Morgunblaðið - 03.05.1994, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. MAÍ 1994
145 ár
CREDA
/
á Islandi
Greda
heimilistæki á frábæru
afmælisverði
m
■a
irar
COMPACT
3 kg. m/barka, kæling síð. 10 mín.
Kr. 25.000 stgr.
AUTODRY
5 kg. m/barka, kæling síð. 10 mín.
Kr. 28.000 stgr.
REVERSAIR
5 kg., snýr í báðar áttir, kæling
síðustu 10 mínúturnar
Kr. 39.800 stgr.
SENSAIR
5 kg., m/rakaskynjara, snýr í
báöar áttiL_ksBl. síð 10 mín
Kr. 48.700 stgr.
CONDSAIR
4,5 kg. þéttiþurrkari,
rakaskynjari, kæl. síð. 10 mín.
Kr. 59.900 stgr.
Greda
Þvottavel
SUPASPEED
500/1000 snún., heitt/kalt vatn,
sparnaðarrofi, 5 kg.
Kr. 65.000 stgr.
Frystiskápur
200 Itr., 3 skúffur, 2 hillur.
H: 117, b: 59,5, d: 60
1 Kr. 55.300 stgr. 1
Umboðsmenn um land allt:
Reykjavík Húsasmiðjan og nágrenni: Heimasmiðjan, Kringlunni Rafbúðin Álfaskeiði 31, Hafnarf.
Suðurnes: Versl. Sigurðar Ingvarssonar, Garði Stapafell, Keflavík Rafborg, Grindavík
Vesturland: Rafþjónusta Sigurdórs, Akranesi Guðni Hallgrímsson, Grundarfirði
Vestfirðir: Húsgagnaloftið, ísafirði Rafsjá, Bolungarvík
Norðuriand: Kaupf. Húnvetninga, Blönduósi Rafbúðin Ráðhústorgí 7, Akureyri Öryggi, Húsavík
Auslurland: Kaupf. Vopnfirðinga, Vopafirði Umboðs* og viðgerðarþj. Jóns Hilmars, Seyðisfirði Rafás, Höfn, Hornafiröi
Suðurland: Kaupf. Rangæinga, Hvolsvelli
Videoleigan, Hellu
Rafsel, Selfossi
Geisli.Vestmannaeyjum
Verið velkomin í verslun okkar
RAFTffKJAVERZlUN I5LAND5 If
SKÚTUVOGI IB, SÍMI 688660
Að gefnu tilefni
Mjólkurísgerð komið á kné
eftir Vilhjálm
Árnason
Samningur vegna framleiðslu og
sölu mjólkuríss á íslandi var gerður
milli Þorvarðar heitins Arnasonar
forstjóra og bandarísks fyríttækis
3. júní árið 1954.
Samningur þessi var hefðbund-
inn einkaumboðssamningur
(franchise agreement) með tilheyr-
andi réttindum og skuldbindingum
um gæðakröfur framleiðslunnar,
urn notkun vörumerkis, um greiðslu
fyrir einkaumboðsréttinn o.fl.
Það sem var sérstakt við þennan
samning var það, að þessi tegund
framleiðslu hafði ekki tíðkast áður
utan Bandaríkjanna.
Tildrög þessa samnings voru
reyndar þau að gamall vinur og
skólabróðir undirritaðs, Páll Ásgeir
Tryggvason, síðar ambassador,
kom heim frá Bandaríkjunum og
hafði þá með sér vitneskju um
þessa mjólkurafurð þar fyrir vest-
an og álitlegt gæti verið að hefja
slíka framleiðslu hér á íslandi.
Þeim er þetta ritar leist vel á
þessa hugmynd Páls og þeir
ákváðu að láta á reyna hvoit hægt
væri að ná samningi við bandaríska
fyrirtækið um framleiðslu og sölu
mjókuríss hér á landi. Það tókst.
Ákveðið var að fá Þorvarð Árnason
til þess að gera samninginn og
stjórna væntanlegu fyrirtæki.
Við fengum fé að láni hjá
Tryggva Ófeigssyni útg.m. til þess
að Þorvarður gæti farið til Flórída
og kynnt sér þennan rekstur.
Til þess að hægt væri að fram-
leiða og selja ísinn þurfti að fá
hráefnið, þ.e. mjólkurblönduna, frá
Mjólkursamsölunni, sem hafði
„Einhvern tímann á
tímabilinu nálægt árinu
1960 átti Þorvarður
Arnason bróðir minn
tal við mig og tjáði mér
fremur dapur í bragði
að Mjólkursamsalan
hefði tilkynnt sér að
hann yrði að hætta
framleiðslu og dreif-
ingu á mjólkurísvörum
út um allt land og jafn-
vel að hætta einnig ís-
búðarrekstri í Reykja-
vík þar sem Mjólkur-
samsalan væri nú í
stakk búin til þess að
annast þessa eða svip-
aða starfsemi milliliða-
laust.“
einkarétt á sölu mjólkur. Ýmsir
annmarkar voru á því í byijun að
Mjólkursamsalan gæti framleitt
þessa blöndu eftir fonnúlu frá
Daiiy Queen. Þess vegna var ísvél
sett inn í Mjólkursamsölu til þess
að nota hana til þess að ná tökum
á framleiðslu blöndunar. Árið 1955
var opnuð ísbúð í Reykjavík.
