúnað-
armálum til!
Kjamann í grein Björns má orða
svo: Sjálfstæðisflokkurinn er hinn
frelsandi engill Alþýðuflokksins og
bjargaði honum undan ofurvaldi
Jónasar Jónssonar frá Hriflu og
oftrú á ríkisafskiptum. Þetta gerð-
ist um 1958 og hófu þá flokkarnir
sameiginlega baráttu gegn því
efnahagskerfi sem komið var upp
á kreppuárunum í andstöðu við
Sjálfstæðisflokkinn. Þetta skilur
ekki aðstoðarmaður umhverfisráð-
herra og upphefur því kattarþvott
á sögu Alþýðuflokksins. Þessi katt-
arþvottur er þó dæmdur til að mis-
takast vegna þess að upprifjun á
árinu 1934 kallar fram glottandi
draug Jónasar frá Hriflu!
1934
Sem viðbrögð við kreppunni
miklu gerðu jafnaðarmannaflokkar
á Norðurlöndum sögulegt bandalag
við bændaflokka um stjórnarmynd-
un. Slíkt rauð-grænt bandalag var
einnig myndað hér á landi með
„stjórn hinna vinnandi stétta" árið
1934, þegar Framsóknarflokkur og
Alþýðuflokkur mynduðu ríkisstjórn.
Sá var þó munurinn á íslandi og
hinum Norðurlöndunum að þar
höfðu jafnaðarmenn undirtökin, en
hér á landi — m.a. vegna ranglátr-
ar kjördæmaskipunar — hafði
Framsóknarflokkurinn meiri styrk.
Stjórnarstefnan mótaðist þó mjög
af hugmyndum Alþýðuflokksins um
víðtæk ríkisafskipti af atvinnumál-
um og útbótum í félagsmálum.
Framsóknarmenn báru mjög fyrir
bijósti hag bænda sem höfðu farið
illa út úr kreppunni. Þeirra skilyrði
fyrir stjómarþátttöku var upp-
stokkun á sölumálum landbúnaðar-
afurða og voru strax sett svokölluð
mjólkursölulög og kjötsölulög. Þessi
löggjöf varð grundvöllurinn að því
landbúnaðarkerfi sem við búum við
í dag. Á Norðurlöndunum var sett
svipuð löggjöf til að bæta hag
bænda.
Alþjóðleg viðbrögð við heims-
kreppunni voru samdráttur í erlend-
um viðskiptum og verndun á eigin
framleiðslu með háum tollum og
innflutningshöftum. Viðbrögð ís-
lendinga við kreppunni geta því
vart talist mjög sérstök eða ein-
kennandi fyrir „ríkisstjóm hinna
vinnandi stétta". Það sem var sérs-
takt við íslenska haftakerfíð var
hversu langlíft það var; það var
ekki slegið^af fyrr en með viðreisn-
arstjórninni 1959. Sjálfstæðisflokk-
urinn sat í ríkisstjórn nær stöðugt
frá 1939 og hlýtur þar með að bera
nokkra ábyrgð á þessu kerfi eins
og þeir flokkar sem komu því á.
Haftakerfið var ekki lagt af fyrr
en það var komið í algjört þrot og
nær öllum — þar með töldum Her-
manni Jónassyni sem var forsætis-
ráðherra 1934 — var það ljóst við
svo búið gengi ekki lengur.
Kjami kjöt- og mjólkursölulag-
anna frá 1934 var að verðlagning
afurða réðist nú ekki lengur á mark-
aði, heldur var hún ákveðin af
nefndum. Mjólkursalan var skipu-
lögð í ákveðin svæði og var fram-
leiðendum bannað að selja út fyrir
það. Verðjöfnunargjöld voru sett á
mjólk og mjólkursamlögum tryggð
einokunarstaða innan síns mark-
aðssvæðis. Björn Bjarnason kveður
Sjálfstæðisflokkinn hafa verið and-
vígan setningu þessara laga. Hér
fer hann með rangt mál. Mjólkur-
sölulögin voru samþykkt í neðri
deild Alþingis með 25 atkvæðum
gegn 3 og efri deild með 10 sam-
hljóða atkvæðum. Kjötsölulögin
voru samþykkt í neðri deild með
26 atkvæðum gegn 2 og efri deild
með 12 atkvæðum gegn 2. Sjálf-
stæðisflokkurinn klofnaði í þessu
máli og þeir einu sem greiddu at-
kvæði gegn því voru þingmenn
flokksins í Reykjavík. Mikill meiri-
hluti flokksins, með Ólaf Thors í
broddi fylkingar, var fylgjandi lög-
unum. Bæjarstjórn Reykjavíkur
mótmælti þeim hins vegar harðlega.
Þetta þarf ekki að koma á óvart.
Á þinginu 1933 fluttu þeir Ólafur
Thors og Pétur Ottesen, ásamt
tveimur þingmönnum Framsóknar-
flokksins, frumvarp sem var í svip-
uðum anda og mjólkursölulögin.
