Morgunblaðið - 15.03.1994, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MARZ 1994
Ný skýrsla norrænnar nefndar um fjölgun krabbameinstilfella á næstu árum
íslenskir karlmenn
með hæst nýgengi
krabbameins 2010
íslenskar konur verða í öðru sæti miðað við óbreytt ástand
EF EKKERT verður gert til að stemma stigu við aukningxi
krabbameins verða íslenskir karlar með hæstu tíðni greindra
tilfelia krabbameins árið 2010. Þetta kemur fram í nýrri
skýrslu sem gerð hefur verið á nýgengi krabbameins á
Norðurlöndunum. íslenskar konur eru hins vegar í öðru
sæti og munu halda því samkvæmt niðurstöðum skýrslunn-
ar. Þetta er fyrsta af fimm skýrslum norrænnar vinnunefnd-
ar á vegum Norrænu ráðherranefndarinnar og eru í henni
teknar saman tölur um nýgengi krabbbameins á Norðurlönd-
unum frá árinum 1958 til ársins 1987 og einnig er gerð spá
um fjölgun tilfella fram til ársins 2010. Allar skýrslurnar
eru unnar af krabbameinsskránum á Norðurlöndum. Snorri
Ingimarsson læknir er formaður nefndarinnar sem lét gera
skýrsluna og segir hann að takmark verkefnisins sé að lækka
dánartíðni úr krabbameini um 15% á tímabilinu. í seinni
fjórum skýrslum nefndarinnar verður gerð úttekt á dánar-
tíðni þeirra sem fá krabbamein, lækningu og umönnun
krabbameinssjúkra á Norðurlöndum, líkn við þá sem ekki
læknast og stuðningur við fjölskyldur fólks sem fær krabba-
mein. Hann segir að skýrslurnar séu mjög gagnlegar fyrir
sljórnvöld því hægt er að hafa hliðsjón af þeim þegar unnið
er að mótun heilbrigðisstefnu.
Greind tilfelli allra tegunda krabbameins í konum
frá 1958 og spá um fjölda þeirra til 2012,
á hverja 100.000 íbúa á ári.
Tölurnar eru leiðréttar með tilliti til ólíkrar
aldursskiptingar Norðurlandabúa
Svíþjóð
Noregur
Finnland
.150
58-62 63-67 68-72 73-77 78-82 83-87 88-92 93-97 98-02 03-07 08-12
Á Norðurlöndunum fimm, ís-
landi, Noregi, Svíþjóð, Danmörku
og Finnlandi, búa nú um 24
milljónir manna og er nýgengi
krabbameins um 100 þúsund til-
felli á ári að sögn Snorra. í skýrsl-
unni kemur fram að tilfellunum
fari fjölgandi og er búist við því
að á árunum 2008-2012 verði ný-
gengi krabbameins orðin allt að
120 þúsund tilfelli á ári. Hluti
aukningarinnar er skýrður með
þeirri fólksfjölgun sem verður í
löndunum fimm fram til ársins
2010 og breytingu á aldurssam-
setningu þjóðanna.
í skýrslunni er kannað nýgengi
20 mismunandi tegunda krabba-
meins meðal karla og kvenna og
eru niðurstöðurnar gefnar í tilfell-
um á hverja 100 þúsund íbúa. Not-
uð eru sex fimm ára tímabil frá
árinu 1958 til ársins 2010 og fímm
mismunandi aldurshópar við út-
reikningana.
Enn sem komið er eru það Danir
sem eiga metið í tíðni krabbameins.
Stöðugt hefur verið að draga saman
með Islendingum og Dönum og
árið 2010 er búist við því að tíðni
krabbameins hjá íslenskum körlum
verði hærri en hjá þeim dönsku. Á
Norðurlöndunuin eykst tíðni
krabbameins i körlum frá tímabilinu
1983-87 til 2007-2012 úr 256,9 til-
felli á hverja 100 þúsund karlmenn
eða um 8%. Samsvarandi tölur fyr-
ir íslenska karla eru 266 tilfelli á
fyrra tímabilinu en 307,7 tilfelli á
því síðara og nemur hækkunin um
15,7%.
Finnar skera sig úr
Hjá konum verða þær dönsku
hins vegar efstar en gert er ráð
fyrir því að íslenskar konur fylgi
fast á eftir. Meðaltíðni krabbameins
hjá konum á Norðurlöndunum er
223,1 tilfelli á hveija 100 þúsund
íbúa árin 1983-87 en eykst í 255,6
tilfelli á árunum 2007-12. Þetta er
um 14,6% aukning. Samsvarandi
tölur fyrir íslenskar konur eru 247
tilfelli fyrir fyrra tímabilið en 267,9
tilfelli fyrir það seinna og nemur
aukningin 8,5%
Fækkun krabbameinstilfella er
einungis spáð í fjórum tiifellum,
magakrabba, Hodgkins sjúkdómi,
krabbameini í vörum hjá körlum
og leghálskrabbameini.