Dairy Queen ísinn var fljótt mjög
vinsæll og seldist eins og heitar
lummur strax eftir að salan hófst.
Það kom því fljótt í ljós að hér var
á ferðinni mjóikurafurð sem neyt-
endur kunnu að meta og hlaut að
vera mjólkurframleiðendum í hag
vegna viðbótarsölu á mjólk.
Árið 1957 reyndum við mjólkur-
íssölu á Ítalíu með fyrirgi-eiðslu og
íjárhagslegum stuðningi frá Hálf-
dáni Bjarnasyni aðalræðismanni í
Genua. Framkvæmdastjóri þar var
Ingólfur Thors sonur Thors Thors
ambassadors í Washington. Þor-
varður Árnason dvaldist eitt sumar
á Ítalíu í samstarfi við Ingólf
Thors.
Á fyrstu árum Dairy Queen var
mikil gróska í rekstrinum. Það
voru ekki einungis ísbúðirnar sem
vom starfræktar heldur var stofn-
sett ísgerð og frystigeymslum
komið upp víða um landið þannig
að flestir urðu útsölustaðir yfir eitt
hundrað talsins. Frystibíll flutti
vöruna frá Reykjavík á þessa staði.
Það fór því ekkert á milli mála að
það framtak sem hófst árið 1954
hafði aukið mjólkursölu á íslandi
býsna mikið,
Einhvern tímann á tímabilinu
nálægt árinu 1960 átti Þoi’varður
Árnason bróðir minn tai við mig
og tjáði mér fremur dapur í bragði
að Mjólkursamsalan hefði tilkynnt
sér að hann yrði að hætta fram-
leiðslu og dreifingu á mjólkurísvör-
um út um allt land og jafnvel að
hætta einnig ísbúðarrekstri í
Reykjavík þar sem Mjólkursamsal-
an væri nú í stakk búin til þess
að annast þessa eða svipaða starf-
semi milliliðalaust. Frystiskápar
og fiystigeymslur sem Dairy Que-
en fyrirtækið hefði eignast mundi
Samsalan reyna að yfirtaka á
kostnaðai’verði eins og hann taldi
hafa verið komist að orði.
Daity Queen ísframleiðslan jafn-
aði sig raunar ekki eftir þetta og
starfaði við breyttar aðstæður, sem
m.a. stöfuðu af því að Mjólkursam-
salan setti upp stórmyndarlegt ís-
framleiðslufyrirtæki.
Einn maður í okkar hópi, Gylfi
Vilhjálmur Árnason
Hinriksson, var alls ekki sáttur við
þessi málalok og vildi að við gerð-
um tilraun til þess að komast yfir
litla blöndunarstöð og útbúa blönd-
una sjálfir. Við hinir töldum það
vonlítið.
En Gylfi gafst ekki upp. Hann
stofnaði síðar ásamt fleiri mönnum
Kjörís hf. sem er myndarlegt fyrir-
tæki.
Dairy Queen „ævintýrið" vakti
allmikla athygli fólks á sínum tíma
og urðu stundum blaðaskrif um
brask okkar sem að þessu stóðum.
Þá þótti sumum Dairy Queen nafn-
ið og vörumerkið^ óþjóðlegt og
smekklaust.
Ástæða þess að ég rifja upp
þessa sögu, að nokkru eftir minni,
er sú að fyrir nokkrum vikum voru
þættir í sjónvarpinu um Mjólkurs-
amsöluna og taldi ég mig taka
eftir því að alls ekki var minnst á
þá starfsemi, sem ég hefi hér að
framan gert að umtalsefni. Þó
held ég að isframleiðsla sé umtals-
verður rekstrarþáttur í sambandi
við Mjólkursamsöluna og því ekki
óeðlilegt í sögulegu yfirliti að geta
aðdraganda málsins.
Höfundur er liæstaréttar-
lögmaður í Reykja vík.
Svar Áma Sigfússonar borg-
arstjóra um áfengisstefnu
eftir Leif Sveinsson
i.
í grein minni í Mbl. 23. apríl sl.:
„Vínveitingar hins opinbera“ lýsti
ég eftir stefnu borgarstjóraefnanna
Ingibjargar Sólrúnar og Áma í
áfengismálum.
Nú hefur Árni svarað mér beint
í persónulegu bréfí, sem ég get eigi
birt orðrétt, 'svo ég læt nægja að
birta nokkur atriði úr -bréfinu, en
það er dagsett 25. apríl.