Það frumvarp olli miklum deilum
innan Sjálfstæðisflokksins og taldi
Jón Þorláksson það ganga þvert á
hagsmuni neytenda í Reykjavík og
kom í veg fyrir framgang þess.
Landbúnaðarkerfisflokkur
Það er ljóst að Sjálfstæðisflokk-
urinn var í grundvallaratriðum sam-
mála því landbúnaðarkerfi sem
komið var á 1934 og hefur staðið
í fylkingarbijósti við uppbyggingu
þess allar götur síðan. í fyrstu voru
þingmenn flokksins í Reykjavík með
múður, en það stóð ekki lengi. Ef
einhver stjórnmálaflokkur hefur
haft það sögulega hlutverk að sætta
bæjarbúa við landbúnaðarbáknið,
Birgir Hermannsson
„Það er eins og hver
önnur sjálfsblekking
hjá Birni Bjarnasyni að
halda því fram að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi
verið fulltrúi frjáls-
lyndis, hagræðingar og
minni ríkisafskipta í
landbúnaðarmálum.“
þá er það Sjálfstæðisflokkurinn.
Björn Bjarnason skortir rök til að
halda því fram að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi verið fulltrúi fijálslyndis,
hagræðingar og minni ríkisafskipta
í landbúnaðarmálum. Þvert á móti:
flokkurinn hefur alla tíð staðið í
Við höfum ekki efni á að bíða, við
verðum strax að hefjast handa...
eftir Vigfús Geirdal
Atvinnuleysi er sóun á mannleg-
um verðmætum. Norræna verka-
lýðssambandið (NFS) hefur reiknað
út hversu rríikil sóunin er. Beinn
kostnaður fyrir ríkissjóði Norður-
landanna er u.þ.b. 300 milljarðar
sænskra króna, eða um það bil
25-föld íslensku fjárlögin. Hér eru
taldar með beinar greiðslur til at-
vinnulausra, vinnumarkaðsaðgerðir
og tapaðar skatttekjur hins opin-
bera. Atvinnuleysið hefur ýmsar
aðrar afleiðingar fyrir einstaklinga
og þjóðfélagið. Kostnað af þeim er
erfitt að mæla en hann sést auðvit-
að greinilega.
Langvinnt atvinnuleysið felur í
sér að mörgum er hafnað, bæði
efnahagslega og félagslega. Það er
erfitt að reikna út aukinn kostnað
vegna félagslegra afleiðinga, sál-
rænna og líkamlegra þjáninga, auk-
inna afbrota o.s.frv.
Atvinnuleysið bitnar ekki einung-
is á þeim sem eru án atvinnu, held-
ur verða fjölskyldur þeirra einnig
fyrir barðinu á því. Sé gengið út
frá því að fjölskylduaðstæður þeirra
atvinnulausu séu svipaðar og al-
mennt gerist tvöfaldast fjöldi þeirra
sem atvinnuleysið bitnar á. Alls eru
það um fjórar milljónir manna á
Norðurlöndunum. Rannsóknir sýna
að það eru einkum börn þeirra, sem
hafa verið atvinnulausir lengi og
hafa minnsta menntun, sem standa
sig verst í námi.
Minni framleiðsla vegna aukins
atvinnuleysis ætti einnig að reikn-
ast inn í þennan samfélagslega
kostnað. Hér má líka telja með það
velferðartap sem fylgir minni þjón-
ustu til þegnanna, sem verður
vegna fækkunar starfsfólks í
gæslu- og umönnunarstörfum.
Með auknu atvinnuleysi greiðir
færra fólk skatta til velferðarþjóð-
félagsins samhliða því að kostnaður
ríkisins vex vegna aukinna atvinnu-
leysisbóta. Þegar fólk sem hefur
haft örugga stöðu á vinnumarkað-
inum missir vinnuna, atvinnuleysið
verður varanlegt og fleiri árgangar
ungs fólks ná ekki fótfestu er veg-
ið að undirstöðum velferðarþjóðfé-
lagsins.
Raunhæft mat á kostnaði við
atvinnuleysið ætti að fela í sér öll
óbein langtímaáhrif bæði á ein-
staklinga, sveitarfélög og ríkið.
Norræna verkalýðssambandið hef-
ur einungis skoðað beinan mælan-
legan kostnað. Þó hefur víða þurft
að geta í eyður. Það er þó hægt
að fullyrða að útreikningar NFS
ofmeti kostnaðinn ekki.
NFS leggur til að forsætisráð-
herrarnir hafi frumkvæði að því að
gerð verði norræn hvítbók um at-
vinnu og velferð.
Norðurlöndin hafa nú þegar lagt
sitt af mörkum varðandi hvítbók
framkvæmdastjórnar EB um vöxt,
samkeppnisstöðu og atvinnu, sem
lögð var fyrir ráðamenn í Evrópu
í desember 1993.
Ýmsar þeirra tillagna og hug-
myndasem settar voru fram af
Norðurlöndunum eiga skilið að vera
hrint í framkvæmd. Við megum
ekki af misskildri hæversku halda
aftur af okkur og bíða eftir því að
einhveijir aðrir í Evrópu taki frum-
kvæðið.