Finnar skera sig verulega úr
varðandi nýgengi krabbameins en
þar hefur tekist að hægja á ný-
gengi krabbameins hjá körlum
verulega. Snorri segir að Finnar séu
þeir einu sem hafi tekið vandamálið
föstum tökum enda sýni úttektin
að árið 1958 hafi þeir verið með
langhæsta tíðni krabbameins meðal
karla á Norðurlöndunum en árið
2010 sé því spáð að tíðni þeirra
verði lægst.
■ Tölur yfir fínnskt kvenfólk sýnir
að þær hafi haft lægsta tíðni
krabbameins og er áætlunin að svo
verði einnig árið 2010.
Snorri segir að finnsku tölumar
sýni tvímælalaust að krabbamein
sé ekki óviðráðanlegt og hægt sé
að að hafa áhrif á nýgengi þess
með öflugu forvamarstarfi.
Nýgengi lungnakrabbameins
eykst hjá körlum og konum
Lungnakrabbamein er algeng-
asta krabbameinið á Norður-
löndunum í konum og næst al-
gengsta krabbameinið meðal karla
nú og á næstu árum. ísland sker
sig nokkuð úr varðandi þróun þess
hér á landi því tíðni þess meðal
100 þúsund íbúa dregst saman um
tæp 7% á Norðurlöndunum hjá
körlum eykst hér á landi um 142%.
Hjá konum verður veruleg aukning
nýgengi lungnakrabbameins hjá
konum og það eykst um 163%.
íslenskar konur verða með hæstu
tíðnina nú og mun það haldast
samkvæmt spánni þó svo að aukn-
ingin verði hægari hér og mun hún
aukast um 152%.
Snorri segir að í þessu sambandi
geti verið um skekkju að ræða í
útreikningunum vegna Islands, því
ekki sé tekið tillit til jákvæðra
áhrifa nýju tóbaksvarnalaganna
sem sett voru árið 1986.
Eins og með heildartölumar um
nýgengi skera Finnar sig úr varð-
andi nýgengi lungnakrabbameins
hjá körlum. Nýgengi lungnakrabba-
meins hjá körlum í Finnlandi hafí
verið langhæst árið 1958 í Finn-
landi, en hægt er að rekja allt að
90% tilfella til reykinga. Finnum
hafi tekist að snúa þróuninni við
og árið 2010 sé búist við því að
þeir verði í þriðja sæti, lægri tíðni
verði hjá Svíum og Norðmönnum
en íslendingar og Danir verði hærri.
Finnskar konur eru með minnst
nýgengi lungnakrabbameins og er
því spáð að svo verði einnig árið
2010.
í skýrslunni segir að á síðastliðn-
um 30 árum hafi reykingar í Finn-
landi minnkað um 50% og einnig
hefur það haft áhrif á þróunina þar
að Finnar hafa mikið til hætt að
reykja sterkar rússneskar sígarett-
ur með háu tjöruinnihaldi.
Tilfellum magakrabbameins
fækkar
Magakrabbamein er eitt. þeirra
meina þar sem nýgengi hefur
minnkað á öllum Norðurlöndunum.
Snorri segir fækkunina endurspegla
þá breytingu sem orðið hefur m.a.
á mataræði þjóðanna á síðustu 30
árum. Til dæmis hafí lítið nýmeti
verið á boðstólum stóran hluta árs-
ins á árum áður en það hafi breyst
verulega. Magakrabbi sé þannig
gott dæmi um hvernig krabbamein
tengist neysluvenjum fólks.
Magakrabbamein hefur í gegn-
um tíðina verið mun fágætara hjá
kvenfólki en körlum. Snorri segir
skýringuna geta verið þá að konur
hafí haft betri aðgang að nýmeti á
heimilunum en karlar. Er nýgengi
meðal kvenna helmingur þess sem
það er meðal karlmanna en hjá
báðum kynjum hefur tíðnin lækkað.
Krabbamein í ristli er eitt algeng-
asta krabbameinið í báðum kynjum
og er mikill munur á því á milli
landa en ekki meðal kynja. Eins og
með magakrabba er mataræði stór
þáttur í myndun þess, en það út-
skýrir samt tæpast mismuninn sem
er á milli landa.