II.
Árni hefur látið hætta að bjóða
tóbak í móttökum á vegum borgar-
innar, enda framboðslisti Sjálfstæð-
ismanna til borgarstjórnar reyklaus
og er það vel.
III.
í bréfi Árna segir m.a.: „Á þeim
fáu dögum, sem ég hef verið í
embætti borgarstjóra, hef ég staðið
fyrir 6 móttökum. í 5 þeirra hefur
ekki verið boðið áfengi, en þess í
stað bornar fram kaffiveitingar. í
einni móttöku, sem mér skilst að
sé haldin á tveggja ára fresti, ,fyrir
trúnaðarráð Starfsmannafélags
Reykjavíkurborgar, var hins vegar
borið fram áfengi.“
IV.
í lok bréfsins segir Árni: „Eins
og að ofan greinir, þá er það mér
eðlilegt að draga úr áfengisveiting-
um, þó þær verði ekki alfarið lagð-
ar af á næstunni. Nú þegar liggja
fyrir staðfestar móttökur frám til
ársíns 1995 ..“
„Ég ætla ekki að ráða
því, hvað menn drekka,
heldur krefjast þess, að
þeir greiði áfengið úr
eigin vasa, en ekki úr
vasa samborgara
sinna.“
Enn segir í bréfinu: „Ég hef einn-
ig rætt við embættismenn Reykja-
víkurborgar um, að unnið verði að
mótun áfengisstefnu, sem aðallega
tengist þó málefnum starfsmanna
Reykjavíkurbórgar og stuðningi við
þá, sem illa hafa farið af ofnotkun
áfengis."
V.
Það eru mér nokkur vonbrigði,
að Árni Sigfússon hafi ekki talið
sér fært að hætta öllum áfengisveit-
ingum, þegar hann tók við. En eik-
in fellur ekki við fyrsta högg.
Skömmu eftir að grein mín birt-
ist í Mbl. 23. apríl hitti ég frænda
minn Vilhjálm Hjálmarsson fyrrv.
menntamálaráðherra og barst
greinin í tal. Hann tjáði mér, að
maður nokkur hefði hringt í sig af
því tilefni og spurt sig, hvort hann
hefði orðið fyrir nokkrum óþægind-
um vegna þess, að hann haitti að
veita áfengi sem ráðherra. „Nei,
aldrei," var svar Vilhjálms. Almenn-
ingur á Islandi hefur ávallt virt þá
ráðámenn,' sem háfa þoráð að taká
af skarið.
VI.
Þrátt fyrir viðleitni Árna, þá
heldur Menningarmálanefnd
Rey kj avíku rborgar uppteknum
hætti og býður „léttar veitingar" á
myndlistarsýningum sínum að
Kjarvalsstöðum.
Ég vara Árna Sigfússon eindreg-
ið við því að verða fangi samstarfs-
manna sinna, láta þá komast upp
með að segja: „Svona hefur þetta
alltaf verið og við heimtum okkar
veislur refjalaust.“
Borgarsjóður Reykjavíkur er
sameign okkar Reykvíkinga og við
látunr ekki bjóða okkur, að fé úr
honum sé varið til vímuefna, sem
áfengi óneitanlega er.
VII.
I snilldarritverki sínu Gull, segir
Einar H. Kvaran m.a.: „Einu sinni
sendi drottinn engil sinn niður á
jörðina til þess að kynna sér hagi
mannanna. Hvernig lízt þér á? sagði
drottinn.
Ekki vel, sagði engillinn ...
Hvað þykir þér að, sagði drott-
inn?
Mennirnir eru alltaf að leita.
Að hveiju eru þeir að leita?
Að farsældinni.
En þeir finna hana ekki.
Þeir leita þar sem síst skyldi."
Ég tel óhætt að fullyrða, að far-
sældin er ekki fólgin í neyslu áfeng-
is. Hennar ber að leita annars stað-
ar.
VIII.
Leifur Sveinsson
að hann hefði birt beint í Mbl.
Hann hefur að vísu misskilið hluta
af grein minni. Ég lagði áherslu á
það, að hver einstaklingur yrði að
gera það upp við sjálfan sig, hvort
hann neytti áfengis, hve oft og í
hve ríkum mæli. Ég ætla ekki að
ráða því, hvað menn drekka, heldur
krefjast þess, að þeir greiði áfengið
úr eigin vasa, en ekki úr vasa sam-
borgara sinna.
IX.
Nú bíð ég spenntur eftir svari
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur og
vona að það birtist hér í Morgun-
blaðinu sem allra fyrst.
Ég þakka Árna Sigfússyni svar
hans, sem ég hefði þó heldur kosið,
_ Höf umturcr löjrfræðingur í
‘Tteýl&ivtur—