Það er ekki skortur á
verkefnum til að takast á við
Það er þörf á ýmsum endurbótum
í samgöngu- og samskiptakerfum
okkar. Vegir, járnbrautir og aðrar
samgöngur eru forsenda þess að
Vigfús Geirdal
„Norðurlöndin geta
ekki keppt á grundvelli
lágra launa. Þau eiga
aðeins möguleika í al-
þjóðlegri samkeppni á
grundvelli hæfni og
gæða.“
samfélög okkar geti starfað eðli-
lega. Ef við viljum búa í haginn
fyrir okkur og komandi kynslóðir
liggur í augum uppi að stuðla beri
að umhverfisbótum. Fjárfestingar í
umhverfisvænni framleiðslu geta
orðið mikilvægur samkeppnisþáttur
í framtíðinni.
Á sama hátt og þörf er umbóta
á sviði samgangna og samskipta
er einnig um að ræða fjölda verk-
efna á sviði félagslegra umbóta sem
vinna þarf að. Þjóðfélag sem er
ekki fært um að tryggja sæmandi
þjónustu við börn, aldraða og sjúkl-
inga getur ekki kallað sig velferðar-
þjóðfélag. Sæmandi umönnun og
þjónusta við þá sem minna mega
sín er einnig mikilvæg forsenda
þess að hin efnahagslega hlið á
þjóðfélaginu geti gengið upp. Virk
umönnun barna og aldraðra er for-
senda atvinnuþátttöku og hreyfan-
leika á vinnumarkaði.
Norðurlöndin geta ekki keppt á
grundvelli lágra launa. Þau eiga
aðeins möguleika í alþjóðlegri sam-
keppni á grundvelli hæfni og gæða.
Það er mikilvægt að möguleikar
vinnuaflsins verði nýttir að fullu.
Þátttaka og meðáhrifaréttur launa-
fólks er þannig ekki einungis mikil-
vægur lýðræðisins vegna, heldur
einnig vegna þess að þannig næst
bestur árangur í atvinnulífinu. Við
höfnum því að norræn fyrirtæki
geti ekki gengið lengra í þessa átt
en evrópsk fyrirtæki vegna sam-
keppnisstöðunnar. Það þarf einmitt
að auka þátttöku og virkni starfs-
fólks vegna samkeppninnar. Þess
vegna er full ástæða til þess að
Norðurlöndin vinni sameiginlega að
því að tryggja norræna vinnumark-
aðslíkanið og að tryggðir verði sam-
vinnumöguleikar starfsfólks innan
fyrirtækja sem starfa í fleiri lönd-
um.
Nú, þegar framboð vinnuafls er
meira en eftirspurn eftir því, þarf
að auka hæfni vinnuafls framtíðar-
innar. Ef við viljum forðast flösku-
hálsa á vinnumarkaðinUm verður
vinnuaflið að vera sveigjanlegt og
aðlögunarhæft gagnvart nýjum að-
stæðum. Aukinn sveigjanleiki og
aðlögunarhæfni næst aðeins með
öryggi og hæfni en ekki með skert-
um ráðningarkjörum og þægilegri
uppsagnarmöguleikum atvinnurek-
enda.
Innan Norðurlandanna neytum
við sjálf 80,3% af því sem við fram-
leiðum. Samsvarandi framleiðum
við 83,1% af því sem við neytum.
Ef Norðurlöndin leggja sameigin-
lega fram áætlun um fjárfestingar
og hagvöxt eigum við góða mögu-
leika á árangri.
Norræna verkalýðssambandið
leggur því til að forsætisráðherrar
Norðurlandanna hafi frumkvæði að
gerð Hvítbókar um atvinnu og vel-
ferð. Hvítbókin ætti að innihalda:
• greiningu á norræna hagkerfinu
sem sýnir möguleika á og áhrifin
af sameiginlegri atvinnustefnu
NÁMSKEIÐ í WIND0WS F0RRITUN
- fyrir forritara
Efni:
- Saga Windows (1.0, 2.0.WIW3.1/3.11)
- Framtíð (Chicago/Win 4.0, Daytona/NT 4.0)
- Windows högun
- Forritaskil (API, WOSA, MAPI, ODBC, OLE, TAPI,
Pen, fjölmiðlun)
- Forritunarumhverfi (VB, VC++, SDK, TPW, Access,
Paradox, Excel...)
- SDK forritun
- Forritahönnun í viðbragðsumhverfi
- Úttak (GDI, skjár, prentari, skrá)
- Inntak (mús, lyklaborð, klukka)
- Minnisstjórnun
- Upplýsingaöflun (bækur, blöð, CD diskar o.fl.)
Undirstaða:
- Þekking á forritun í C, Pascal eða Fortran er æskileg.
Leiðbeinandi:
- Björn R. Sveinbjörnsson kerfisfræðingur.
Innritun er hafin í síma 616699.
£ Tölvuskóli Reykiavíkur
Borgartúni 28, sími 91-616699