Gert er ráð fyrir talsverðri aukn-
ingu í nýgengi brjóstakrabbameins
kvenna. I skýrslunni segir að 15%
af aukningunni megi rekja til breyt-
inga á barneignum, að konur eign-
ist nú börn síðar á ævinni. Bijósta-
krabbamein er algengara á íslandi
en á hinum Norðurlöndunum, en
fram til ársins 2010 hægist á aukn-
ingu þess hér á landi og við lok
spátímabilsins er gert ráð fyrir því
að íslenskar konur, sem nú eru í
Greind tilfelli nokkurra krabbameina
frá 1958 og spá um fjölda þeirra til
2012, á hverja 100.000 íbúa á ári.
Tölurnar eru leiðréttar með tilliti til ólíkrar aldursskiptingar Norðurlandabúa
58-62 63-67 68-72 73-77 78-82 83-87 88-92 93-97 98-02 03-07 08-12
58-62 63-67 68-72 73-77 78-82 83-87 88-92 93-97 98-02 03-07 08-12
Lungnakrabbamein --------------------50
58-62 63-67 68-72 73-77 78-82 83-87 88-92 93-97 98-02 03-07 08-12
70
60
50
40
30
20
10
i i------1-------1-------1— ..i----------1-------1------1-------1-------1-
58-62 63-67 68-72 73-77 78-82 83-87 88-92 93-97 98-02 03-07 08-12
öðru sæti, verði komnar í þriðja
sæti.
Krabbamein í blöðruhálskirtli er
algengasta krabbameinið í körlum
og er spáð verulegri aukningu þess
á næstu árum. íslenskir karlmenn
eru með hæsta nýgengið og spáð
er langhæsta nýgengi á Norður-
löndunum árið 2010. Verður ný-
gengi hér rúmlega tvöfalt hærra
en í Danmörku sem er með lægstu
tölur nýgengis.
Stefnt að 15% fækkun
dauðsfalla
Markmiðið með norræna verk-
efninu er að fækka dauðsföllum
vegna krabbameins á Norðurlönd-
unum um 15% á tímabilinu og bæta
líf og líðan þeirra sem ekki lækn-
ast. Snorri segir að árið 1987 hafí
orðið ljóst að Norðurlöndin myndu
dragast aftur úr löndum Evrópu-
sambandsins í baráttunni gegn
krabbameini. Evrópusambandið
samþykkti árið 1986 að vinna að
því að fækka dauðsföllum vegna
krabbameins um 15% fyrir árið
2000.
Á Norðurlandaráðsþingi árið
1986 bar íslenska sendinefndin upp
tillögu á þinginu um samræmdar
aðgerðir gegn krabbameini á Norð-
urlöndum og hún var samþykkt
samhljóða. Norræna ráðherra-
nefndin setti þá á laggimar vinnu-
hóp um baráttu gegn krabbameini
og hún hafí gert áætlun fyrir Norð-
urlöndin sem lögð var fram árið
1989.
Markmiði nefndarinnar á að ná
með því að koma í veg fyrir að sjúk-
dómurinn myndist, auka leitarstarf
og bæta meðferð. Einnig á að bæta
líf og líðan þeirra sem ekki læknast
og hugsa betur fyrir andlegum og
líkamlegum þörfum ólæknanlegra
sjúklinga og íjölskyldna þeirra.
Nefndin hefur látið gera fímm
skýrslur um þróun krabbarneins á
Norðurlöndunum og eru þær unnar
fyrir tilstuðlan Norrænu ráðherra-
nefndarinnar í samvinnu við m.a.
Norræna krabbameinssambandið.
Mikilvægar upplýsingar fyrir
stjórnvöld
Snorri segir að Norðurlöndin séu
mjög heppileg í svona samanburði.
Þjóðirnar eru líkar og skyldar, heil-
brigðisþjónustan sé svipuð og einn-
ig séu til tölulegar upplýsingar um
hvernig nýgengi krabbameins hefur
breyst síðastliðin 30 ár. Á öllum
Norðurlöndunum eru starfræktar
krabbameinsskrár og hagstofur
Norðurlandanna hafa gert fólks-
fjölgunarspár fram í tímann og
einnig spáð fyrir um aldursskipt-
ingu þjóðanna, en tekið er tillit til
mismunandi aldurssamsetningar
þjóðanna og íbúafjölda við útreikn-
inga skýrslunnar.
Spámar gera síðan stjórnvöldum
og samtökum kleift að mæta þess-
ari þróun og fínna leiðir til að hafa
áhrif á hana, segir Snorri. Einnig
auðvelda þær stjórnvöldum að móta
heilbrigðisstefnu til lengri tíma litið
vegna krabbameins hér á landi, en
alltaf sé verið að leggja til að slík
stefna verði mótuð.
Þá er hægt að móta betur hvern-
ig hægt er að líkna þeim sem ekki
læknast og skoða hvemig heilbrigð-
iskerfíð verður viðbúið því að mæta
ef til vill auknu álagi, segir hann.
„Þetta eru geysilega verðmætar